«Καὶ ἔβαλεν ὁ ἄγγελος τὸ δρέπανον αὐτοῦ εἰς τὴν γῆν, καὶ ἐτρύγησε τὴν ἄμπελον τῆς γῆς, καὶ ἔβαλεν εἰς τὴν ληνὸν τοῦ θυμοῦ τοῦ Θεοῦ τὴν μεγάλην.»
Αποκάλυψις Ιωάννου 14, 19
Για κάποιους ήταν μια προδιαγεγραμμένη εξέλιξη, για άλλους ένα ειδεχθές έγκλημα. Σίγουρα πάντως η πρόσφατη σιδηροδρομική τραγωδία των Τεμπών αντικατοπτρίζει πλήρως την εικόνα της σύγχρονης Ελλάδας. Μιας χώρας με προβληματική δημόσια διοίκηση, με σοβαρές ελλείψεις ικανών και έμπειρων υπαλλήλων, με γενικευμένη αναξιοκρατία, με εκτεταμένη διαφθορά, με απόντες υπευθύνους. Ενός κράτους που κινείται συχνά στα όρια του λεγόμενου «failedstate», αδυνατώντας να παρέχει στους πολίτες του τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις αξιοπρεπούς διαβίωσης με υπηρεσίες στην παιδεία, στην υγεία, στις μεταφορές και στερώντας ειδικά από τις νεότερες γενιές την ελπίδα και την αισιοδοξία για ένα καλύτερο αύριο. Και ενός πολιτικού συστήματος που κινείται στις ράγες της επιφανειακής και επικοινωνιακής διαχείρισης των καταστάσεων, αναλίσκεται σε άγονες αντιπαραθέσεις και αρνείται να προβεί σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να διατηρήσει τα προνόμια και τις ασυλίες του.
Γι’ αυτό και στην ελληνική κοινωνία κυριαρχούν ξανά αυτή την περίοδο αισθήματα οργής, απογοήτευσης και απαισιοδοξίας, που συνοδεύονται από συλλογικά απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς για τους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα. Με τον τόπο να βαδίζει προσεχώς σε μάλλον αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις, πώς μπορούμε να αισιοδοξούμε για το μέλλον χαράσσοντας ξανά μια ασφαλή εθνική διαδρομή;
Η μεταμνημονιακή Ελλάδα και ο μύθος του Σίσυφου
Από το 2018 η χώρα μας εξήλθε τυπικά από την αυστηρή μνημονιακή μέγγενη και εντάχθηκε σε καθεστώς ενισχυμένης μεταμνημονιακής εποπτείας, το οποίο έληξε αναίμακτα το 2022. Οι επενδύσεις σταδιακά αυξήθηκαν όπως και η εμπιστοσύνη στην οικονομία, ενώ η ανεργία μειώθηκε ονομαστικά κοντά στο 10%. Η απρόβλεπτη πανδημία του Covid-19 πάγωσε μεν για τουλάχιστον ένα χρόνο την οικονομική δραστηριότητα, οδήγησε όμως ταυτόχρονα σε αναστολή των δημοσιονομικών περιορισμών και σε μια γενικευμένη πολιτική παροχών με τη μορφή επιδοτήσεων. Στη συνέχεια, ο πόλεμος στην Ουκρανία λειτούργησε ωςσωρευτικό σοκ που επιδείνωσε δραματικά τις τιμές στην ενέργεια, προκάλεσε έκρηξη του πληθωρισμού βασικών αγαθών και δημιούργησε γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας και προσφάτως και κλυδωνισμούς σε τμήματα του δυτικού τραπεζικού συστήματος. Όλα αυτά τα παγκόσμια γεγονότα ήταν αδύνατο να μην επηρεάσουν και την Ελλάδα, που γλίτωσε τα χειρότερα χάρη στις θετικές επιδόσεις του τουριστικού κλάδου, επιτυγχάνοντας ανάπτυξη.
