Την ελαιοκομική περίοδο 2021-22 η Ε.Ε. παρήγαγε 2,3 εκ. τόνους ελαιόλαδου, με την Ελληνική παραγωγή να αντιστοιχεί στο 10% αυτής. Φέτος η παραγωγή εκτιμάται στους 1,5 εκ. τόνους με το Ελληνικό ελαιόλαδο να εκτινάσσει το μερίδιο του στο 24%, αυξημένο και σε απόλυτους αριθμούς. Επιπλέον φέτος, έχουμε τις υψηλότερες τιμές παραγωγού που έχουν ιστορικά καταγραφεί.
Όμως παρόλα αυτά, ορθώς αναφερόμαστε σε κρίση του τομέα. Ότι συζητάμε για κρίση μια χρονιά που οι τιμές είναι οι υψηλότερες, η παραγωγή αυξημένη, οι ανταγωνιστές σε κάμψη, η Τυνησία έχει ( προς το παρόν) απαγορεύσει τις εξαγωγές της, δείχνει το μέγεθος του προβλήματος και το επείγον της επίλυσής του.
Το βασικό ζήτημα, είναι να απαντηθεί τι επιδιώκουμε από την ελαιοκαλλιέργεια. Η απάντηση θα μας υποδείξει τους δρόμους που πρέπει να ακολουθήσουμε για να φτάσουμε στον στόχο.
Ο στόχος πρέπει να είναι η γενναία αύξηση της παραγωγής στους υφιστάμενους ελαιώνες. Αυτό είναι το πρώτο ορόσημο , μετά θα ακολουθήσουν άλλα. Είναι εφικτός αυτός ο στόχος;
Η απάντηση είναι πως ναι, μπορούμε να αυξήσουμε σημαντικά την παραγωγή μας στους τωρινούς ελαιώνες. Το πως θα το πετύχουμε είναι ο οδικός χάρτης αλλά και το μέτρο με το οποίο θα πρέπει να αξιολογούμε κάθε παρέμβαση. Αυξημένη παραγωγή σημαίνει περισσότερα έσοδα για ίδια τιμή, αναλογικά λιγότερα κόστη, ελκυστικότερες οικονομικά επενδύσεις, δημιουργεί έναν ενάρετο κύκλο ανάπτυξης.
Η συζήτηση για πως αυξάνεται η παραγωγή είναι κατά βάση τεχνική- επιστημονική. Πολιτική είναι η απόφαση έναρξης της, η συμπερίληψη ή η τροποποίηση ισχυουσών κανονιστικών περιορισμών και προβλέψεων, η διασφάλιση των απαιτούμενων πόρων.
Σε γενικές γραμμές δύο είναι τα μείζονα πεδία από τα όποια θα προκύψει αύξηση της παραγωγής:
Πρώτον, μια μεγάλης κλίμακας αλλαγή στην διαδικασία της καλλιέργειας, η οποία πρέπει να αποκτήσει και κανονιστικά χαρακτηριστικά (π.χ. πρόβλεψη για εδαφολογικές μελέτες και φυλλοδιαγνωστική σε τακτά χρονικά διαστήματα) αλλά και να διδαχθεί στους αγρότες από ικανούς και πιστοποιημένους προς τούτο επιστήμονες, γεωπόνους αλλά όχι μόνο (ορθές πρακτικές κλαδέματος ανά ποικιλία, κατάλληλη εποχή συγκομιδής, θρέψη και λίπανση, φυτοπροστασία κ.λπ.).
Δεύτερον, μια αντίστοιχου μεγέθους αλλαγή στην φιλοσοφία των σχεδίων βελτίωσης και αύξηση των επενδύσεων στον χώρο. Η Ελλάδα έχει την μεγαλύτερη αναλογία τρακτέρ ανά καλλιεργούμενη επιφάνεια και όμως εξακολουθούμε να σπαταλούμε πόρους σε όφελος ξένων βιομηχανιών και εισαγωγέων, συντηρώντας μια δευτερεύουσα αγορά μεταχειρισμένων τρακτέρ. Οι διαφόρων ειδών προσβολές (εντομολογικές και μυκητολογικές) θα πρέπει να αντιμετωπισθούν με την εγκατάσταση ενός πλήρους δικτύου έγκαιρης πρόγνωσης των προσβολών και προειδοποίησης των αγροτών.
