Η τέχνη του θεάτρου όμως αποτελεί μία από τις ομορφότερες κοινωνικές, πνευματικές και ψυχαγωγικές δράσεις στον υπαρξιακό κήπο της γήινης ζωής μας, προήλθε από την αρχέγονη ανάγκη του ανθρώπου να κατανοήσει το μυστήριο της ζωής, να βιώσει, να παρατηρήσει, να αισθανθεί, να συγκινηθεί και να αναδημιουργήσει την πραγματικότητα, μέσα στην οποία αναγκάστηκε να υπάρχει.
Ο αρχαίος ελληνικός κόσμος έκανε δύο μεγάλες ανακαλύψεις που δεν έγιναν πουθενά αλλού. Η μία ανακάλυψη είναι η δημοκρατία και η άλλη ανακάλυψη είναι το θέατρο. Από τότε λοιπόν η τέχνη του θεάτρου έρχεται να επουλώσει τα όποια τραύματα του ανθρώπου, έρχεται να μιλήσει στην ψυχή του, να επιφέρει την κάθαρση που αναζητεί, να φωτίσει τη συνείδησή του, να τον εκπαιδεύσει, να ψυχαγωγήσει και να διασκεδάσει. Να του δώσει χαρά και γνώση και να τον εξελίξει ως πνευματικό ον.
Το θέατρο στη μεγάλη ιστορία του συνήθως ερασιτεχνικό ήταν. Μόνο τον τελευταίο αιώνα δημιουργήθηκε η ανάγκη για ένα “επαγγελματικό θέατρο” μαζί με κάποιες ιστορικές περιόδους για ηθοποιούς που αμείβονταν από το κράτος στην κλασική Αθήνα και για πλανόδιους επαγγελματικούς θιάσους τα χρόνια της Αναγέννησης, στο Βυζάντιο και στη Ρώμη.
Οι απλοί άνθρωποι αγάπησαν αυτή την τέχνη και την ενέργεια που εξέπεμπε, έγιναν συμμέτοχοι σε αυτήν ως δημιουργοί και δρώντες, έγραφαν, έπαιζαν, σκηνοθετούσαν, γίνονταν ηθοποιοί, σκηνογράφοι, μουσικοί και χορευτές (διά μέσου της εμπειρίας, του βιώματος και της γνώσης των παλαιοτέρων), συμμετέχοντας σε ερασιτεχνικούς θιάσους με όλες τις παραπάνω ιδιότητες, με όλες τις παραπάνω ευθύνες, με όλη την αγωνία αλλά και τη λυτρωτική δημιουργία της παράστασης. Με αυτόν τον τρόπο γέννησαν μια λαϊκή τέχνη με συλλογική δουλειά, συνεργασία, συντροφικότητα, με αίσθημα ευθύνης απέναντι στον εαυτό τους και στους θεατές, δημιουργώντας έτσι μια κοινωνική–εκπαιδευτική–ψυχολογική–πνευματική και ψυχαγωγική διάσταση. Αυτή την ολιστική διάσταση που έχει η τέχνη του θεάτρου.
Στον ελληνικό χώρο το ερασιτεχνικό θέατρο ξαναεμφανίζεται (πέρα από τα χρόνια του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού) στην ελληνιστική περίοδο, φυτοζωεί στη ρωμαϊκή κυριαρχία, ευτελίζεται στα βυζαντινά χρόνια και υποβαθμίζει το βαθύτερο νόημά του, σχεδόν χάνεται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και κάνει δειλά την επανεμφάνισή του στη Ζάκυνθο το 1600, στα νησιά του Αιγαίου και αργότερα στην Κρήτη. Παίρνει μια πρόσκαιρη λάμψη το 1800 σε διάφορες αυλές ηγεμόνων ή πλούσιων Ελλήνων.
