Ενα βιβλίο που δίνει την ευκαιρία στους μικρούς μας φίλους να χαρούν ακόμα περισσότερο τις ημέρες των γιορτών είναι το νέο παραμύθι της Ευδοκίας Ποιμενίδου - Χατζηδημητρίου «Ενα αλλιώτικο καλικατζαράκι», που μιλάει με τρόπο διασκεδαστικό για τη μοναδικότητα κάθε ανθρώπου και την αναγνώριση της πραγματικής του αξίας. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Γράφημα» σε εικονογράφηση της Μαριλίνας Σκαρπέτα και μπορείτε να το προμηθευτείτε από τον εκδοτικό οίκο και τα βιβλιοπωλεία.
Η βραβευμένη συγγραφέας και εκπαιδευτικός έχει εργαστεί ως νηπιαγωγός σε πολλά μέρη της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης και της Καλαμάτας. Επισκέπτεται σχολεία, όπου με το ταλέντο της στην αφήγηση λαϊκών παραμυθιών μεταφέρει μαγευτικές στιγμές στους μικρούς ακροατές. Η ίδια είχε την τύχη να μεγαλώσει με μια γιαγιά που ήξερε να αφηγείται πολύ όμορφα. «Όταν ήμουν παιδί, άκουσα πάρα πολλά παραμύθια που γέμισαν το μυαλό μου με εικόνες, βοήθησαν τη φαντασία μου να αναπτυχθεί και καλλιέργησαν την αισιοδοξία μου για τη ζωή» λέει στην «Ε» αφορμή το νέο της βιβλίο.
Οι γιαγιάδες δημιουργούν αναμνήσεις που ποτέ δε σβήνουν από την καρδιά μας όσα χρόνια κι αν περάσουν. Πείτε μας δυο λόγια για τα “Παραμύθια μύθια αλήθεια ”. Πώς δημιουργήθηκε και τι περιλαμβάνει;
Είχα την τύχη να μεγαλώσω με μια γιαγιά που ήξερε να αφηγείται πολύ όμορφα. Όταν ήμουν παιδί, άκουσα πάρα πολλά παραμύθια που γέμισαν το μυαλό μου με εικόνες, βοήθησαν τη φαντασία μου να αναπτυχθεί και καλλιέργησαν την αισιοδοξία μου για τη ζωή.
Αργότερα, παρ’ όλο που διάβασα ακόμα περισσότερα παραμύθια λόγω της δουλειάς μου στο νηπιαγωγείο, κάποια από εκείνα της γιαγιάς δεν έτυχε να τα συναντήσω.
Αποφάσισα τότε να καταγράψω όσα μπορούσα να θυμηθώ, με σκοπό να τα διασώσω από τη λήθη, ώστε να μείνουν για τα παιδιά και τα εγγόνια μου.
Άρχισα την καταγραφή τους, βάζοντας και δικά μου στοιχεία, αφού υπήρχαν κενά στη μνήμη που έπρεπε να συμπληρωθούν. Στην αρχή το έκανα με ενοχές αλλά, μετά, σκέφτηκα ότι έχω αυτό το δικαίωμα, αφού επρόκειτο για λαϊκά παραμύθια που δεν υπόκεινται σε νόμους για πνευματικά δικαιώματα.
Έτσι, βγήκε με δικά μου έξοδα το πρώτο βιβλίο με δώδεκα από τα παραμύθια της γιαγιάς μου με τίτλο «Τα παραμύθια της γιαγιάς Ευδοκίας». Το βιβλίο αυτό πωλείται από το λαογραφικό μουσείο Ξυλαγανής Ροδόπης, απ’ όπου κατάγομαι, για ενίσχυση των εσόδων του.
Στη συνέχεια, είχα την ιδέα να μαζέψω κι άλλα παραμύθια από παραμυθάδες και αφηγητές και έτσι προέκυψε το βιβλίο «Παραμύθια, Μύθια, Αλήθεια» από τις εκδόσεις «Περίπλους». Περιλαμβάνει λαϊκά παραμύθια από είκοσι συνολικά παραμυθάδες και μικρές ιστορίες που έλεγαν παλιά, όταν οι άνθρωποι μαζεύονταν στα σπίτια για τα νυχτέρια, όπου κάποιος έκανε την αφήγηση ενώ παράλληλα γινόταν και κάποια εργασία.
