Πιστεύαμε ότι ή έναρξη της νέας φάσης της ΠΟΠ ελαιολάδου θα συνοδευότανε από μια νέα φάση και της άλλης μας ΠΟΠ, της Ελιάς Καλαμάτας. Υστερα από έναν χρόνο αναμονής από την κατάθεση της αίτησης επικαιροποίησης των προδιαγραφών της πιστεύαμε ότι το υπουργείο θα άνοιγε την εθνική διαβούλευση για να προχωρήσει ο φάκελος προς τις Βρυξέλλες. Δυστυχώς όμως οι ειδήσεις που έχουμε μας λένε ότι η αίτησή μας προστέθηκε σε αυτό τον απίστευτο φαύλο κύκλο που οι αντίπαλοι της ΠΟΠ Ελιά Καλαμάτας δημιούργησαν την τελευταία 20ετία μετατρέποντάς την σε ξέφραγο αμπέλι.
Το νέο σενάριο, που προέκυψε με τον κανονισμό 1151/12, κάνει δύσκολη στην ΕΕ την παράτυπη κυκλοφορία προϊόντων προστατευόμενων ενδείξεων. Γιατί ο κανονισμός επιβάλλει τον έλεγχο των προϊόντων αυτών σε όλα τα κράτη μέλη, ανεξάρτητα από την χώρα προέλευσής τους. Κάτω απ’ αυτή την δυναμική, το υπουργείο φαίνεται να κινείται προς αναζήτηση διεξόδου από το κουλ ντε σακ.
Κυκλοφορούν λοιπόν διάφορες υποθέσεις ξεκινώντας από το ξεσκόνισμα των αιτήσεων που κρατούνταν επί τόσα χρόνια στα συρτάρια αντί να εξεταστούν για την προωθηθούν ή την απορριφτούν. Αιτήσεις βελτίωσης των προδιαγραφών (σαν αυτή του ΣΥΜΕΠΟΠ), κατάργησης της ΠΟΠ και, ως «συμβιβαστική λύση», προτάσεις λεβαντίνικης δεδηλωμένης ή απόκρυφης εκκένωσης της ΠΟΠ εκ των έσω.
Εξαιρώντας την αίτηση του ΣΥΜΕΠΟΠ, που βάζει πάνω απ’ όλα την διάσωση της ονομασίας χωρίς νέρωμα, οι άλλες βασίζονται σε μια επιχειρηματολογία σπαραξικάρδιου πατριωτισμού: η ποικιλία καλλιεργείται σε εθνική κλίμακα, η μεγάλη πλειοψηφία της βιομηχανίας επεξεργασίας βρίσκεται εκτός Μεσσηνίας, η εθνική ανάγκη αύξησης των εξαγωγών (ενώ η Μεσσηνία έχει μικρή παραγωγή).
Πρέπει να γίνει σαφές στους αναγνώστες γιατί μιλάμε: άλλο η ποικιλία κι άλλο το τελικό προϊόν στο οποίο αποδίδεται η ονομασία της ΠΟΠ. Η προστατευόμενη ένδειξη ΠΟΠ δίδεται στο τελικό προϊόν που προέρχεται από την επεξεργασία σε μια συγκεκριμένη ζώνη και με μια νομικά επιβεβλημένη συνταγή, προϊόν κι αυτή της ίδιας ζώνης, που αποτελεί πνευματικό δικαίωμα που την δένει με την περιοχή προέλευσης - ο λεγόμενος «δεσμός» των κανονισμών. Εξ ου και η φήμη της ονομασίας. Δεν παίρνει σήμανση ΠΟΠ ο ελαιόκαρπος του παραγωγού, όπως δεν την παίρνει το λάδι του παραγωγού και του ελαιοτριβείου. Κι επειδή δεν εμποδίζεται ούτε η καλλιέργεια της ποικιλίας, ούτε η παραγωγή επεξεργασμένου προϊόντος εκτός της οριοθετημένης περιοχής με οποιαδήποτε συνταγή, ο θεσμός των προστατευόμενων ενδείξεων αποσκοπεί, με την προστασία της αναγνωρισμένης από τους καταναλωτές ονομασίας, στη διασφάλιση της ποικιλομορφίας της αγροτικής παραγωγής, στη διαφοροποίηση της προσφοράς (αποφεύγοντας την ισοπέδωση της ποιότητας στα πιο χαμηλότερα επίπεδα) και στην αποφυγή κάθε εξαπάτησης του καταναλωτή μέσω μιας διαυγούς πληροφόρησης. Διασφαλίζοντας έτσι ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους παραγωγούς της περιοχής.
Δεν είναι επομένως η καλλιέργεια της ποικιλίας που δίνει τον δεσμό της ονομασίας με το τελικό προϊόν ακόμη κι αν αυτό διατηρεί ατόφια τα αρχικά του φυσικοχημικά χαρακτηριστικά.
Η καλλιέργεια της ποικιλίας Καλαμών είχε ήδη διαδοθεί, πριν την καταχώριση της ονομασίας. Οχι μόνο πέραν των μεσσηνιακών ορίων, αλλά πέραν των ευρωπαϊκών. Καταχώρηση που έγινε, όχι τυχαία, με την υποστήριξη του ελληνικού κράτους για να δημιουργηθεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα υπέρ της γεωγραφικής ζώνης προέλευσης. Επειδή μέχρι τότε εμπορευότανε καταχρώντας την ονομασία «Καλαμάτα».