Το ξαναβρίσκουμε ως θέατρο με λαϊκά δρώμενα με τη σύσταση του ελληνικού κράτους. Στα τέλη του 1800 εμφανίζονται τα γνωστά θεατρικά μπουλούκια (απόγονοι των περιπλανώμενων διονυσιακών θιάσων – απόγονοι του Θέσπι που γύρναγε με το άρμα του την κλασική Ελλάδα, απόγονοι των ραψωδών αλλά και των θιάσων της Κομέντια Ντελ Αρτε της ιταλικής Αναγέννησης, δίνοντας παραστάσεις σε χωριά και κωμοπόλεις, σε καφενεία, πλατείες και αλώνια. Αντί για εισιτήριο οι θεατές τούς πήγαιναν ψωμί, κότες, αυγά, γάλα και χόρτα και ό,τι μπορούσε ο καθένας. Το θέατρο στις αρχές του 19ου αιώνα ανδρώνεται ως θέατρο με επαγγελματικούς θιάσους για να ξαναγίνει πάλι θέατρο του λαού και του βουνού στην αντίσταση κατά των Γερμανών και θέατρο της Κατοχής. Επειτα ως φοιτητικό θέατρο. Θέατρο που αναπτύσσεται μαζί με τα εργατικά κινήματα από ερασιτεχνικές ομάδες εργατών, μέχρι να φθάσει και στη δική μας εποχή ως επαγγελματικό ή ως ερασιτεχνικό θέατρο.
Σήμερα το ερασιτεχνικό θέατρο είναι κατά τη γνώμη μου το πιο ισχυρό πολιτιστικό προϊόν που δημιουργεί η περιφέρεια. Ποιος είναι ο πολιτισμός στην περιφέρεια; Κατά 70% είναι οι θεατρικές ερασιτεχνικές ομάδες, οι χορευτικές παραδοσιακές ομάδες και οι επαρχιακές χορωδίες. Το άλλο 30% είναι μεμονωμένες περιπτώσεις καλλιτεχνών και δημιουργών ή πολιτιστικών συλλόγων που δεν περιορίζονται μόνο σε ένα πανηγύρι.
Το ερασιτεχνικό θέατρο όμως είναι εκείνο που στηρίζει δυναμικά τον πολιτισμό στην περιφέρεια. Δεν είναι απλά κύτταρο πολιτισμού, είναι οργανισμός πολιτισμού, γιατί έχει τη μεγαλύτερη συνθετική δύναμη που απορρέει από την ένωση πολλών τεχνών.
Παρ’ όλες τις αντιξοότητες, τα προβλήματα, τα ανθρώπινα ελαττώματα, τις ιδιορρυθμίες, τις επιθυμίες ή και τις απογοητεύσεις, παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το ερασιτεχνικό θέατρο σε ανθρώπινη, υλικοτεχνική και οικονομική βάση είναι στ’ αλήθεια πολύ σημαντικό. Το ερασιτεχνικό θέατρο γίνεται η μεγάλη εστία δημιουργίας και πολιτιστικής δράσης που έχει τόσο ανάγκη η ελληνική επαρχία και κοινωνία. Απευθύνεται χωρίς διακρίσεις και αφορισμούς σε όλες τις κοινωνικές ομάδες τόσο στους ερασιτέχνες ηθοποιούς όσο και στους θεατές. Δίνει την απαραίτητη ικανοποίηση, χαρά και καλλιτεχνική γεύση στους συμμετέχοντες αλλά και την αναγκαία αισθητική απόλαυση και πολιτιστική ψυχαγωγία. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι περισσότεροι θεατές στο ερασιτεχνικό θέατρο δεν θα μπορούσαν να είναι και θεατές του επαγγελματικού θεάτρου. Αν δεν υπήρχε το ερασιτεχνικό θέατρο χιλιάδες κόσμου, απλοί πολίτες, παππούδες, γιαγιάδες και παιδιά (που δεν έχουν άλλη πολιτιστική διέξοδο) δεν θα γνώριζαν, ούτε θα γεύονταν τη μαγεία του θεάτρου. Το ερασιτεχνικό θέατρο συγχωνεύει τις διαφορές, κάνει τα ελαττώματα στη ζωή προτεραιότητα στο σανίδι, αποδέχεται ντοπιολαλιές και μειονεκτήματα, συνεταιρίζει τους ανθρώπους και τους συσπειρώνει στη δημιουργία του Ωραίου. Με αυτόν τον τρόπο επιμορφώνει τους ενήλικες, τους προτρέπει να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα, τους μαθαίνει να συνεργάζονται και να προσπαθούν συλλογικά, τους δίνει γνώση και αυτογνωσία. Το ερασιτεχνικό θέατρο επεκτείνει το δημόσιο διάλογο με γιορτές, εκδηλώσεις, αφιερώματα, ομιλίες, δημιουργεί θεατρική παιδεία με ημερίδες, σεμινάρια, θεατρικό παιχνίδι κ.λπ. και καταγράφει πολλές φορές την ξεχασμένη τοπική ιστορία της κάθε πόλης και ακούει άμεσα τον πολίτη.
