Πολυγραφότατος ο Στάθης Παρασκευόπουλος, φωτίζει με το νέο του βιβλίο τον χώρο της Λαογραφίας με πλήρη συναίσθηση ότι αυτή είναι η μνήμη του Λαού, η φαντασία του, ο πολιτισμός του, ο ίδιος ο λαός με τις αρετές και τα ελαττώματά του. Αυτά μας αναφέρει ο συγγραφέας ως προμετωπίδα στο εσωτερικό του βιβλίου που εκδόθηκε στην Αθήνα το 2018 και αφιερώνεται «σ’ εκείνους που φύλαξαν γιδοπρόβατα και σ’ αυτούς που και σήμερα ασχολούνται με την κτηνοτροφία, για να ’χουμε τα όσα αυτή μας προσφέρει στο τραπέζι μας και όχι μόνο».
Σύμφωνα με το προλογικό σημείωμα του Στάθη Παρασκευόπουλου πρόκειται για μια εργασία που γράφτηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’70 και υποβλήθηκε στη Γλωσσική Εταιρεία της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία και τη βράβευσε το 1975, και έκτοτε ως το 2018 ανέμενε την έκδοσή της σε βιβλίο. Οι αναγνώστες πλέον, αν είναι παλιοί κι έζησαν τα παιδικά και νεανικά τους χρόνια σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές της πατρίδας μας, θα έχουν πολλά να θυμηθούν, αν όμως είναι νέοι, θα έχουν πολλά να μάθουν για το πώς έζησαν και μεγάλωσαν οι γονείς και οι παππούδες τους. Ακόμη θα είναι χρήσιμο σε όλους μας για να εκτιμήσουμε την πληθώρα και την ποικιλία των αγαθών που έχουμε σε σχέση με τα ελάχιστα του παρελθόντος.
Ακολουθεί μια επεξηγηματική εισαγωγή του συγγραφέα, όπως την αποκαλεί, για το χωριό Μύρου όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, τόπος που σήμερα έχει σχεδόν ολότελα εγκαταλειφθεί και ο περιβάλλων χώρος του οποίου προσφερόταν στην κτηνοτροφία.
Η αγάπη του Στάθη Ηλ. Παρασκευόπουλου για τον τόπο του και τη λαογραφία, τον οδήγησε στη συγκέντρωση του υλικού του βιβλίου, μελέτη που καλύπτει την ποιμενική ζωή και τη χλωρίδα του χωριού Μύρου και του συνοικισμού Αλημακίου, στα ΒΑ της Κυπαρισσίας. Εχουμε λοιπόν στα χέρια μας ένα μικρό πετραδάκι στο οικοδόμημα της Ελληνικής Λαογραφίας και τον συγχαίρουμε γι’ αυτή την αξιέπαινη προσπάθεια εμπλουτισμού του υλικού εκείνου που φανερώνει την αδιάσπαστη συνέχεια της φυλής και της γλώσσας μας.
Το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Ονόματα ζώων» αποτελεί ένα λεξικό με λήμματα τις ονομασίες προβάτων και γιδιών και εκτενή επεξήγηση αυτών και τοποθέτησή τους σε φράσεις ποιμενικές, ώστε να φανεί η χρήση τους μέσα και από την ιδιάζουσα εκφορά του λόγου των ποιμένων στις καθημερινές συνήθειές τους. Ακολουθούν τα ονόματα για τον ποιμένα (τσοπάνη), τα ενδύματα, τα υποδήματα και τα σύνεργα, δηλαδή τη σκευή του ολόκληρη. Ακόμη ο στάβλος και ο σταβλισμός των ζώων, οι τοποθεσίες σταβλισμού διανθισμένες με τις ανάλογες ασχολίες κατά εποχή. Ειδική αναφορά γίνεται στο λεξιλόγιο της αναπαραγωγής -συχνά συνθηματικό και ιδιαίτερο- με επεξηγήσεις και εκτενή σχόλια.