Έχετε το χάρισμα να γράφετε με τρόπο που φτάνει και αγγίζει τα παιδιά. Αυτό το "δώρο" υποστηρίχθηκε και γαλουχήθηκε όταν ήσασταν παιδί. Τι θα λέγατε στους γονείς που παρατηρούν ένα αναδυόμενο χάρισμα ή ταλέντο στα παιδιά τους;
Το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι νέοι γονείς είναι να παρατηρούν τα παιδιά τους και να τα ενθαρρύνουν. Όταν βλέπουν ότι υπάρχει κάποιο ταλέντο, να προσπαθούν να το καλλιεργήσουν εφ’ όσον και το παιδί δείχνει ενδιαφέρον προς αυτή την κατεύθυνση.
Θα τους έλεγα να μην πιέζουν τα παιδιά, να τα αφήνουν να ζήσουν την παιδική τους ηλικία, αλλά να είναι υποστηρικτικοί σε ότι ενδιαφέρει τα παιδιά τους. Ακόμα κι αν το ταλέντο δεν αναδειχθεί σε βιοποριστικό μέσο, είναι βέβαιο ότι θα αποτελεί ένα καταφύγιο όπου το παιδί τους, ακόμα και στην ενήλικη ζωή του, θα βρίσκει εκτόνωση και γαλήνη. Είναι σίγουρο ότι θα τους ευγνωμονεί για την ενθάρρυνσή τους, οπότε να μην λυπούνται το χρόνο που πρέπει να του διαθέσουν.
Σήμερα τα παιδιά εκτίθενται σε αμέτρητες μορφές αφήγησης: κινούμενα σχέδια, διαδικτυακές σειρές, βίντεο και podcast. Ανάμεσα σε τόσες πολλές επιλογές, ποια είναι τα οφέλη από την επαφή με τα «παραδοσιακά» βιβλία;
Είναι γεγονός ότι οι οθόνες ήρθαν και θα μείνουν στη ζωή μας και κυρίως, στη ζωή των παιδιών μας. Αν και ξέρουμε πολύ καλά ότι τα βιβλία βοηθούν παντοιοτρόπως την ανάπτυξη των παιδιών (δίνουν γνώσεις, αναπτύσσουν τη φαντασία, δίνουν ευχαρίστηση, καλλιεργούν το ήθος και σφυρηλατούν τον χαρακτήρα, διώχνουν το στρες και άλλα πολλά) δεν είναι ακόμα απόλυτα γνωστό ποιες είναι οι επιπτώσεις της ενασχόλησης με τις κάθε είδους οθόνες.
Καλό είναι, οι γονείς να ελέγχουν το χρόνο ενασχόλησης των παιδιών με το τάμπλετ ή το κινητό μέχρι να υπάρξουν ασφαλή και τεκμηριωμένα συμπεράσματα από τις έρευνες. Ας αναλογιστούν τις προτεραιότητές τους, κι ας αποφασίσουν. Τι είναι πιο σημαντικό; Να έχουν την ησυχία τους δίνοντας στα μικρά παιδιά το κινητό τους, ή η καλή ανάπτυξη του παιδιού τους; Εντελώς συμπτωματικά διάβασα πρόσφατα ένα άρθρο για τα οφέλη της ανάγνωσης βιβλίων από τους γονείς στα μικρά παιδιά.
Έλεγε λοιπόν ότι από έρευνα σε μεγάλο πανεπιστήμιο και μετά από παρατήρηση αρκετών χιλιάδων παιδιών, βγήκε το συμπέρασμα ότι ενώ η ανάγνωση ή το άκουσμα μιας αφήγησης βοηθάει τον εγκέφαλο να αναπτύξει τη λευκή ουσία του που έχει ως έργο τη σύνδεση των εγκεφαλικών κυττάρων με το υπόλοιπο νευρικό σύστημα και τη συνεργασία και επικοινωνία των νευρώνων και των κέντρων του εγκεφάλου, οι πάσης φύσεως οθόνες περιόριζαν αυτή την ανάπτυξη. Δηλαδή, στις μικρές ηλικίες, κυρίως μέχρι την πρώτη σχολική ηλικία, τα βιβλία βοηθούν ενώ οι οθόνες περιορίζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
Πώς προέκυψε η συνεργασία σας με τις εκδόσεις "Γράφημα" και πώς θα την περιγράφατε;
Το βιβλίο μου «Τα διαμάντια της Δόμνας» ήταν το πρώτο που εκδόθηκε από το ΓΡΑΦΗΜΑ. Από εκεί και μετά, η καλή συνεργασία με τον Γιάννη Τσαχουρίδη και τον εκδοτικό του είχε συνέχεια και έχουν βγει άλλα τρία βιβλία.
