Πριν από 70 χρόνια, στα τέλη Νοεμβρίου 1954, έγιναν δημοτικές εκλογές. Στην Καλαμάτα υποψήφιος (και νικητής) ήταν ο εν ενεργεία Δήμαρχος Παναγής Καίσαρης ο οποίος προχωρώντας σε μια καινοτομία για την εποχή, δημοσίευσε τον απολογισμό του δημοτικού έργου στις τοπικές εφημερίδες. Με ένα κείμενο σχεδόν δύο σελίδες μεγάλου σχήματος και με πολλές φωτογραφίες από τα έργα. Ουσιαστικά αυτός απολογισμός αποτελεί μια συνέχεια της εικόνας της πόλης μετά από αυτή που έδωσε το ρεπορτάζ του 1939, καθώς μεσολάβησε η δραματική δεκαετία 1940-1950 με την κατοχή, την αντίσταση και τον εμφύλιο.
Και αυτή την εικόνα (με προεκλογικό χρώμα βεβαίως) δίνει ο απολογισμός: «Όταν προ τριετίας απεφασίσαμεν να καταστρώσωμεν το πρόγραμμα των εκτελεστέων δημοτικών έργων, ευρέθημεν προ μιας απεράντου και διεσκορπισμένης πόλεως, βυθισμένης κατά την χειμερινήν περίοδον εις την κόλασιν της λάσπης, των τελμάτων και των πλημμυρών, κατά δε την θερινήν εις το μαρτύριον της σκόνης, των λάκκων και των κρημνών των κατεστραμμένων δρόμων και πλατειών αυτής. Διότι, εάν αφαιρέσωμεν την πλατείαν Βασιλέως Γεωργίου την κατασκευασθείσαν κατά το 1938 υπό του τότε Νομάρχου κ. Αγγ. Παπαδήμα εκ πόρων του Ταμείου Μονίμων Οδοστρωμάτων, τον οδόν Ναυαρίνου και την προ του Τελωνείου υπόνομον των ομβρίων υδάτων τας κατασκευασθείσας υπό του Λιμενικού Ταμείου Καλαμών καθώς και το βορειοδυτικόν μέρος της Πλατείας 23ης Μαρτίου και τμήματα δέκα περίπου δρόμων ανακαινισθέντα με μπετόν επί Δημαρχίας κ. Β. Παλαμάρα, κατά το διάστημα της οποίας κατεσκευάσθη και το από Κρεοπωλείων μέχρι της Πολυκλινικής Ζουμπούλη τμήμα της υπονόμου ομβρίων υδάτων των οδών Αναγνωσταρά, Πολυχάρους και Αριστοδήμου μέχρι Παραλίας, ολόκληρος η άλλη πόλις, δηλαδή εκατον εβδομήκοντα περίπου διανοιγμένοι δρόμοι μετρά των πλατειών και των περιοχών των είχον εγκαταλειφθεί χωρίς οδοστρώματα και χωρίς αποχετευτικά έργα, εις την οργήν των χειμάρρων και εις το έλεος της φθοράς και της καταστροφής».
Στον απολογισμό περίοπτη θέση κατέχει το αποχετευτικό δίκτυο, αλλά καλύτερα να μιλήσει το κείμενο. Ο πρώτος κεντρικός αγωγός αποχέτευσης ομβρίων έγινε στην Αριστοδήμου από την Ταϋγέτου (Παν. Καίσαρη σήμερα) μέχρι την Παραλία: «Το πρώτον πρόγραμμα των δημοτικών έργων, το οποίο εξετελέσθη κατα το θέρος του έτους 1952 εκ των τακτικών πόρων του Δήμου, απέβλεπε εις την ανακαίνισιν και τον εξωραϊσμόν των κεντρικών αρτηριών της πόλεως και παραλλήλως εις την ολοκλήρωσιν του πρώτου κεντρικού αγωγού των ομβρίων υδάτων από της οδού Ταϋγέτου μέχρι Παραλίας. Θα ήτο λάθος ασυγχώρητον να εγκαταλείψωμεν τους κεντρικούς τομείς της πόλεως εις την αθλίαν και αξιοθρήνητον κατάστασιν εις την οποίαν ευρίσκοντο για να ανακαινίσωμεν προηγουμένως τας συνοικίας ή να διαθέσωμεν τους πρώτους πόρους τους οποίους εξοικονομήσαμεν προς εκτέλεσιν εκπολιτιστικών έργων εις αποζημίωσιν αναγκαστικώς απαλλοτριουμένων οικιών και κτημάτων προς διάνοιξιν νέων δημοτικών οδών αι οποία μοιραίως θα παρέμεναν άνευ οδοστρώματος και αποχετευτικών αγωγών και θα επεξέτεινον το υπάρχον, εκ του κατεστραμμένου οδικού δικτύου και εκ της ελλείψεως αποχευτευτικών έργων, χάος εις την πόλιν».