Όμως η κρίση υποβόσκει. Hδημογραφική γήρανση συνεχίζεται επιδεινούμενη, ειδικά στην περιφέρεια, όπως και το braindrain. Η χώρα στερείται πλέον πολυάριθμου εργατικού δυναμικού σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας (τουρισμός, γεωργία, βιομηχανία), ενώ οι μισθοί παραμένουν χαμηλοί παρά τις πρόσφατες θετικές αναπροσαρμογές, που «ροκανίζει» όμως ο υψηλός πληθωρισμός. Οι παροχές στρέφονται κυρίως προς κοινωνικές ομάδες που αποτελούν εύκολη εκλογική πελατεία (πχ συνταξιούχοι και όχι πάντα χαμηλού εισοδήματος) και όχι προς τον κόσμο της εργασίας και προς τα νέα ζευγάρια. Η αγορά και η ενοικίαση σπιτιού έχει καταστεί πλέον δυσπρόσιτη πολυτέλεια, ενώ η δανειοδότηση ιδίως των νοικοκυριών εξακολουθεί να γίνεται με το σταγονόμετρο. Το ιδιωτικό χρέος αυξάνεται διαρκώς, ενώ το δημόσιο χρέος παραμένει εξαιρετικά υψηλό ως ποσοστό του Α.Ε.Π της χώρας, με τα μέτρα βιωσιμότητας αυτού να λήγουν το 2032. Την ίδια στιγμή, η τουρκική επιθετικότητα έχει οδηγήσει αναπόφευκτά σε αύξηση των αμυντικών δαπανών για τον αναγκαίο εξοπλισμό της χώρας απέναντι σε μια πραγματική απειλή. Έτσι, η Ελλάδα κινδυνεύει να βρεθεί ξανά στον πάτο, ακυρώνοντας στην πράξη τις θυσίες της πλειοψηφίας των πολιτών τα προηγούμενα χρόνια και θυμίζοντας τον αρχαιοελληνικό μύθο του Σίσυφου. Υπάρχει άραγε φως στο τούνελ;
Η ασφαλής διαδρομή για τη σημερινή Ελλάδα
Σε έναν ολοένα και πιο περίπλοκο και αβέβαιο κόσμο, η χώρα μας πρέπει να προσαρμοστεί με επιτυχία και να διορθώσει τις χρόνιες παθογένειές της, προκειμένου να καταφέρει να επιβιώσει και -γιατί όχι;- να πρωταγωνιστήσει. Αυτό όμως προϋποθέτει βαθιές τομές και μεταρρυθμίσεις στο κράτος, τους θεσμούς, την οικονομία, την ίδια την ελληνική κοινωνία. Εδώ και τώρα, όχι αύριο.
Ακούγοντας κανείς τα παιδία που επιβίωσαν του τρομερού σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών, νιώθει αισιόδοξος για την ωριμότητα, την ευαισθησία, την ευθυκρισία και το αίσθημα καθήκοντος που τα διακατέχει. Την ίδια στιγμή στο δημόσιο βίο επικρατούν ο ναρκισσισμός, η αποποίηση ευθυνών ή η στρεψοδικία, η πλήρης άρνηση για κάτι νέο και καλύτερο, η κουλτούρα των πολιτικών της χαιρετούρας, των δημοσκοπήσεων και των «μαϊντανών» των socialmedia όχι ως επικοινωνιακή τακτική αλλά ως κυρίαρχη πολιτική πρακτική, χωρίς ουσία. Αυτές οι δύο Ελλάδες βρίσκονται πλέον σε αγεφύρωτο χάσμα. Πολλοί επιλέγουν να φύγουν για να μη συγκρουστούν. Οι περισσότεροι όμως είμαστε αναγκασμένοι να μείνουμε εδώ και να παλέψουμε για τον τόπο και τους ανθρώπους που αγαπάμε κόντρα σε όσα μας πληγώνουν. Είμαστε λοιπόν υποχρεωμένοι να συμμετάσχουμε και να ακουστούμε από όσους επιβάλλεται να μας ακούσουν, προκειμένου η Ελλάδα επιτέλους να αλλάξει. Και οι επερχόμενες εκλογές είναι μια μεγάλη ευκαιρία να το κάνουμε πράξη.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ ΑρείωΠάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου.
Ιστοσελίδα:www.ntheodorou.gr