«Η φώκια, η ντετέκτιβ και το πειρατικό σκουλαρίκι» που είναι μια περιπέτεια με φόντο τις νότιες παρυφές του Κισσάβου και έχει ως θέμα μια παρέα παιδιών που σώζουν μια φώκια Μονάχους- μονάχους και βοηθούν στην σύλληψη των κυνηγών θαλάσσιων όντων που κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
«Ο δράκος που έφαγε τα παραμύθια» που μιλά για τις σχέσεις των παιδιών και την αποδοχή του διαφορετικού και «Ενα αλλιώτικο καλικαντζαράκι» που είναι ένα χριστουγεννιάτικο παραμύθι για τη μοναδικότητα του κάθε παιδιού, τη θέση του στην κοινότητα και την αυτοεκτίμηση.
"Ο δράκος που έφαγε τα παραμύθια" είναι ένα πολύ ιδιαίτερο βιβλίο. Από την πρώτη φορά που το διάβασα, ήξερα ότι ήταν προορισμένο να κερδίσει βραβείο. Μπορείτε να μας πείτε τι σας ενέπνευσε να γράψετε ένα βιβλίο για τη διαφορετικότητα, την αποδοχή του άλλου και τις σχέσεις των μικρών παιδιών;
Όταν υπηρετούσα ως Νηπιαγωγός στα διάφορα μέρη της Ελλάδας, παρατηρούσα τα παιδιά μου και κατέγραφα συμπεριφορές και αντιδράσεις. Υπήρξαν πολλές περιπτώσεις απόρριψης παιδιού λόγω εμφάνισης και κάθε φορά επινοούσα τρόπους για να υπάρχει αποδοχή και καλή συνεργασία μεταξύ των παιδιών.
Σε μια περίπτωση, είχα ένα νήπιο που εκφραζόταν επιθετικά χωρίς να είναι πραγματικά ένα επιθετικό παιδί. Το νήπιο αυτό δεν είχε κάποια εμφανή απόκλιση ώστε να παραπεμφθεί σε ειδική επιτροπή αξιολόγησης. Είχε κάποια προβλήματα στο σπίτι, ήταν λίγο πιο ζωηρό από τα άλλα και είχα παρατηρήσει ότι τα υπόλοιπα παιδιά του ανέθεταν σκανταλιές και ζαβολιές που θα ήθελαν ίσως να κάνουν τα ίδια.
Οταν οι γονείς θέλησαν να το απομακρύνουμε από το σχολείο, τους ζήτησα να συνεργαστούμε ώστε να το εντάξουμε, αντί να το περιθωριοποιήσουμε βάζοντάς του την ετικέτα του ανεπιθύμητου. Το δέχτηκαν, συνεργάστηκαν μαζί μου και με τα παιδιά τους και η χρονιά κύλησε ομαλά για όλους.
Όταν έγραφα τον δράκο, είχα συνεχώς αυτό το περιστατικό στο μυαλό μου, ελπίζοντας και ευχόμενη συνεχώς να έχει αυτό το παιδάκι μια καλή συνέχεια στη ζωή του.
"Ένα αλλιώτικο καλικαντζαράκι", η ιστορία που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις "Γράφημα", βοηθάει τα παιδιά να πιστέψουν στο εαυτό τους, να αναπτύξουν καλή αυτοεικόνα, αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Πώς το αντιλαμβάνονται και ποια είναι η αντίδραση των παιδιών;
Το αλλιώτικο καλικαντζαράκι γράφτηκε για να διασκεδάσει τα παιδιά, όπως οφείλουν να κάνουν όλα τα παραμύθια. Τα επιμέρους οφέλη, προέκυψαν από την εξέλιξη της ιστορίας.
