Την ερχόμενη Τετάρτη, στις 7.30 μ.μ., θα παρουσιαστεί στο ξενοδοχείο "Rex" στην Καλαμάτα η συλλογή διηγημάτων με τίτλο "Ορια και Ρήξεις", της Αντωνίας Παυλάκου.
Στην εκδήλωση θα συμμετέχουν η Ελενα Κουτριάνου (αναπληρώτρια καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου), ο Αγγελος Λάππας (φιλόλογος-λογοτέχνης), αποσπάσματα θα διαβάσει η φιλόλογος Αφροδίτη Αβαρλή, ενώ τη βραδιά θα συνοδεύσει μουσικά η Τέτα Βασιλάκη. Παρούσα θα είναι φυσικά και η ίδια η συγγραφέας Αντωνία Παυλάκου - με την οποία εμείς συνομιλήσαμε λίγο νωρίτερα, με κύριο θέμα το βιβλίο της "Ορια και Ρήξεις", που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "24 γράμματα".
Τα 26 διηγήματα του βιβλίου μολονότι δεν φαίνεται να έχουν κοινό θεματικό άξονα, διέπονται από το διπλό στοιχείο μιας εσωτερικής πνοής: τη διατήρηση της μνήμης και τη διάθεση των ηρώων και κυρίως των ηρωίδων τους να ξεφύγουν από τα κατεστημένα όρια -συλλογικά και ατομικά- και να αναζητήσουν την υπέρβαση.
"Τα αφιερώνω σε όσες και όσους την τόλμησαν ή θα την τολμήσουν με την ευχή το μέλλον να έχει επίκεντρο τον άνθρωπο" αναφέρει η συγγραφέας.
Το βιβλίο της φιλολόγου – συγγραφέα Αντωνίας Παυλάκου διατίθεται στα βιβλιοπωλεία και με παραγγελία από τον εκδοτικό οίκο «24 γράμματα».
Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου
– Πείτε μας τι είναι για εσάς η συγγραφή;
Η συγγραφή είναι είδος πνευματικής δημιουργίας με μέσον έκφρασης τη γλώσσα. Και επειδή μάλλον εννοείτε τη λογοτεχνική συγγραφή, αυτή είναι τρόπος έκφρασης ιδεών, συναισθημάτων, καταστάσεων με την οπτική του γράφοντος. Προϋποθέτει την αναμέτρησή του με τη γλώσσα και τις τεχνικές της αφήγησης, ώστε να εκφράσει τον εσωτερικό του κόσμο σε δεδομένη στιγμή με όρους λογοτεχνικότητας.
– Ποιο ήταν το έναυσμα της συγγραφής των τελευταίων διηγημάτων σας;
Κάθε διήγημα στη σύλληψή του είχε και ένα διαφορετικό έναυσμα κοινωνικού κυρίως ή ιστορικού περιεχομένου. Και στις δύο περιπτώσεις όμως, αυτό έχει να κάνει με στιγμές που στη ζωή του ο κάθε άνθρωπος κινείται οριακά και πρέπει να επιλέξει. Έμμεσα εδώ απαντώ και για την επιλογή του τίτλου.
– Στο βιβλίο σας, σημαντικά γεγονότα της επικαιρότητας (πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά) μετατρέπονται σε ιστορίες, δίνοντας στους αναγνώστες τροφή για σκέψη, για το μέλλον. Είναι αυτός ένας από τους στόχους σας ως συγγραφέα;
Σαφώς ήταν στόχος μου να μιλήσω στον νου και στην καρδιά τού αναγνώστη, το γράφω εξάλλου και στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Πρώτα στον νεότερο για να ευαισθητοποιηθεί και να νιώσει ότι τα κατά την άποψή του σημερινά αυτονόητα κερδήθηκαν με συγκρούσεις στο μικρό ή ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό κάδρο. Σε όλους όμως, θέλω να μεταγγίσω την αγωνία μου για πιο αρμονικές διαπροσωπικές σχέσεις, με στόχο την ψυχική ισορροπία και την ευτυχία, πράγμα που σημαίνει ότι τους μιλώ για την ανάγκη να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι.
– Στις ιστορίες σας παρουσιάζετε αληθινές πτυχές της πραγματικότητας όχι τόσο ευχάριστες, δίνοντας όμως ταυτόχρονα και έναν τόνο αισιοδοξίας και ελπίδας. Τι επιδιώκετε με αυτό; Να προβληματίσετε, να ευαισθητοποιήσετε ή να αφυπνίσετε τους αναγνώστες;
Οι ιστορίες μου, αν κάποιος τις διαβάσει με προσοχή, έχουν παραπάνω από μία αναγνώσεις, είναι πολυεπίπεδες. Κρύβουν μυστικά που καθένας αναγνώστης, σύμφωνα με τις δικές του προσλαμβάνουσες, θα ανακαλύψει. Έτσι μέσα και από τα τρία «να» του ερωτήματός σας, θέλω αυτός να σκεφθεί πώς στη σημερινή εποχή μπορεί να δικαιώνει τους ρόλους του πατέρα, της μάνας, του/της συζύγου σ’ ένα κοινωνικό περιβάλλον που φέρει ακόμη στρεβλώσεις και αγκυλώσεις από το παρελθόν.
