“Η πρόσφατη εμπειρία των Μνημονίων έδειξε πόσο εύκολα κάποιοι Ελληνες αντιμετωπίζουν τους άλλους ως προδότες” τονίζει ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης και συγγραφέα Θανάση Διαμαντόπουλος μιλώντας στην “Ε”

Το νέο βιβλίο του  Θανάση Διαμαντόπουλου με τίτλο “Ο Εθνικός Διχασμός και η κορύφωση του - Η Δίκη των Εξι - Εξιλασμός ή δικαστικός φόνος;” παρουσιάζεται σήμερα Τρίτη 21 Ιουνίου στις 8 μ.μ. στο Πνευματικό Κέντρο Καλαμάτας.

Την παρουσίαση θα κάνουν ο υφυπουργός Παιδείας και αναπληρωτής καθηγητής του Παντείου Αγγελος Συρίγος και ο δικηγόρος - ιστορικός Γιάννης Θεοδωρόπουλος. Θα ακολουθήσει ενδιαφέρουσα συζήτηση πάνω στο ζήτημα “Το ανεξίτηλο αποτύπωμα του πολιτικού φανατισμού” στην οποία εκτός από τον συγγραφέα θα λάβουν μέρος η πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρώην επίτροπος Ε.Ε. και πρώην υπουργός Αννα Διαμαντοπούλου και ο πρόεδρος του Σωματείου “Διάζωμα” Σταύρος Μπένος. Την εκδήλωση θα προλογίσει ο δήμαρχος Καλαμάτας Θανάσης Βασιλόπουλος.

- Επιστρέφετε στην Καλαμάτα μετά από αρκετά χρόνια, με άλλη ιδιότητα, τι αναμνήσεις έχετε να μοιραστείτε;

«Δυσκολεύομαι να εντοπίσω στο «θησαυροφυλάκιο» των αναμνήσεών μου πιο πολύτιμο εύρημα από την προ 40ετίας περίπου εμπειρία της διδασκαλίας επί ένα χρόνο στο «Ελεύθερο πανεπιστήμιο» της Καλαμάτας, της πόλης στην οποία έκανα τα πρώτα μου βήματα: ήμουν νέος, γεμάτος ενθουσιασμό και είχα να κάνω με ένα εκπληκτικής ποιότητας κοινό – πολλούς τους θυμάμαι ακόμη με το όνομά τους, π.χ. το ζεύγος Χαρίτση, τους γονείς του σημερινού πολιτικού. Συνυπήρξα με την τότε πνευματική ελίτ της πόλης».

- Χρησιμοποιείτε τη λέξη “φόνος” στον υπότιτλο του έργου. Ακόμα κι αν βάζετε ερωτηματικό, φαίνεται πως δεν θέλετε να αφήσετε περιθώρια για “ρομαντική” ανάγνωση του βιβλίου, είναι έτσι;

“Ανεξαρτήτως των μεγάλων πολιτικών λαθών, νομίζω πως τα γεγονότα δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό «ενδικοφανής δολοφονία» ή ακόμη «νομικός κανιβαλισμός». Και μόνο το ότι οι εκλεγμένοι κυβερνήτες της χώρας και ο τελευταίος αρχιστράτηγος καταδικάστηκαν διότι «εκουσίως και εκ προθέσεως ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΑΝ την εισβολή του τουρκικού εθνικιστικού στρατού εις την επικράτειαν του Βασιλείου»(!) είναι παραπάνω από εύγλωττο. Ακόμη περισσότερο, βασικότατο σημείο του κατηγορητηρίου ήταν μια παράλειψη της κυβέρνησης Δημητρίου Ράλλη: Το ότι, παρά την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, δεν ματαίωσε το δημοψήφισμα της 22ας Νοεμβρίου του 1920 για επαναφορά στον θρόνο του γερμανόφιλου Κωνσταντίνου. Ωστόσο οι 7 εκ των 8 καταδικασθέντων –η Δίκη των Εξι ήταν δίκη των οκτώ…- δεν ήταν μέλη αυτής της κυβέρνησης! Αλλά οι κατήγοροι έκριναν πως, αφού ανέλαβαν εκ των υστέρων κυβερνητικά καθήκοντα, ήταν …αναδρομικώς υπεύθυνοι για τις πράξεις και τις παραλείψεις της κυβέρνησης στην οποία …δεν μετείχαν”.