Κάποια Χριστούγεννα, στη δημοτική βιβλιοθήκη της Λάρισας, έλεγα στα παιδιά λαϊκά παραμύθια με καλικάντζαρους. Παρατήρησα λοιπόν ότι δεν τα ενθουσίαζαν αυτά τα χιλιοειπωμένα και αδιαμφισβήτητης λαογραφικής αξίας αφηγήματα.
Σκέφτηκα τότε, αφού τα χρόνια έχουν αλλάξει, πρέπει να αλλάξουμε και τις ιστορίες μας. Έτσι, έγραψα το αλλιώτικο καλικαντζαράκι, δίνοντάς του σύγχρονα χαρακτηριστικά, βάζοντας και λίγο μυστήριο, λίγη περιπέτεια, πράγμα που λειτούργησε και είδα ότι τα παιδιά το απόλαυσαν, ταυτίστηκαν με τον ήρωά μου και διασκέδασαν.
Εκτός από ευχαρίστηση, εγείρει ερωτήματα και προβληματισμό. Τι θα έκανε ο μικρός αναγνώστης αν βρισκόταν στην ίδια δύσκολη θέση; Το πάρκο σώθηκε πολύ γρήγορα από τους κλέφτες χάρη στον ήρωά σας...
Το ζητούμενο είναι να υπάρξει λύση στο πρόβλημα και ο ήρωας να βγει νικητής. Σίγουρα, απεύχεται ο καθένας μας να βρεθεί κάποιο παιδί σε παρόμοια θέση με αυτή που βρέθηκε το καλικαντζαράκι που αντιμετώπισε τους κλέφτες. Όμως, όλα τα παραμύθια και η παιδική λογοτεχνία γενικότερα, οφείλουν να προσφέρουν στους μικρούς αναγνώστες εκτός από την απόλαυση, τη σιγουριά ότι όλα τα προβλήματα έχουν λύση. Να δίνουν τη βεβαιότητα ότι στη ζωή δεν υπάρχουν αδιέξοδα και στο τέλος πάντα νικά το καλό.
Οι συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας έχουν καθήκον να δείχνουν στα παιδιά την αισιόδοξη πλευρά της ζωής και, μέσα από την ταύτισή τους με τον ήρωα, την ελπίδα ότι και τα δικά τους προβλήματα – αν υπάρχουν - θα λυθούν και όλα θα πάνε καλά.
Πείτε μας μια από τις αγαπημένες σας οικογενειακές παραδόσεις και αναμνήσεις που σχετίζονται με τα Χριστούγεννα. Τι θυμάστε από την παιδική σας ηλικία;
Θυμάμαι έντονα τις μυρωδιές, που πλανιόνταν στην ατμόσφαιρα του πατρικού μου σπιτιού, από τους κουραμπιέδες και τη σουσαμόπιτα της γιαγιάς μου. Ακόμα, είναι μπροστά στα μάτια μου η βασιλόπιτα με το φλουρί για καλή τύχη, το κλαράκι της σούρβας (σουβριά) για την καλή υγεία, το καλαμπόκι για τις κότες, το σιτάρι για τα χωράφια.
Θυμάμαι τον παππού και τη γιαγιά να μας λένε παραμύθια για καλικάντζαρους πλάι στην ξυλόσομπα με τα κάστανα να ξεροψήνονται και τις φλούδες από πορτοκάλι να μοσχομυρίζουν πάνω στο μαντέμι της.
Τα κάλαντα που τραγουδούσαμε κουβαλώντας μια σακούλα για τα πεσκέσια που ήταν κυρίως πορτοκάλια, μανταρίνια και ξυλοκέρατα.
Το πρωινό ξύπνημα, μες την παγωνιά, για να πάμε στην εκκλησία να κοινωνήσουμε και την αδημονία μας, αφού στο γυρισμό μας περίμενε η ζεστή «μπάμπω» ένα θρακιώτικο φαγητό φτιαγμένο από τα εντόσθια του οικόσιτου γουρουνιού ανακατεμένα με κιμά και μπαχαρικά.