– Το πρώτο πλάνο στα διηγήματά σας το κατέχουν οι γυναίκες. Φαίνεται ότι έχετε μια αδυναμία απέναντι στο γυναικείο φύλο. Προέρχεται από την ανάγκη επισήμανσης των σπουδαίων ρόλων που κατέχει στην κοινωνία ή κάποιο προσωπικό βίωμα σας έχει ευαισθητοποιήσει απέναντι στο γυναικείο φύλο;
Δεν είναι «αδυναμία». Είναι η πικρή διαπίστωση ότι η γυναίκα έζησε ως πρόσφατα στο περιθώριο. Συχνά όμως υπόγεια ή υπόρρητα και η ίδια χρησιμοποιούσε «κακοποιητικές» ή χειριστικές συμπεριφορές για να επιβιώσει στον σκληρό ανδροκρατούμενο κόσμο. Σήμερα που οι ρόλοι της είναι πολλαπλοί, δύσκολοι και απαιτητικοί στον συνδυασμό τους, η κοινωνία πάλι αυτήν «δείχνει» για τα κακώς κείμενά της. Αυτό με ευαισθητοποιεί και θέλω μέσα από κάποια βιώματά μου να υπογραμμίσω ότι παρά τις βελτιώσεις που έγιναν θεσμικά, στην πραγματικότητα η γυναίκα παραμένει ακόμα δέσμια του κοινωνικού περίγυρου αλλά συχνά και του εαυτού της.
– Θα θέλατε να μας πείτε πώς έγινε η επιλογή του τίτλου: «Όρια και Ρήξεις»;
Ο τίτλος ανήκει σε εμένα και όχι στον εκδοτικό οίκο, αν και συζητήθηκε. Η παρήχηση του ηχηρού ρ, η κρυμμένη αντιθετικότητα των όρων θεώρησα ότι βοηθούν ώστε να αποτυπωθεί άλλοτε η υπέρβαση και άλλοτε η καθήλωση στο όριο που η συλλογική ή ατομική συνείδηση έχει θέσει στους ήρωες ή στις ηρωίδες μου.
– Πώς βλέπετε τη γυναίκα του σήμερα (από την κοινωνική της διάσταση);
Συχνά βλέπω ότι «έχει ξεπεράσει τα όρια» που τη συνέτριβαν στο παρελθόν. Φοβάμαι όμως ότι το εκκρεμές δεν έχει ισορροπήσει στην ελληνική κοινωνία. Από τη μια ζούμε τη σχετικά απελευθερωμένη πλέον από τα δεσμά της γυναίκα. Συχνά όμως βλέπουμε την ίδια να έχει χάσει την αίσθηση για την ουσία αυτής της απελευθέρωσης ή να την έχει παρεξηγήσει. Από την άλλη βιώνουμε τις ακρότητες τόσων βίαιων συμπεριφορών σε βάρος της. Και τα δύο είναι λόγοι να σκεφθούμε ότι η ελληνική τουλάχιστον κοινωνία απέχει ακόμη πολύ από την ισοτιμία των δύο φύλων.
– Από πού αντλείτε τα θέματα και τους ήρωες των διηγημάτων σας; Υπάρχουν ορισμένα αυτοβιογραφικά στοιχεία που εμπλέκονται με στοιχεία μυθοπλασίας;
Εκτός από δύο διηγήματα με αυτοβιογραφικά στοιχεία, όλα σχεδόν τα υπόλοιπα είναι στον πυρήνα τους νύξεις από γεγονότα που σε μικρότερη ηλικία με είχαν εντυπωσιάσει, τα έντυσα με τα δικά μου μυθοπλαστικά στοιχεία και αφηγήθηκα μια νέα ιστορία. Οι ηρωίδες ή οι ήρωες που έφτιαξα υπηρετούν μεν το γεγονός καθαυτό, αλλά εγώ έδωσα μια άλλη διάσταση στην υπόθεση.
