Κυριακή, 18 Απριλίου 2021 08:16

Ανθρώπων ήθη και πάθη

Ανθρώπων ήθη και πάθη

 

Του καθηγητή Πέτρου Θέμελη

Κάθε άνθρωπος, ως τελευταίος κρίκος μιας εξελικτικής αλυσίδας χιλιάδων ετών, αποτελεί ένα ζωντανό έκθεμα της βιολογικής του ιστορίας και εξέλιξης, σε διάστημα εβδομήντα  περίπου εκατομμυρίων ετών. Νευρολογικά, ψυχολογικά και ανατομικά είμαστε τέκνα αυτής της απόμακρης εποχής. Αυτό που μας διαφοροποιεί από τα ζώα δεν είναι το βάδισμα σε δυο πόδια, είναι ίσως η χρήση της φωτιάς που μας τη δίδαξε, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Τιτάνας Προμηθέας, το μαγείρεμα της τροφής, η θρησκεία, η δημιουργία συμβολικής τέχνης. Είμαστε τα μοναδικά όντα στη γη που χρησιμοποιούμε γλώσσα συγκροτημένη και πολύπλοκη, αλλά δεν είμαστε οι μόνοι που έχουμε ένα λειτουργικό σύστημα επικοινωνίας. Μοιραζόμαστε αλτρουιστικά την τροφή μας με άλλους ανθρώπους, το ίδιο όμως κάνουν οι χιμπατζήδες και οι ουρακοτάγκοι, απλώς όχι συστηματικά. Ακόμη και η άθλια πρακτική του πολέμου μεταξύ μας απαντάται στους χιμπατζήδες και σε ορισμένες κοινωνίες εντόμων και είδη μυρμηγκιών.

Σε αντίθεση με πολλά θηλαστικά που έχουν ισχυρή όσφρηση και αδύνατη όραση, είμαστε επιδέξιοι και έχουμε καλή στερεοσκοπική όραση και καλή αίσθηση των χρωμάτων. Έχουμε δυνατούς ώμους, ευέλικτους βραχίονες, ευκίνητα δάκτυλα με δυνατή πυγμή και εγκέφαλο ικανό να συντονίζει την όραση και την επιδεξιότητά μας. Χρησιμοποιούμε εργαλεία και μηχανές, ανάβουμε φωτιά, μαγειρεύουμε, έχουμε εξημερώσει ζώα και για συντροφιά, καλλιεργούμε τη γη, κατασκευάζουμε σπίτια και πλεούμενα, κατεργαζόμαστε τα μέταλλα, υφαίνουμε ενδύματα και κλινοσκεπάσματα, ανακαλύψαμε το αλφάβητο και τη γραφή, τυπώνουμε και διαβάζουμε βιβλία, κατασκευάζουμε μουσικά όργανα και συνθέτουμε με αυτά ηχητικά αριστουργήματα, κατασκευάζουμε και χρησιμοποιούμε σήμερα ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κινητά και σταθερά τηλέφωνα, ντρόουν και όπλα όλο και φονικότερα

Κανόνας σε μια ανοιχτή κοινωνία σήμερα είναι, οι περισσότεροι τουλάχιστον από μας, να οραματίζονται και να βιώνουν κοινά αγαθά: δημοκρατία και ευημερία, ανέσεις, καλή υγεία, καλή ιατρική περίθαλψη, μακροημέρευση, καλή βρώση και πόση, μαζί πάντα με τις χαρές της καλλιτεχνικής απόλαυσης και της άθλησης. Ωστόσο, το όραμα αυτό δεν έχει ακόμη συμφιλιωθεί με το αυτονόητο όνειρο ενός κόσμου χωρίς πείνα, χωρίς επιδημίες ή πανδημίες και εγκλεισμούς, χωρίς κατεστραμμένο φυσικό περιβάλλον – μιας ζωής ειρηνικής χωρίς πολέμους, βία, βασανιστήρια, σεξουαλικές κακοποιήσεις, καταπίεση, άγχη, αγωνίες και απομόνωση.

Ανήκουμε σε χαρισματικό είδος θηλαστικών που έχουν το φως στον ημερήσιο βιορυθμό τους, δεν αντέχουν ξενύχτια έστω κι αν έχουν ανακαλύψει τον τεχνητό φωτισμό. Δεν βλέπουμε στο σκοτάδι, σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τις γάτες που είναι και νυκτόβιες. Δεν αντέχουμε τον θόρυβο, μας κουφαίνει η δυνατή μουσική ή ο κρότος των όπλων, μας εκνευρίζουν οι κόρνες των οχημάτων, οι χαλασμένες εξατμίσεις, ακόμη και τα παιδιά που τρέχουν στο επάνω πάτωμα, τα σκυλιά που γαβγίζουν στο διπλανό διαμέρισμα. Αναζητάμε την ηρεμία των πάρκων και την απόλυτη ησυχία των δασών, τον απαλό ήχο του νερού στο ρυάκι και τον παφλασμό του κύματος που σκάει αφρίζοντας στην αμμουδιά, λατρεύουμε τις διακοπές σε απόμακρο νησί ξαπλωμένοι στη ζεστή άμμο. Δεν επιδιώκουμε την απομόνωση, τουλάχιστο για μακρά διαστήματα, επιζητούμε συντροφιά, είμαστε όντα της αγέλης, ανήκουμε σε συλλόγους, σωματεία, ομάδες, κλαμπ, ενώσεις και κόμματα.

Η συναρπαστική ανακάλυψή του σωματίδιου του Χιγκς, της λεγόμενης «Εξίσωσης του Θεού», που αναμένεται να αποδειχθεί η «Πέμπτη θεμελιώδης Δύναμη της Φύσης» και να δώσει απαντήσεις σε ουσιώδη ερωτήματα της δημιουργίας του σύμπαντος, παραμένει αβέβαιο αν θα καταφέρει να απαλλάξει το ανθρώπινο γένος από τα καθημερινά συνήθη πάθη που κουβαλά μέσα του καθώς θεωρεί θανάσιμο εχθρό όποιον δεν ταυτίζεται ιδεολογικά, πολιτικά, θρησκευτικά, αισθητικά, ακόμη και χρωματικά, γλωσσικά και πολιτιστικά μαζί του. Ναι, τον θεωρεί εχθρό και επιχειρεί με κάθε τρόπο να τον εξουθενώσει ηθικά, πνευματικά, ακόμη και σωματικά. Εκτοξεύει λεκτικά βέλη με μίσος, μένος και απειλές, δικαιολογημένα και αδικαιολόγητα, προς αλλόδοξους γείτονες, πολιτικούς αντιπάλους, δημοσιογράφους, άπιστους και άπιστες ερωμένες και συζύγους, συγχωριανούς, συμπολίτες και συναδέλφους, μέλη γνωμοδοτικών επιτροπών και συμβουλίων…