Στη συνέχεια ο δήμος πήρε δάνειο 5 δισεκατομμυρίων δραχμών που χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά (και δεσμευτικά από τη σύμβαση) για έργα αποχέτευσης και οδοποιίας: «Εις την συνοικίαν Φυτειάς και Ανατολικής Παραλίας δαπανηθέντος του ποσού των 450.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη επί των οδών Ακρίτα και Κρήτης τμήμα, διαμέτρου 1,20-1,40 μέτρων και μήκους 650 μέτρων, του δευτέρου κεντρικού αγωγού ομβρίων υδάτων, όστις ολοκληρούμενος κατά το προσεχές έτος θα διοχετεύει εις τον προ του Τελωνείου κεντρικόν υπόνομον του Λιμενικού Ταμείου τα όμβρια ύδατα της οδού Φαρών και των συνοικιών Ταξιαρχών, Φυτειάς και Μπαριάμαγα και θ' απαλλάξει οριστικώς από τας καταρρακτώδεις πλημμύρας το κεντρικόν τμήμα της Παραλίας, της οποίας ούτω θα ολοκληρωθή το δίκτυον των υπονόμων μετά την υπό του Λιμενικού Ταμείου εκτέλεσιν της υπό κατασκευήν υπονόμου της συνοικίας Καλαμίτσι.
Εις την συνοικίαν της Ράχης και κατά μήκος των χειμαζομένων από τας διαρκείς πλημμύρας οδών Κλαδά, Ανδανείας, Αγίου Γεωργίου κλπ. κατεσκευάσθη ο τρίτος κεντρικός αγωγός ομβρίων υδάτων, μήκους 850 περίπου μέτρων και διαμέτρου 1,40-1,60 μ. από της σιδηροδρομικής γραμμής των ΣΠΑΠ μέχρι της εκβολής της “Λαγκάδας”, δι' ον εδαπανήθη το ποσόν των 700.000.000 δραχμών. Η υπόνομος αύτη διά του υπό άμεσον κατασκευήν αγωγού της συνοικίας Καλυβίων θα δεχθή όλα τα όμβρια ύδατα της περιοχής ταύτης ως δέχεται ήδη διά καταλλήλων φρεάτων υδροσυλλογής τα όμβρια ύδατα των υψωμάτων της Ράχης.
Εις την συνοικίαν Δυτικής Παραλίας, δαπανηθέντος του ποσού των 350.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη από των ακτών της θαλάσσης μέχρι της οδού Θουκιδίδου (πλησίον των πλυντηρίων), τμήμα μήκους 457 μ. και διαμέτρου 1,30 του τετάρτου κεντρικού αγωγού ομβρίων υδάτων, όστις προβλέπεται να καταλήξη εις την οδόν Μακεδονίας και θα δεχθή τα όμβρια ύδατα ολοκλήρου της συνοικίας “Νησακίου”.
Εκτός των τεσσάρων κεντρικών αγωγών ομβρίων υδάτων (Αριστοδήμου, Ακρίτα, Ανδανείας και Δυτικής Παραλίας) κατεσκευάσθησαν επίσης τα εξής αποχετευτικά έργα: Εις την οδόν Αριστομένους από του υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης μέχρι του καφενείου Τουρλοπούλου και εις την οδόν Αριστοδήμου από της οδού Ταϋγέτου μέχρι Πολυχάρους, αι οποίαι μετά τας βροχάς μετεβάλλοντο εις αδιάβατα τέλματα, δαπανηθέντος του ποσού των 70.000.000 δρχ., κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,50 μέτρων και μήκους 200 μέτρων.
Εις την συνοικίαν Υπαπαντής, από της οδού Φαρών μέχρι της αρκτικής Πύλης του Γυμναστηρίου και επί της οδού Καλλιπατείρας η οποία κατά την χειμερινήν περίοδον ήτο εντελώς αδιάβατος, δαπανηθέντος του ποσού των 125.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,80 μέτρων και μήκους 425 μέτρων. Εις την υπόνομον ταύτην διοχετεύονται και τα ύδατα των κατασκευασθέντων αποχετευτικών αγωγών εις τας περιοχάς του Φρουρίου, της Μονής Καλογραιών, της Πλατείας του Δημοτικού Νεκροταφείου και του καπνεργοστασίου.
Εις την περιοχήν της Πλατείας του Συντάγματος και προ της κεντρικής πύλης του Γυμναστηρίου εις την απόκρημνον χαράδραν, η οποία υπήρχεν από του τέρματος της οδού Μαυρομιχάλη μέχρι της οδού Λακωνικής ως τελματώδης τόπος απορριμμάτων και ακαθαρσιών, δαπανηθέντος του ποσού των 120.000.000 δραχμών κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 1,40 μέτρων και μήκους 180 μέτρων μετά την επιχωμάτωσιν του οποίου εδημιουργήθη ένας ευρύτατος χώρος, του οποίου η μελλοντική ανακαίνισις θα αξιοποιήση ολόκληρον την περιοχήν. Εις την υπόνομον ταύτην διοχετεύονται και τα όμβρια της οδού Παπατσώνη, διά του κατασκευασθέντος εις το τέρμα της οδού αποχετευτικού αγωγού μήκους 80 μέτρων.