– Τα διηγήματά σας θίγουν διαχρονικά κοινωνικά και πολιτικά θέματα που άπτονται της σημερινής κοινωνίας. Θα λέγατε ότι η γραφή σας είναι και διδακτική για τους αναγνώστες των βιβλίων σας;
Δεν επιθυμώ να διδάξω κανέναν. Ακόμη πιστεύω ότι οι ιστορίες μου δεν έχουν ίχνος διδακτισμού. Οι αναγνώστες ας πάρουν ό,τι θέλουν απ’ αυτές. Εμένα κυρίως με ενδιαφέρει η μνήμη, να μην ξεχάσουμε ότι από κάπου περάσαμε για να φθάσουμε στο κακό ή και στο καλό που μας σημαδεύει σήμερα. Δεν καταγράφω επίσης αίτια, αλλά ό,τι με πόνεσε ή με θύμωσε μέχρι τώρα. Ο αναγνώστης θα αποφασίσει τι θέλει να κρατήσει. Εξάλλου υπάρχουν και ιστορίες στις οποίες αυτός θα δώσει τη λύση.
– Γιατί πιστεύετε ότι σήμερα εν έτει 2023 υπάρχουν ακόμη διακρίσεις ανάμεσα στα δύο παραδοσιακά φύλα; Θα πάψουν άραγε κάποτε;
Το βάρος τόσων αιώνων πατριαρχίας, τα στερεότυπα και οι στρεβλώσεις που σχηματίστηκαν είναι δύσκολο να μην αναπαράγονται. Αφού όμως έγινε η αρχή για να εξαλειφθούν οι διακρίσεις, με πολλή δουλειά μέσα στην οικογένεια και στο σχολείο και με τα ΜΜΕ να πάψουν να καλλιεργούν λανθασμένα πρότυπα για την εικόνα της γυναίκας, έχουμε ελπίδα να το επιτύχουμε με δυσκολία.
– Ποιο από τα διηγήματά σας θα ξεχωρίζατε και γιατί;
Μου ζητάτε να απαντήσω κάτι πολύ δύσκολο. Σε δύο από τα διηγήματά μου εγγράφεται η πατρική και η μητρική αγάπη και εκεί βρίσκονται αυτοβιογραφικά στοιχεία. Τα γεγονότα, η αναπόλησή τους και το γράψιμό τους σε ιστορία θα με συγκινούν πάντα. Στο κέντρο – και ίσως όχι τυχαία – του βιβλίου έχουν τοποθετηθεί δύο διηγήματα από τον Εμφύλιο. Έδωσα τη θέση αυτή γιατί θέλω να αποτυπώσω τον εξακολουθητικά υφιστάμενο διχασμό της ελληνικής κοινωνίας που με πονάει βαθιά καθώς τρώει ακόμη τα σωθικά της.
– Ποιοι ήταν οι πνευματικοί προκάτοχοί σας, Έλληνες ή Ευρωπαίοι; Έχετε κάποιο πρόσωπο αγαπημένο μεταξύ των διηγηματογράφων; Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο διήγημα που σας έκανε τέτοια εντύπωση που δεν το έχετε ξεχάσει ποτέ;
Το συγγραφικό μέγεθός μου είναι ελάχιστο για να μιλώ για προκατόχους μου. Βέβαιο είναι ότι όλα ξεκίνησαν από την αγάπη για το βιβλίο. Και την αγάπη για το βιβλίο μού εμφύσησαν και οι δύο γονείς μου. Αναμφίβολα ο Παπαδιαμάντης και ο Βιζυηνός από τους παλαιότερους, ο Καραγάτσης από τους νεότερους, είναι «μαστόροι» που θαυμάζω. Δεν μπορώ ακόμη να μην αναφέρω την τεράστια εντύπωση που μου προκάλεσαν ως έφηβη Οι Άθλιοι του Βίκτωρος Ουγκώ. Όσο και αν σήμερα θεωρώ παρωχημένον τον ρομαντισμό τού μυθιστορήματος, μέσα σ’ αυτό ανίχνευσα την έννοια της κοινωνικής αδικίας, κατάλαβα το νόημα της επανάστασης και σχημάτισα τα αναπάντητα ακόμη ερωτήματα: πώς θα πάψει να υπάρχει ένας Γαβριάς ή ένας Ιαβέρης. Επίσης όλα τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη με συνεπαίρνουν πάντοτε, ίχνη μάλιστα ενός θα βρείτε και στο βιβλίο μου. Αδύνατον όμως στον Παπαδιαμάντη να ξεχωρίσω μια ομορφιά από μια άλλη ομορφιά, γιατί μιλάμε για μαγεία…
– Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο; Με τι ασχολείστε αυτή την περίοδο;
Μόλις τελείωσα την πρώτη μορφή της διπλωματικής μεταπτυχιακής εργασίας μου. Αφότου αυτή ολοκληρωθεί, ετοιμάζω ένα βιβλίο – λεύκωμα σχετικά με το 1922 και την προσφυγική από μητέρα καταγωγή μου. Έπεται συνέχεια με επιστημονικές δημοσιεύσεις αλλά και άλλες λογοτεχνικές εκδόσεις.
Σας ευχαριστώ πολύ.
