«Τι φης; Νεφέλης άρ' άλλως είχομεν πόνους πέρι;»
“Ελένη” Eυριπίδη
Τις καλοκαιρινές αυτές μέρες κάθε χρόνο επανέρχεται μονότονα στο νου μου η διασκευή ενός γνωστού τραγουδιού με τον ελληνικό τίτλο «Το τανγκό της Νεφέλης», ερμηνευμένο μοναδικά από τη Χ. Αλεξίου. Οι στίχοι μιλούν για μια νεαρή κοπέλα την οποία «δυο μικροί αγγέλοι» ονειρεύονταν να ταΐζουν ρόδι και μέλι για «να μη θυμάται, να ξεχνάει τι θέλει». Συγκινημένος όμως ο Δίας από την περιπέτειά της, της πήρε «το νερό της εφηβείας», την μεταμόρφωσε σε σύννεφο και την σκόρπισε «για να μην την βρουν».
Οπως είναι γνωστό, οι αλληγορικοί αυτοί στίχοι αναφέρονται στη μαρτυρική Κύπρο και στη σύγχρονη ιστορία της. Ο μικρός αυτός τόπος, με τη στρατηγική του θέση («αεροπλανοφόρο» στην Αν. Μεσόγειο) και τη μεγάλη γεωπολιτική του σημασία ζει ξανά σε κλίμα ανησυχίας εν μέσω των κλιμακούμενων τουρκικών προκλήσεων που συνιστούν επί της ουσίας εισβολή εντός της Αποκλειστικής της Οικονομικής Ζώνης. Και ενώ, σαράντα πέντε ολόκληρα χρόνια μετά τα τραγικά γεγονότα του 1974 η κατοχή και η αναγκαστική διαίρεση του νησιού συνεχίζονται.
Η άλλοτε βρετανική αποικία με πληθυσμό συντριπτικά ελληνικό ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος μόλις το 1960. Οι συνθήκες ανεξαρτησίας της όμως, προϊόν έντονων διεθνών ανταγωνισμών και αντικρουόμενων επιδιώξεων, αποδείχθηκαν θνησιγενείς. Η ένωση με την Ελλάδα δεν έπαψε ποτέ να έχει ευρύ φάσμα υποστηρικτών, προκαλώντας αντίστοιχες βλέψεις διχοτόμησης στο τουρκικό κατεστημένο και στην τουρκοκυπριακή ηγεσία. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, κορυφαία φυσιογνωμία του κυπριακού δράματος, δημοφιλής αλλά και εγωκεντρικός κυβερνήτης, κρατούσε σε μια κλωστή την ισορροπία τρόμου στο νησί για σχεδόν δέκα χρόνια μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-1964. Η εμμονή του στον αδέσμευτο χαρακτήρα της Κύπρου και τα ανοίγματά του στο σοβιετικό μπλοκ προκάλεσαν τη μήνη του αμερικανικού βαθέος κράτους.
Τον Ιούλιο του 1974, το βλακώδες, προδοτικό πραξικόπημα του ιωαννιδικού καθεστώτος έδωσε το «πράσινο φως» στα «γεράκια» της Αγκυρας να επέμβουν στρατιωτικά με αμερικανοβρετανική ανοχή. Η εισβολή βρήκε τον κυπριακό ελληνισμό διαιρεμένο και την Ελλάδα πολιτικά ανάπηρη. Το αποτέλεσμα γνωστό: τουρκική κατοχή σχεδόν του 40% του κυπριακού εδάφους και de facto διχοτόμηση του νησιού.
Εκτοτε όμως η Κύπρος, με γενναία ελληνική υποστήριξη, ανέκαμψε σημαντικά. Το βιοτικό επίπεδο ενισχύθηκε, ενώ η χώρα έγινε πλήρες μέλος της Ενωμένης Ευρώπης. Η πρόσφατη ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων εντός της Α.Ο.Ζ. του νησιού ήταν η θρυαλλίδα καταιγιστικών εξελίξεων για το κυπριακό δράμα. Νέοι παίκτες -Η.Π.Α, Γαλλία και Ισραήλ- μπήκαν στο παιχνίδι της ευρύτερης περιοχής. Και βρίσκονται αυτή τη φορά στο πλευρό της Λευκωσίας για δικό τους όφελος.
Όμως, η -τυπικά- εγγυήτρια δύναμη Τουρκία παραμονεύει και απειλεί ξανά. Η αυταρχική ηγεσία της έχει οδηγήσει τη χώρα στο μάτι ενός γεωπολιτικού κυκλώνα αντικρουόμενων συμφερόντων. Επιχειρώντας λοιπόν να αποκομίσει τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη, εργαλειοποιεί την Κύπρο για να πετύχει τις επιδιώξεις της και έχει περικυκλώσει από θαλάσσης το νησί με πλοία, ερευνητικά και πολεμικά. Με εκβιαστικό τρόπο θέλει να επιβληθεί ως βασικός παίκτης στη μοιρασιά των ενεργειακών πόρων και στη δημιουργία ενός νέου, κεκαλυμμένα διχοτομημένου κυπριακού κράτους.
Απέναντι στο οργανωμένο τουρκικό σχέδιο, Ελλάδα και Κύπρος παίζουν αμυντικά βασιζόμενες κυρίως στην αντίδραση των ξένων χωρών, που προσωρινά αντιτίθενται σε αυτό λόγω ασύμπτωτων συμφερόντων. Αλλά η αντιμετώπιση αυτή σίγουρα δεν είναι αποτελεσματική. Γι’ αυτό επείγει η διαμόρφωση και εφαρμογή κοινής, ολοκληρωμένης και πολυεπίπεδης στρατηγικής αποτροπής και περιορισμού του τουρκικού επεκτατισμού στην περιοχή. Με ενίσχυση της στρατιωτικής ισχύος των δύο χωρών και πλήρη εφαρμογή του ενιαίου αμυντικού δόγματος. Με οριοθέτηση και ανακήρυξη της ελληνικής Α.Ο.Ζ. ώστε αυτή να ενωθεί με την κυπριακή και να ακολουθήσει επωφελής τους εκμετάλλευση. Με υλοποίηση κοινής πολιτικής εθνικής ασφάλειας και προώθηση των κοινών συμφερόντων σε εταίρους και συμμάχους.
Είναι γεγονός πως η έφηβη «Νεφέλη» του 1974 ωρίμασε πια και αντιμετωπίζει ψυχραιμότερα τις απειλές και τους κινδύνους, χωρίς να πλανεύεται εύκολα από τους «αγγέλους». Ομως, η γεωστρατηγική θέση της Κύπρου μπορεί να είναι ταυτόχρονα ευχή και κατάρα, ανάλογα με το αν υπάρχει ενότητα και οργάνωση μεταξύ των δύο ισχυρών κρατικών πόλων του ελληνισμού. Είναι χρέος και συμφέρον της Ελλάδας να αναπτυχθεί γεωπολιτικά μέσω συντονισμένης δράσης με την Κύπρο. Και αυτή τη φορά δεν υπάρχει πλάνη, ούτε και μπορεί κανείς να την επικαλεστεί.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι δικηγόρος και διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
