Στις 25 Μαρτίου 1957, ανήμερα της εθνικής μας εορτής, αλλά χωρίς την Ελλάδα, υπεγράφη στο Palazzo dei Conservatori στον Καπιτωλίνο λόφο της Ρώμης από έξι κεντροευρωπαϊκές χώρες η ομώνυμη Συνθήκη, και το τρένο της ευρωπαϊκής ενοποίησης σφύριξε επίσημα για άγνωστο προορισμό. Ακολούθησαν πολλοί ενδιάμεσοι σταθμοί: Μάαστριχτ (1992), Αμστερνταμ (1997), Νίκαια (2000), Λισαβόνα (2007). Η Ελλάδα ανέβηκε στο τρένο στις αρχές του 1981 και δυστυχώς υπήρξε πάντα «επιβάτης β' θέσης».
Στις 25 Μαρτίου του 2017, 60 χρόνια μετά, το τρένο επιστρέφει στην αφετηρία του. Τέλος διαδρομής ή απαρχή νέου δρομολογίου;
Χωρίς αμφιβολία, η ευρωπαϊκή ενοποίηση πρόσφερε πολλά: πρωτίστως ειρήνη σε μια πάντοτε χειμαζόμενη από πολέμους Ευρώπη, πολιτική και νομισματική σταθερότητα, αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας, ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων και αγαθών, ενίσχυση του κράτους δικαίου και ευημερία στους πολίτες της, τουλάχιστον ως το 2009. Και τότε ήρθε η κρίση και όλα άλλαξαν. Η Ενωση έγινε ο δυνάστης τον χωρών της περιφέρειας, με πρώτο θύμα την Ελλάδα, επιβλήθηκαν μνημόνια σκληρής λιτότητας, υποχώρησε το κράτος δικαίου και το κοινωνικό κεκτημένο, ενισχύθηκαν οι εθνικιστικές τάσεις, επανήλθαν εν μέρει οι συνοριακοί έλεγχοι ελέω προσφυγικού και δρομολογήθηκε η πρώτη αποχώρηση κράτους-μέλους της, του πάντοτε ευρωσκεπτικιστικού Ηνωμένου Βασιλείου. Πολλοί μιλούν για το τέλος της Ευρώπης όπως την ξέραμε και ζητούν μια Ευρώπη «πολλών ταχυτήτων». Αλλοι προβλέπουν επιστροφή στα εθνικά κράτη. Η Ενωμένη Ευρώπη, δυστυχώς κι εμείς οι Ελληνες μαζί της, βιώνει ένα σοκ χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Αλήθεια ή ψέματα;
Σχέδιο Ν.Ε.ΣΤ.Ω.Ρ για την Ευρώπη
Ας μιλήσουμε σοβαρά. Η ενοποίηση της Ευρώπης ήταν σίγουρα θετική εξέλιξη, παρά τις αναντίρρητες αδυναμίες της. Η επίλυση των σοβαρών της προβλημάτων δε μπορεί να έρθει με την απομόνωση και την αναβίωση των ανταγωνισμών των εθνικών κρατών. Ας κοιτάξει κανείς άλλωστε τι συμβαίνει σήμερα στη γειτονιά μας εκτός Ε.Ε (Συρία, Βόρεια Αφρική, Τουρκία, Δυτικά Βαλκάνια, Ουκρανία) και θα βγάλει αβίαστα συμπέρασμα. Χρειάζεται όμως άμεσα σχέδιο και όραμα. Μια «επανάσταση» στην ΕΕ, μια Νέα Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ωριμου Ριζοσπαστισμού (Ν.Ε.Σ.Τ.Ω.Ρ / New European Strategy for the Orientation Reforms - N.E.ST.O.R). Η Ευρώπη πρέπει να ξαναβρεί τις αξίες της: δημοκρατία, κράτος δικαίου, αλληλεγγύη, ευημερία. Με ενίσχυση της διαφανούς και δημοκρατικής της λειτουργίας και του αποτελεσματικού ελέγχου των εθνικών κοινοβουλίων στις νομοθετικές πράξεις που θεσπίζονται σε υπερεθνικό επίπεδο. Με σεβασμό και έμπρακτη στήριξη στις ευαισθησίες των κρατών μελών, ιδίως σε θέματα γεωπολιτικής και απειλής κυριαρχίας (επέκταση και εφαρμογή ρήτρας αλληλεγγύης). Με ανοιχτή και απροκατάληπτη εξωτερική πολιτική για την αποτελεσματική πρόληψη συγκρούσεων και κρίσεων και την άμεση διαμόρφωση κοινής άμυνας, έστω και σε συνεργασία με το Ν.Α.Τ.Ο. Με ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής Ενωσης και προώθηση συμμετοχής όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. σε αυτή. Αμεση καθιέρωση ευρωομολόγου για δανεισμό με κοινό επιτόκιο, στροφή από την περιοριστική στην επεκτατική δημοσιονομική πολιτική με έμφαση στις δημόσιες επενδύσεις, χαλαρότερη ισοτιμία Ευρώ-Δολαρίου προς όφελος της ανταγωνιστικότητας των κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Άλλες πραγματικές λύσεις δεν υπάρχουν.
Μια νέα 25η Μαρτίου: ο ρόλος της Ελλάδας
Η φετινή 60χρονη επέτειος της ευρωπαϊκής ενοποίησης βρίσκει την πατρίδα μας σε κρίσιμη φάση. Επτά χρόνια μετά τη βίαιη υιοθέτηση της μνημονιακής «ορθοδοξίας», η κάθοδος συνεχίζεται και τίποτα δε φαίνεται να προσφέρει χειροπιαστή ελπίδα και προοπτική. Ως το 2009 οι Ελληνες βιώναμε μια ψεύτικη ευημερία με... χορηγία Βρυξελλών. Εγιναν και βήματα, χωρίς αμφιβολία. Οι υποδομές μας και οι δυνατότητές μας βελτιώθηκαν σημαντικά. Ακόμα και επί μνημονίων. Το κράτος μας όμως δεν άλλαξε επί της ουσίας. Διαφθορά, αναξιοκρατία, αυθαιρεσία και προπάντων έλλειμμα πατριωτισμού χαρακτηρίζουν ακόμα όλο το οικοδόμημα. Ο παραγωγικός κόσμος της χώρας αποδιαρθρώθηκε και απαξιώθηκε. Είμαστε σε αδιέξοδο. Γι' αυτό είναι καιρός για τη νέα Επανάσταση.
Η Ελλάδα είναι η ξεχασμένη ψυχή της Ευρώπης. Χωρίς την Ελλάδα και τις αξίες της, η Ευρώπη είναι καταδικασμένη να πεθάνει. Οπως και το 1821, έτσι και σήμερα, η Ελλάδα πρέπει να ξαναβγεί μπροστά. Να αλλάξει τον εαυτό της για να αλλάξει και την Ευρώπη.
Στις 23 Μαρτίου του 1821, οι επαναστάτες απηύθυναν από την απελευθερωμένη Καλαμάτα την "Προειδοποίησιν εις τας ευρωπαϊκάς αυλάς". Και η ιστορία πρέπει να ξαναγίνει σήμερα δύναμη και οδηγός της Ελλάδας. Ας είναι λοιπόν η φετινή επέτειος της 25ης Μαρτίου ο "Ευαγγελισμός" της εθνικής και ευρωπαϊκής μας αναγέννησης.
* Ο Νίκος Θεοδώρου είναι δικηγόρος και διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου.