- Πώς αποφασίσατε να καταπιαστείτε με το συγκεκριμένο ζήτημα; Φτάνει στα χέρια μας με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή; 

“Αφενός μεν ήταν η επετειακή επικαιρότητα, που θεώρησα πως επιβάλλει αναστοχασμό και αυτοκριτική θεώρηση του παρελθόντος μας,  αφετέρου η πρόσφατη εμπειρία των Μνημονίων που έδειξε πόσο εύκολα κάποιοι Ελληνες αντιμετωπίζουν τους άλλους ως προδότες. (Τουλάχιστον την περίοδο 1915-1922 οι καθεμία από τις δύο παρατάξεις είχε τόσο απόλυτα ταυτιστεί με κάποιες ξένες δυνάμεις και είχε επιδείξει τόσο βάρβαρη διωκτική μανία κατά των αντιπάλων της, που η υπερέξαρση των παθών, χωρίς να είναι ασφαλώς δικαιολογημένη, ήταν τότε πιο κατανοητή)”.

- Ποιο θα λέγατε πως ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι της έρευνάς σας και γιατί;

“Η στάθμιση εξαιρετικά λεπτών διεθνοπολιτικών παραμέτρων της μικρασιατικής εμπλοκής. Αλλά και η αναζήτηση προσωπικών κινήτρων κάποιων εκ των διωκτών, που είχαν δημιουργηθεί πολλά χρόνια προ του δράματος. Π.χ. ο εκτελεσθείς αρχιστράτηγος του 1922 Χατζηανέστης είχε ζητήσει το 1912 την παραπομπή σε στρατοδικείο του -κινητήριου μοχλού των εκτελέσεων- Θεόδωρου Πάγκαλου, ως εγκληματία πολέμου! (Επειδή κατά τον 1ο Βαλκανικό Πόλεμο –πέραν το ότι είχε συγκαλύψει βιασμούς μουσουλμανίδων από Ελληνες στρατιώτες- είχε οργανώσει την εκτέλεση όλων των αιχμαλωτισθέντων Τουρκαλβανών κατοίκων ενός χωριού, κάποιοι εκ των οποίων είχαν προβάλει αντίσταση στον προελαύνοντα ελληνικό στρατό)”.

- Υπήρξαν απόψεις συναδέλφων που ίσως σας είπαν να στρέψετε αλλού την προσοχή σας, λόγω του ότι ίσως να είναι ακόμα λίγο νωρίς για να καταπιαστούμε με αυτό το θέμα; 

“Αντιθέτως, πολλοί με ενθάρρυναν να παρέμβω «μυθοκαταρριπτικά»”.

- Ποια είναι η σχέση των Μεγάλων Δυνάμεων με την δίκη; Τι στάση κράτησαν απέναντι στη χώρα πριν και μετά την ήττα στο μέτωπο;

“Οι Ιταλοί ήταν εξ αρχής αντίθετοι και οι Αμερικάνοι επιφυλακτικοί. Ο Λόυντ Τζορτζ μάς υποστήριζε, αλλά ουδέποτε στοιχήθηκε πίσω του όλο το οικονομικοπολιτικό κατεστημένο της ΜΒ. Οι Γάλλοι –λόγω μεταβολής ή διαφορετικής στάθμισης των διεθνοπολιτικών δεδομένων μετά το 1919, αλλά και λόγω σύγκρουσής τους με τη ΜΒ- επί κυβερνήσεως Μιλεράν στράφηκαν εναντίον μας (αφού μας έβλεπαν σαν εργαλεία της αγγλικής πολιτικής)”.

- Οι “εξ” φαίνονται μέχρι σήμερα οι “κακοί” της υπόθεσης, ο Ελ. Βενιζέλος όμως φαντάζει ως άγια σχεδόν μορφή. Εκείνος πού βρισκόταν στο “κάδρο” του ρεπορτάζ της εποχής, όσο διαρκούσε η δίκη; Γιατί έχει μείνει στο μυαλό μας μόνο ως οραματιστής και πολύ λίγο ως συνυπεύθυνος;

“Γιατί είχε την τύχη να μην σκάσει η βόμβα στη «βάρδια» του. Αλλά και γιατί οι διάδοχοί του –έχοντας βέβαια το ελαφρυντικό πως και η κοινοβουλευτική ομάδα των Φιλελευθέρων πλειοδοτούσε σε εθνικιστικό μαξιμαλισμό- συνέχισαν και διεύρυναν την εμπλοκή, παρά την επιδείνωση των διεθνοπολιτικών δεδομένων. (Ενώ από το 1921 ατομικά ο Βενιζέλος παρότρυνε σε πραγματισμό, αναδίπλωση και συμβιβασμό). Αυτοί όμως φοβήθηκαν το πολιτικό κόστος της αναδίπλωσης, δηλαδή και την κρίση της κοινωνίας και τη σύγκριση της Ιστορίας: Μήπως αποδειχθούν ήσσονες και όχι κρείσσονες του Κρητικού ηγέτη”.             