Στηρίζει έμμεσα τον οικονομικό ιστό μιας πόλης, γιατί για να γίνει μια παράσταση, χρειάζεται να εμπλέκονται πολλές δυνάμεις και επαγγέλματα και το ότι ο κόσμος βγαίνει μαζικά στην επαρχία για να παρακολουθήσει τις παραστάσεις, αποτελούν γεγονότα και με οικονομικές πτυχές. Το ερασιτεχνικό θέατρο δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για να φέρει στην επιφάνεια περιφερειακούς συγγραφείς, σκηνοθέτες, ηθοποιούς και πολλές φορές εμπλουτίζει το επαγγελματικό θέατρο με νέους ταλαντούχους ηθοποιούς, λειτουργώντας ως φυτώριο τέχνης. Το ερασιτεχνικό θέατρο ανθίζει παράλληλα με το επαγγελματικό χωρίς σταριλίκια, πρωταγωνιστές, καριερίστικη αντίληψη και οικονομικές απολαβές.
Τέλος, το ερασιτεχνικό θέατρο στηρίζει ουσιαστικά τον πολιτισμό στην περιφέρεια, επιμορφώνει, καλλιεργεί, ελευθερώνει, ενεργεί θετικά σε όλες τις εκφάνσεις του κοινωνικού επιπέδου των επαρχιακών πόλεων και οικοδομεί το νέο πολιτιστικό μέλλον για τις επόμενες γενιές.
Με εκτίμηση,
Βασίλειος Ρ. Φλώρος
Σκηνοθέτης - συγγραφέας
http://bfloros.gr
ΥΓ 1. Η Μεσσηνία έχει την τύχη να εκπροσωπεί το ερασιτεχνικό θέατρο με πάνω από 10 ερασιτεχνικές ομάδες σε όλο το νομό. Οι περισσότερες επιτελούν σωστά και επάξια το σκοπό τους. Ομως φαινόμενα (ειδικά στην πόλη της Καλαμάτας) ακριβών παραγωγών, ακριβού εισιτηρίου, ανταγωνισμών για την ποσότητα θεατρικών έργων που θα ανεβούν (με τίμημα την ποιότητα), αδούλευτων ηθοποιών ιδίως μικρών ρόλων, εκκεντρικότητες, υπέρμετρες φιλοδοξίες κ.λπ. δεν ωφελούν κανέναν. Ειδάλλως χάνεται ο στόχος και η πολιτιστική αποστολή του ερασιτεχνικού θεάτρου...
ΥΓ 2. Η πολυπόθητη θεατρική στέγη είναι μια πραγματική και πάγια ανάγκη των ερασιτεχνικών σχημάτων, αλλά εδώ και πολλά χρόνια παραμένει ένα "όνειρο καλοκαιρινής νυκτός". Καμιά δημοτική αρχή ως τώρα δεν φρόντισε για κάτι τέτοιο. Ομως ευθύνες έχουν και τα ερασιτεχνικά σχήματα που μεταξύ τους δεν μπορούν ή δεν θέλουν να συνεννοηθούν και βολεύονται σε ατομικές, καιροσκοπικές και μικροπολιτικές λύσεις.
