Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ο «εκσυγχρονισμός» της Αθήνας με την ανέγερση πολυκατοικιών με το σύστημα της οροφοκτησίας και της αντιπαροχής βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη και, ατυχώς, επεκτείνεται σχεδόν σε όλες τις πόλεις της χώρας και συνεπώς και στην Καλαμάτα. Η ανέγερση των πολυώροφων κτηρίων δεν γίνεται σχεδιασμένα και έξω από το κέντρο της πόλης, αλλά οπουδήποτε με συνέπεια την αλλοίωση του πολεοδομικού ιστού της πόλης. Η αλλοίωση αυτή κορυφώνεται λόγω του καταστρεπτικού σεισμού του 1986 που έπληξε την πόλη. Το κέντρο της πόλης δεν οριοθετείται προκειμένου να αποτραπεί η ανεξέλεγκτη ανέγερση πολυκατοικιών και η διατήρηση των κτηρίων που παρουσιάζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ως συνέβη σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές πόλεις. Η ανεξέλεγκτη παρέμβαση αυτή είχε ως συνέπεια την αλλοίωση της ταυτότητας, της μορφής και του χαρακτήρα της Καλαμάτας.
Ετσι η Καλαμάτα, η άλλοτε όμορφη και ανθρώπινη πόλη με τη θαυμάσια αισθητική και κοινωνική συνοχή ακολουθεί μια φθίνουσα πορεία με συνέπεια να βρίσκεται στα όρια της βιωσιμότητας. Οι πολίτες καθημερινά βιώνουν τα προβλήματα της πόλης και ιδιαίτερα τη συνεχή αλλοίωση του πολεοδομικού ιστού, την προβληματική λειτουργία του κυκλοφοριακού συστήματος, την αυξανόμενη ρύπανση του αέρα, των υδάτων και του εδάφους, την κατάρρευση του κοινωνικού ιστού και την έλλειψη κοινωνικής αλληλεγγύης. Ολα αυτά έχουν ως συνέπεια τη δοκιμασία αλλά και την επιδείνωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της.
Προκειμένου η Καλαμάτα να έχει πιθανότητες επίτευξης του στόχου της ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, είναι απαραίτητες οι αμέσως πιο κάτω, ενδεικτικά, αναφερόμενες παρεμβάσεις.
Α. Αύξηση των κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων: Η Καλαμάτα δεν διαθέτει αρκετούς κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους. Η αναλογία μεταξύ δομήσιμων (οικοπέδων) και μη (κοινόχρηστων) χώρων δεν καλύπτει την απαιτούμενη πολεοδομική σταθερότητα της πολεοδομικής επιστήμης για τη διαμόρφωση περιβάλλοντος κατάλληλου για άνετη και δημιουργική διαβίωση των κατοίκων. Υπάρχουν στην Καλαμάτα οικόπεδα δεσμευμένα, μέχρι σήμερα, από το σχέδιο πόλεως του 1905 ως κοινόχρηστοι χώροι, χωρίς να συντελεστεί η απαλλοτρίωσή τους και συνεπώς δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει ούτε ο δήμος αλλά ούτε και οι ιδιοκτήτες.
Β. Να οριοθετηθεί το κέντρο της πόλης, μέρος του οποίου αποτελεί το Ιστορικό Κέντρο και να απαγορευτεί η κυκλοφορία των αυτοκινήτων, εκτός από ορισμένες εξαιρέσεις (π.χ. ΑΜΕΑ). Επειδή στη λειτουργία των οδών ισχύει η συστημική θεωρία είναι απαραίτητη η εκπόνηση σχετικής κυκλοφοριακής μελέτης για ολόκληρη την περιοχή της Καλαμάτας.
Γ. Να γίνει ανάπλαση του λιμανιού και της παραλίας της Καλαμάτας. Στο πλαίσιο της ανάπλασης αυτής να κατεδαφιστεί η πελώρια ακαλαίσθητη αποθήκη, στη ζώνη του λιμανιού καθόσον εξέλιπε ο λόγος για τον οποίο κατασκευάστηκε. Επίσης, κατεδάφιση απαιτεί η περίφραξη η οποία εμποδίζει την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών κατά και μήκος της προκυμαίας. Τμήμα του λιμένα να αναπλαστεί για την τουριστική εξυπηρέτηση.
Δ. Να γίνει οργανωμένη παρέμβαση της παραλίας από το λιμάνι μέχρι το ξενοδοχείο «Φιλοξένια» με τη δημιουργία διόδων πρόσβασης των πολιτών στην ακτή και να υποχρεωθούν οι καταστηματάρχες να έχουν πάντα καθαρό το μέρος τους με απειλή την αφαίρεση της σχετικής αδείας λειτουργίας.
Ε. Τέλος, να επεκταθεί το υπάρχον δίκτυο ποδηλατοδρομίου και να καλύψει όσο το δυνατόν περισσότερες περιοχές της.
Μεγαλύτερη ανάλυση των πιο πάνω παρεμβάσεων γίνεται στην υπό έκδοση μελέτη μου με τίτλο «Πώς ονειρεύομαι το μέλλον της Καλαμάτας».
Του Δημήτρη Γ. Χριστοφιλόπουλου*
* Ο Δημήτρης Γ. Χριστοφιλόπουλος είναι καθηγητής Θεσμών και Πολιτικής Χωροταξίας-Πολεοδομίας. Εχει σπουδάσει σε προπτυχιακό επίπεδο Νομικές και Πολιτικές Επιστήμες και σε μεταπτυχιακό Χωροταξία-Πολεοδομία.