Τέτοια συστήματα εγκαθίστανται και λειτουργούν, με επιτυχία, σε χώρες της Ε.Ε. Η πρόληψη είναι πάντα η αποτελεσματικότερη και φθηνότερη λύση. Η επέκταση των αρδευόμενων εκτάσεων είναι σημαντικό εργαλείο για την αύξηση της παραγωγής. Μελέτη του Πανεπιστημίου Πατρών σε ελαιώνες δείχνει αύξηση της παραγωγής έως και 30%. Απαιτούνται βέβαια ορθολογικές επιλογές, περιβαλλοντικά αποδεκτές, με καταφυγή στα επιφανειακώς απορρέοντα ύδατα (βρόχινα). Ειδικά στην Μεσσηνία βάσιμα μπορεί να αναμένει κανείς σε σημαντική αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων. Μια πρόταση θα ήταν ο ανάδοχος του Μιναγιώτικου φράγματος να αναλάβει και την κατασκευή του δικτύου άρδευσης του Φιλιατρινού, το οποίο δεν έχει κατασκευαστεί. Τα νερά από τον Νέδοντα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ένα βαθμό για τον ίδιο σκοπό, ενώ ίδιες δυνατότητες υπάρχουν και σε άλλα σημεία του νομού.
Εκπαίδευση και δημόσιες επενδύσεις θα αυξήσουν την παραγωγή, θα μειώσουν τις πιέσεις που σχετίζονται με την έλλειψη εργατικών χεριών και το κόστος παραγωγής.
Επικουρικά θα πρέπει να αντιμετωπισθούν παράλληλα τα εξής κρίσιμα ζητήματα:
1. Η εκμηχάνιση της συγκομιδής. Αποτελεί την μόνη λύση και δεν είναι λογικό να επαφίεται η επίλυση του σε φιλότιμους μεν, ερασιτέχνες δε. Τα Πανεπιστημιακά και Ερευνητικά Ιδρύματα θα πρέπει να κινητοποιηθούν, ειδικά τα εργαστήρια Μηχανολογίας οφείλουν να βγουν από τον λήθαργό τους. Και αυτό θα γίνει μόνο αν διατεθούν πόροι για την σχετική έρευνα. Είναι πάντως ακατανόητο πως κάτι τέτοιο ούτε έχει συμβεί, ούτε έχει ζητηθεί.
2. Ένα πιο ευέλικτο πλαίσιο για τους συνεταιρισμούς και τις ομάδες παραγωγών, οι οποίες θα επιτρέπεται να έχουν και περιορισμένο χρονικό ορίζοντα, αν το επιθυμούν οι εταίροι, και συγκεκριμένο αντικείμενο (π.χ. αγοράς εξοπλισμού, συμβουλών, αντιμετώπισης προσβολών κ.λπ.). Η λύση του προβλήματος του μικρού κλήρου δεν πρέπει να είναι η εξαφάνισή του, αλλά η ενίσχυση της συνεργατικής κουλτούρας. Στο πεδίο αυτό ο δρόμος είναι μακρύς εξαιτίας του κομματισμού και της διαφθοράς.
3. Η προστασία των αγροτών. Σήμερα οι αγρότες δεν έχουν λόγο για τίποτα. Προφανώς έχουν και οι ίδιοι ευθύνη αλλά όχι την κύρια. Παράδειγμα, υπάρχει πρωτόκολλο διατήρησης των δειγμάτων που λαμβάνονται , ειδικά από εμπόρους, για την διαπίστωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των προσφερόμενων ελαιόλαδων; Όχι. Πρέπει όμως να υπάρξει.
Είναι οικονομικά λογικό το κυνήγι της « εκμηδένισης της οξύτητας»; Τι πρακτικά διαφοροποιεί το «0,3,» από το «0,4»; Είναι καταναλωτική επιλογή ή μέσο ελέγχου των τιμών; Πώς προστατεύονται οι παραγωγοί από αντιεπιστημονικές ταξινομήσεις που οδηγούν σε αδικαιολόγητους διαφορισμούς στην τιμή παραγωγού. Απαιτείται πολύ σοβαρός έλεγχος σε αυτό το θέμα.
Προφανώς υπάρχουν πολλά ακόμα που θα μπορούσαν να αναφερθούν, αλλά ο χώρος δεν επαρκεί.
Το ελαιόλαδο δεν είναι απλώς το εθνικό μας προϊόν αλλά συνδέεται στενά με την διατήρηση του πληθυσμού σε μεγάλα τμήματα της περιφέρειας. Κατάρρευση της ελαιοκαλλιέργειας θα οδηγήσει σε δημογραφική καθίζηση πολλές περιοχές. Λόγοι οικονομικοί, κοινωνικοί και εθνικοί συνηγορούν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του τομέα.