- Ηταν μια δίκη - εξπρές και αν ναι, γιατί και πώς κατάφεραν να γίνουν τόσο άμεσα τα πράγματα;

“Hταν μια δίκη-παρωδία, με παραγνώριση της βάσης όλων των δικονομικών/διαδικαστικών ενστάσεων των κατηγορουμένων”.

- Ισχύει πως ο εγγονός του Πρωτοπαπαδάκη “τρέχει” ακόμα την υπόθεση για τη δικαίωση του παππού του; Τι μπορεί να κάνει ή τι μπορεί να βγει μετά από τόσα χρόνια;

“Μολονότι με έωλη νομική βάση (και με απολύτως οριακή πλειοψηφία), το Ποινικό Τμήμα του Αρείου Πάγου δικαίωσε τον Μίκη Παπαδάκη  στο αίτημά του για αναψηλάφηση της Δίκης. Είναι όμως χαρακτηριστικό των παθών που κατέλειπε εκείνο το μεγάλο δράμα το ότι, 88 χρόνια μετά τις εκτελέσεις, σωματεία προσφύγων προσπάθησαν να παρέμβουν στη δίκη του 2010 για να αποτρέψουν την ακύρωση της απόφασης του 1922”!

- Ο λαός πριν την Καταστροφή περίμενε άλλα από την κυβέρνηση και τελικά άλλα έγιναν. Το γεγονός όμως ότι οι πολίτες είχαν ψηφίσει τους πολιτικούς αυτούς που οδηγήθηκαν στη δίκη, δεν τους κάνει “κοινωνούς” στο λάθος;

“Το 1920 ο λαός ήθελε παλινόρθωση του Κωνσταντίνου και την είχε. Κατά τα λοιπά γεγονός είναι πως, προ των εκλογών της χρονιάς αυτής, αρκετοί αντιβενιζελικοί πολιτικοί –πρωτίστως εδώ στη Μεσσηνία, π.χ. Μοσχούλας, Κων. Κουμουνδούρος κλπ- υπόσχονταν ή υποστήριζαν την παύση των εχθροπραξιών. Ωστόσο αυτό δεν έγινε επίσημο πρόγραμμα του συνασπισμού των αντιβενιζελικών κομμάτων. Πάντως ευθύνη των αντιβενιζελικών πολιτικών ήταν πως δεν ενημέρωσαν τον λαό ότι η παλινόρθωση του νόμιμου κατόχου του θρόνου, θα μπορούσε να στρέψει κάποιες Δυνάμεις εναντίον μας (ή, πιο σωστά, θα διευκόλυνε τις κυβερνήσεις τους να δικαιολογήσουν στην εθνική κοινή γνώμη της υιοθέτηση φιλοκεμαλικής πολιτικής)”.

- Γιατί διαχρονικά ως λαός έχουμε μια τόσο μεγάλη ροπή προς το διχασμό; Μέχρι και σήμερα είμαστε ο ένας έτοιμος να βγάλει το μάτι του άλλου, ακόμα και για το ποδόσφαιρο.

“Δεν είμαστε οι μόνοι. Δείτε σήμερα την πολιτική ζωή στις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Τα σύγχρονα μέσα διογκώνουν τον φανατισμό”.

- Η θανατική ποινή, παρότι έχει σήμερα καταργηθεί, θεωρείτε πως ίσως να έχει “αντικατασταθεί” με άλλους είδους εξόντωσης μια προσωπικότητας; Αναφέρομαι στη δημοσιοποίηση των δικογραφιών, των σκεπτικών των εισαγγελέων, των ενοχοποιητικών στοιχείων στο διαδίκτυο;

“Πάντα υπήρχε οιονεί ανθρωποκτόνος κοινωνικός κανιβαλισμός. Απλώς το διαδίκτυο του έδωσε μεγαλύτερη εμβέλεια”.

- Παλιά, μέρος του λαού ζητούσε αίμα και μαζευόταν να δει τις εκτελέσεις. Τώρα με ένα hashtag ακύρωσης, “σβήνει” από το χάρτη ο ένοχος, ο ύποπτος, ο υπόδικος. Ποια είναι η επόμενη μέρα για το δικαστικό - κοινωνικό μας γίγνεσθαι;

“Δεν μπορώ να είμαι σίγουρος. Πάντως πολλές κοινωνικές και τεχνολογικές εξελίξεις δεν επιτρέπουν αισιοδοξία για το μέλλον του νομικού πολιτισμού. Οχι μόνο στη χώρα μας”.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις “Πατάκη”.