Εις την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου και εις την πλημμυροπαθή περιοχήν της οδού Βύρωνος, από της οδού Λακωνικής μέχρι της οδού Ταϋγέτου, κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,60 μέτρων και μήκους 140 μέτρων. Εις την συνοικίαν Ταξιαρχών και πλησίον του τέρματος των οδών Ταξιαρχών και Ζάγκλης, επί της οδού Ταϋγέτου και μέχρι τέρματος της οδού Ασκληπιού η οποία κατεκλύζετο συνεχώς από τας καταρρακτώδεις βροχάς, κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,50 μέτρων και μήκους 170 μέτρων. Εις πολλάς επίσης οδούς και πλατείας 23ης Μαρτίου, Αγ. Αποστόλων, Βασ. Γεωργίου κλπ. κατεσκευάσθησαν μικροί αποχετευτικοί αγωγοί και φρεάτια υδροσυλλογής».
Κάπως έτσι σχεδιάστηκε και άρχισε να κατασκευάζεται το δίκτυο που συμπληρώθηκε στη συνέχεια στην ίδια λογική. Από το κείμενο είναι εμφανές το πρόβλημα των πλημμυρών ακόμη και σε κεντρικά (σήμερα) σημεία της πόλης. Καθόλου τυχαία βεβαίως καθώς, από τους λόφους στους οποίους ήταν αρχικά χτισμένη η πόλη, κατέβαιναν ρέματα με την πρώτη βροχή και κατέληγαν είτε στο Νέδοντα (δυτικά) είτε στο Βέλιουρα (ανατολικά) και από εκεί πήγαιναν προς τη θάλασσα. Η επέκταση της πόλης από τον παλιό της πυρήνα προς το κέντρο, την περίοδο του μεσοπολέμου, άρχισε να “σπρώχνει” τα νερά μέσα στον οικιστικό ιστό όπως φαίνεται και από το κείμενο του απολογισμού του Παν. Καίσαρη, καθώς εμποδίζονταν από τα σπίτια. Το δίκτυο σχεδιάστηκε για εκείνη την πόλη με τα χαμηλά σπίτια, τους κήπους και τις αυλές, αλλά και με μια τεράστια αδόμητη έκταση ανάμεσα στην πόλη και την Παραλία. Από τότε τα πράγματα άλλαξαν ριζικά καθώς πλέον η πόλη στην περιοχή αυτή είναι ένα συμπαγές συγκρότημα πολυκατοικιών που παρεμποδίζει την πορεία των βρόχινων νερών στη θάλασσα, τα εκτρέπει στους δρόμους και τα οδηγεί (αν τα οδηγεί) σε ένα δίκτυο το οποίο αδυνατεί να τα “σηκώσει”. Δεν είναι λίγες οι φορές που σημειώνονται “αστικές πλημμύρες” και καταστροφές, ανάλογα με το ύψος και το χρόνο της βροχής αλλά και τα σημεία που εκδηλώνεται με ένταση.
Το κρίσιμο αυτό θέμα κατέχει περίοπτη θέση στον… πάτο των προτεραιοτήτων εδώ και πολλές δεκαετίες, κοντεύει να γίνει σύνθημα το «να μάθουμε να ζούμε με τις πλημμύρες» με τη βοήθεια του… 112. Αφού έχουμε αυτό το μαραφέτι, η Πολιτεία άνετα μπορεί να κάνει… πολιτική αφού τη θέση των έργων προστασίας της ζωής και της περιουσίας των πολιτών παίρνει η ατομική ευθύνη του καθενός… να μην πνιγεί αφού ειδοποιήθηκε ότι κινδυνεύει. Η πρόσφατη καταδίκη φορέων της αυτοδιοίκησης και της Πολιτείας για τις πλημμύρες του 2016 θα έπρεπε να χτυπήσει καμπανάκι για την ευθύνη των παραγόντων να πάρουν μέτρα προστασίας αφού άλλωστε αυτή είναι η αποστολή τους. Η Δυτική πόλη έχει εγκαταλειφθεί στην κατάσταση του 2016, η πλημμύρα επιχειρήθηκε να γίνει ευκαιρία για νέα κέρδη των εταιρειών με το φαραωνικό έργο του Νέδοντα. Τότε «πήδαγαν και βρόνταγαν» οι δημοτικοί άρχοντες γιατί ζητούσαμε το αυτονόητο, τώρα «κάνουν την πάπια» περιμένοντας καρτερικά να πλημμυρίσει με την ελπίδα πως θα επιπλεύσουν στα γνώριμα νερά. Ρεσιτάλ υποκρισίας, αδιαφορίας και ανευθυνότητας για την προστασία της πόλης και της περιοχής από τις πλημμύρες…