Η καταχώριση αποσκοπούσε λοιπόν ακριβώς στον περιορισμό της χρήσης της ονομασίας «Καλαμάτα» αποκλειστικά από το τελικό προϊόν που παράγεται στην Μεσσηνία. Κι όχι στο προϊόν της ποικιλίας όπου κι αν καλλιεργείται.
Πιστεύουμε ότι κυρίαρχο εθνικό συμφέρον είναι να παραμείνει η προστασία της ονομασίας δεμένη με την περιοχή προέλευσης. Γιατί μόνον έτσι διατηρείται όχι η συνοχή της αγροτοβιομηχανικής αλυσίδας της περιοχής κι επομένως ο δεσμός του βιομηχανικού της τμήματος με την αγροτική μας καλλιέργεια, αλλά και εκτός Μεσσηνίας, έστω και κατά τρόπο πιο χαλαρό, όμως πολιτικά ισχυρό, ανάμεσα στους καλλιεργητές της ποικιλίας Καλαμών και την τοπική βιομηχανία επεξεργασίας της. Γιατί πιστεύουμε ότι σε μια χώρα σαν την Ελλάδα ο εκσυγχρονισμός του αγροτικού τομέα απαιτεί την ενίσχυση του δεσμού με την βιομηχανία επεξεργασίας κι όχι την χαλάρωση του προστρέχοντας στις εισαγωγές.
Η μετατροπή της ονομασίας «Καλαμάτα» σε απλή εμπορική ονομασία, εκτός ότι θα αυξήσει τον εμποροβιομηχανικό ανταγωνισμό στις διεθνείς αγορές, θα πλημμυρίσει την Ελλάδα από τριτοκοσμικές ελιές Καλαμών, νωπές ή επεξεργασμένες σε τριτοκοσμικές τιμές. Και ποιος γνωρίζει πια τους ελαιοκαλλιεργητές. Είτε αυτό γίνει με την απλή κατάργηση της προστασίας της ονομασίας, είτε με διάφορες αλχημείες ψευδό-προστασίας μέσω της αλλαγής της ονομασίας και την ελεύθερη χρήση του «Καλαμάτα», είτε με την ελεύθερη εισαγωγή του ελαιόκαρπου στην περιοχή προέλευσης του τελικού προϊόντος.
Χωρίς να θέλουμε να υποτιμήσουμε το πρόβλημα των εξαγωγών, υπενθυμίζουμε ότι, παρ’ ότι επιθυμητές, δεν αποτελούν στόχο του θεσμού των συστημάτων ποιότητας. Κι οποιοσδήποτε βιασμός της ερμηνείας των κανονισμών κινδυνεύει να μας φέρει αντιμέτωπους με τις Βρυξέλλες γιατί μπαίνουμε στο χώρο του αθέμιτου ανταγωνισμού.
Εξ άλλου κανείς δεν αρνείται ότι η χώρα μας έχει ανάγκη από μια κατάλληλη πολιτική εξαγωγών των αγροτικών μας προϊόντων και ιδιαίτερα στους τομείς όπου υπάρχουν περιθώρια διεύρυνσής τους. Αλλά είναι δύσκολο να θεωρηθεί ως εθνική πολιτική ο βιασμός των συστημάτων ποιότητας και μάλιστα σε βάρος των καλλιεργητών και των καταναλωτών.
Με αυτή την λογική γρήγορα θα ζητήσουμε να περιλάβουμε, με τις ίδιες αλχημείες, στην ΠΟΠ της φέτας και την γαλακτοπαραγωγή των όμορων βαλκανικών κρατών.
Η λύση λοιπόν περνάει μέσα από τον χρυσό κανόνα αναζήτησης του εφικτού στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πραγματικότητας που αποτελείται από ΠΟΠ ή ΠΓΕ (σχεδόν σε όλα) στα οποία δεν παίρνει μέρος το σύνολο του όγκου του αντίστοιχου αγροτικού προϊόντος μιας χώρας. Κι όσο διαδεδομένη είναι μια καλλιέργεια ή μια κτηνοτροφική εκμετάλλευση, τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό που αποκλείεται. Που μένει έξω από την προστατευόμενη ΠΟΠ ή ΠΓΕ.
Οι δε επεκτάσεις της ζώνης προέλευσης γίνονται, στα πλαίσια του νόμου, εφόσον ωφελεί την παραγωγική της αλυσίδα και με την αναντικατάστατη συναίνεση των ενδιαφερομένων. Από εκείνο που ξέρουμε δεν υπήρξε τροποποίηση προδιαγραφών, οποιασδήποτε φύσης, αντίθετη με το συμφέρον και την θέληση των άμεσα ενδιαφερομένων.
Σε αυτό το πλαίσιο και με αυτή την φιλοσοφία η αναζήτηση εξόδου από την δύσκολη αυτή κατάσταση περνάει μόνο μέσα από τον διάλογο με τους ενεχομένους στην παραγωγική αλυσίδα της ΠΟΠ κι όχι με την αναγνώριση της κατάχρησης της ονομασίας ως κεκτημένο δικαίωμα. Με την αναζήτηση τερτιπιών δεν πάμε μακριά. Το όλα ή τίποτα συνήθως καταλήγει στο τίποτα!
Καιρός να σοβαρευτούμε!
Θανάσης Μαυρούλης