Γίνεται ακόμη εκτενής αναφορά στα προϊόντα και τις παράξενες ονομασίες προϊόντων του γάλακτος με παραδείγματα, ρήσεις και προσφωνήσεις των τσοπάνηδων που φανερώνουν τη σκληρή εργασία της καθημερινότητάς τους αφενός, αφετέρου το χαμηλό μορφωτικό τους επίπεδο. Γίνεται αντιληπτό τόσο από το κεφάλαιο αυτό όσο και από ολόκληρο το βιβλίο πως το ποιμενικό ήταν ένα ιδιαίτερο λεξιλόγιο που συχνά χρησιμοποιούνταν γενικότερα στην αγροτική ζωή, ενώ μέρος του συχνά ακουγόταν και στο κοντινό αστικό περιβάλλον. Ο συγγραφέας στις κατά λήμμα επεξηγήσεις του αναφέρεται συχνά σε ανάλογα ήθη και έθιμα ή τις διανθίζει με τα δημοτικά τραγούδια που αντιστοιχούσαν είτε σε πρόσωπα, είτε είχαν αυτά σχέση με τις ποιμενικές εργασίες ανδρών και γυναικών. Δεν λείπουν και οι ονομασίες των ασθενειών που ταλάνιζαν τα ζώα ή τα αφάνιζαν, χωρίς τη βοήθεια του σύγχρονου κτηνίατρου, παρά μόνο με την πρακτική φροντίδα των αφεντικών τους.
Σε ξεχωριστό κεφάλαιο αναφέρεται στα ήθη και έθιμα της ποιμενικής ζωής στις μεγάλες γιορτές: Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Φώτα, Καθαρά Δευτέρα, Πάσχα, Αϊ-Γιωργιού, Πρωτομαγιά, Αναλήψεως. Δεν παραλείπει και τη χλωρίδα της περιοχής που συσχετίζεται με την τροφή των ζώων, αλλά και διάφορες εκδηλώσεις τους που βοηθούσαν στην πρόγνωση του καιρού. Αξιοπρόσεκτες είναι και οι αναφορές του στις ισχυρές προλήψεις των ανθρώπων της στάνης, τις ιδιαίτερες κουβέντες -σε ιδιόλεκτο πάντα- που έκαναν μεταξύ τους για τα ζώα τους, ενώ μια ολόκληρη σελίδα περιέχει παροιμίες που αναφέρονται στα γιδοπρόβατα.
Το βιβλίο κλείνει με εξαιρετικό επεξηγηματικό σημείωμα του συγγραφέα γραμμένο το καλοκαίρι του 2018, στο οποίο επισημαίνει με σύγχρονο μάτι και από χρονική απόσταση τις δυσκολίες της αγροτικής και κυρίως της ποιμενικής ζωής της ιδιαίτερης πατρίδας του, όπου έζησε τα πρώτα παιδικά του χρόνια. Είναι ένα κείμενο που στο τέλος του ξεχειλίζει από νοσταλγία για τον τόπο και το υπέροχο τοπίο του και από θαυμασμό για τους ανθρώπους του, τους γεωργοκτηνοτρόφους που έφτιαξαν θρύλους και παραδόσεις, ζώντας, με δυσκολίες, αλλά και με χάρη κι ανεμελιά που τη μετουσίωναν σε τραγούδι.
Εκτός από τους συμπατριώτες του, ο συγγραφέας θα συγκινήσει κάθε Ελληνα που έχει ζήσει σε ορεινές ή ημιορεινές περιοχές της πατρίδας μας, μια και όσα περιγράφει είναι σχεδόν κοινά και αφορούν τη γενική εικόνα των παλιότερων κτηνοτρόφων ανά την Ελλάδα.
Γενικά ως αναγνώστες ευχαριστούμε τον Στάθη Παρασκευόπουλο που με την έκδοση της εργασίας του καταλείπει μια κιβωτό της παλιάς ποιμενικής ζωής με την έμμεση παρακαταθήκη να μη λησμονάμε ως Ελληνες τις ρίζες μας.