Δώρα δεν μας έφερνε ο Αη- Βασίλης, αλλά δεν περιμέναμε και δεν μας ένοιαζε. Θυμάμαι έντονα το παιχνίδι μονά-ζυγά που έπαιζα με τα αδέρφια μου, χρησιμοποιώντας τα κουκούτσια από τα χαρούπια, τα γνωστά ως ξυλοκέρατα.
Είχαμε τόσα έθιμα που έχουν χαθεί στο πέρασμα των χρόνων!
Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια πολλοί επιστρέφουν στην παράδοση και οι πολιτιστικοί σύλλογοι κάνουν προσπάθεια να αναβιώσουν τα έθιμα.
Ως εκπαιδευτικός πώς βλέπετε το μέλλον του παιδικού βιβλίου; Μπορείτε να αναφέρετε τρεις λόγους για τους οποίους το διάβασμα είναι ζωτικής σημασίας για τα παιδιά;
Πριν μερικά χρόνια, επικρατούσε η αντίληψη ότι το βιβλίο χάνει έδαφος, το οποίο κερδίζουν οι οθόνες. Τελευταία όμως, οι έρευνες αποδεικνύουν τα οφέλη από τον παραδοσιακό τρόπο ανάγνωσης, πράγμα που με κάνει να αισιοδοξώ ότι δεν χάθηκε τίποτα και το βιβλίο συνεχίζει να έχει σημαντική θέση στη ζωή μας.
Σε ότι έχει να κάνει με το παιδικό βιβλίο, είναι γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη παραγωγή σε νέες εκδόσεις, οπότε, καλό θα ήταν οι γονείς να δίνουν μεγάλη προσοχή στην επιλογή των λογοτεχνικών αναγνωσμάτων για τα παιδιά τους.
Το παρήγορο είναι πως, πολλά σχολεία έχουν βιβλιοθήκες που λειτουργούν και ως δανειστικές, πράγμα που βοηθάει στην επαφή των μαθητών με μεγάλο αριθμό βιβλίων.
Τα τρία πράγματα που μου ζητάτε να αναφέρω ως οφέλη από την ανάγνωση βιβλίων είναι τα εξής:
1 Το διάβασμα δίνει διασκέδαση.
2 Το διάβασμα μας κάνει καλύτερους ανθρώπους.
3 Το διάβασμα προσφέρει γνώσεις.
3 Το διάβασμα μπορεί να δώσει λύση σε ότι μας απασχολεί
3 Το διάβασμα μας ταξιδεύει σε φανταστικούς κόσμους.
… θα μπορούσα να γράψω πολλά ακόμα, αλλά μου ζητήσατε μόνο τρία.
Γράφετε κάτι άλλο αυτή τη στιγμή;
Πάντα έχω κάτι στα σκαριά. Αυτό τον καιρό γράφω ένα εφηβικό μυθιστόρημα όπου οι ήρωες, μέσα από διασκεδαστικές καταστάσεις και ευτράπελα, αναπτύσσουν φιλίες, αναγνωρίζουν τις πραγματικές αξίες της ζωής, διαφωνούν, αντιδρούν, αλλά και διασκεδάζουν.
Παράλληλα, έχω ένα μεγάλο αρχείο από παραμύθια που περιμένουν τη σειρά τους να γίνουν βιβλία.
Πώς μπορούν οι αναγνώστες μας να βρουν τα βιβλία σας;
Αν δεν υπάρχουν στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς, μπορούν να ζητήσουν να τους τα φέρουν, ή να τα αναζητήσουν στο διαδίκτυο.
Σε ποιον δεν αρέσει μια καλή χριστουγεννιάτικη ιστορία;
«Ήταν ο καλύτερος! Ο πιο έξυπνος, ο πιο επιδέξιος, ο πιο ικανός. Όμως, κανείς δεν του το αναγνώριζε. Όλοι έβλεπαν μπροστά τους έναν «Μπέμπη». Κι αυτός κρυβόταν για να μην αποκαλυφθεί η πραγματική του ταυτότητα. Μέχρι που κατάφερε να σώσει το πάρκο από τους κλέφτες και τότε κατάλαβαν όλοι πόσο σημαντικός ήταν».
