Η Ελλάδα προοδεύει. Τα μπακάλικα έγιναν μίνι μάρκετ και τα περίπτερα θυμίζουν γύφτικα τσαντίρια με χάι-τεκ πινελιές, με κλιματιστικό, τηλεόραση, χημική τουαλέτα, ταμειακή μηχανή και κάμερες παρακολούθησης, με αλλοπρόσαλλες προσθήκες στεγασμένων, ημιυπαίθριων και υπαίθριων χώρων. Ποιος ξέρει, ίσως κάποια περίπτερα να ε­πεκτείνονται και υπογείως, με λαγούμια που ο­δηγούν σε ψυγεία και αποθήκες. Μπροστά σ' αυ­τή την τριτοκοσμική νομιμότητα, το καταγής εμπόρευμα των Νιγηριανών και Πακιστανών μι­κροπωλητών παραπέμπει σε ελβετική μπουτίκ.

Σήμερα μπορεί κάποιος να ξεκινήσει για τις διακοπές του ανάλαφρος σαν πουλάκι, χωρίς αποσκευές, μόνο με μια κάρτα ανάληψης μετρητών. Όλα μπορεί να τα προμηθευτούμε από το περίπτερο, αρκεί να αγοράσουμε ένα λαμπερό περιοδικό. Έχουμε και λέ­με: σαγιονάρες, καπέλο και γυαλιά ηλίου, ρολόι χειρός, πετσέτα και τσάντα μπάνιου, παρεό, μαγιό, βατραχοπέδιλα, κουβαδάκι για το παιδί, τρανζιστοράκι, αντιηλιακό, εντομοαπωθητικό -ξεχάσαμε τίποτα;

Είμαστε η χώρα του ήλιου, πώς να το κάνουμε. Μήπως είμαστε και λαός αναγνωστών; Αυτό παί­ζεται. Η αλήθεια είναι ότι το περιοδικό συνοδεύ­ει το δώρο (και όχι το αντίστροφο) και καταλήγει στα σκουπίδια μόλις αφαιρεθεί το περιτύλιγμα. Οι τυπωμένες σελίδες είναι το πρόσχημα, το δια­βατήριο για να φτάσει το εμπόρευμα στο περι­ζήτητο σημείο πώλησης. Το φαινόμενο δεν είναι μόνον ελληνικό ούτε εκδηλώνεται μόνον το κα­λοκαίρι. Στις χειμερινές προσφορές περιλαμβά­νονται καλσόν, γάντια, συνθετικές κουβερτούλες, κάπες κ.λπ., όμως το καλοκαίρι ο όγκος και η ποικιλία των προϊόντων απογειώνονται.

Πηγή κέρδους δεν είναι τα περιοδικά καθεαυτό, αλλά ο προορισμός τους, τα σημεία πώλησής τους, τα περιπτερά που το ωράριο λειτουργίας τους δεν έχει τους περιορισμούς των εμπορικών καταστημάτων, ενώ εί­ναι σπαρμένα στα πιο ζηλευτά εμπορικά σημεία, στους κεντρικούς δρόμους και πλατείες, κοντά σε στάσεις, σταθμούς λιμάνια.

Μήπως υποβαθμίζεται το δημοσιογραφικό ε­πάγγελμα; Ίσως η βιομηχανία των προσφορών να δημιουργεί κάποιες θέσεις εργασίας δίνοντας ένα φιλί ζωής στον κλάδο των εκδόσεων. Φιλί ζωής με χάντρες και καθρεφτάκια, με το λαϊφ-στάιλ των φτωχών. Σαν δεν μπορείς να ζήσεις σαν την Πάρις Χίλτον, τουλάχιστον πάρε μια ζώ­νη που μοιάζει με εκείνη που η διάσημη κληρονόμος φοράει στη φωτογραφία. Το αίμα, το σώμα θα βάλω σε σχήμα περιοδικού μεγάλο. Γρά­φει, γράφει ο δημοσιογράφος, γράφει και τυλίγει κινέζικα κρα­γιόν και κορεάτικα σετ εργαλεί­ων. Τουλάχιστον οι εφημερίδες προσφέρουν (μέχρι στιγμής) εί­δη που έχουν κάποια σχέση με τον γραπτό λόγο και την εικόνα (CD8, DVD8, εγκυκλοπαίδειες, χάρτες, βιβλία). Άραγε θα έρθει η ώρα που το φουσκωτό στρώμα θαλάσσης θα συνοδεύεται από την προσφορά ενός περιοδι­κού ή μιας εφημερίδας; «Πάρτε το, είναι δωρε­άν».

Η άλλη όψη της φαινομενικής αφθονίας είναι η ευτέλεια. Όλο και πιο εφήμερα, πιο αναλώσιμα (για να μην πούμε τοξικά) είναι τα πλαστικά κουρελάκια που μας γνέφουν κάτω από τη ζελατίνα. Στους αναλώσιμους εργαζόμενους, τους τωρινούς και τους μελλοντικούς, αντιστοιχούν προϊ­όντα και χαρές μιας χρήσεως. Εμείς αποφασίζουμε, εμείς καταναλώνουμε ή μήπως μας κατα­ναλώνει ένας τρόπος ζωής που δεν τον διαλέξα­με αλλά μας τον επέβαλαν;

Την εποχή της κινητής τηλεφωνίας, οι συνομιλίες έχουν πολλαπλασιασθεί. Παλιά, οι κουβέντες ήταν πιο περιορισμέ­νες, ή μάλλον είχαν πιο περιορισμένους αποδέκτες: μετα­ξύ συζύγων, μεταξύ συγγενών στις οικογενειακές συνάξεις, Κυριακάς και εορτάς στις βεγγέ­ρες. Επίσης, στο λεωφορείο, στην δουλειά, όπου λίγοι ήσαν οι συνάδελφοι  διότι δεν υπήρχαν πολυεθνι­κές με χιλιάδες υπαλλήλους, στον δρόμο -διότι οι κοινωνίες ήταν πιο μικρές και οι άνθρωποι γνωρίζο­νταν λίγο-πολύ μεταξύ τους, στην γειτονιά, στην αγορά.

Στις κοινωνίες χωρίς κινητά, υ­πήρχαν ζώνες σιωπής: όταν η νοικοκυρά μαγείρευε, όταν κάποιος ο­δηγούσε, όταν κάποιος περπατού­σε, πότιζε, κλάδευε, μελετούσε, σιωπούσε. Οι ζώνες σιωπής καταρ­γήθηκαν με τα κινητά: μπορείς να οδηγείς, να κάνεις γυμναστική, να μαγειρεύεις, να πεζοπορείς, μιλώ­ντας ταυτόχρονα με την ευκολία των Hand'b Free. Μπορείς πλέον να μιλάς ακατάπαυστα, διαρκούς, euro την ώρα που θα ξυπνήσεις ως την ώρα που θα κοιμηθείς, τρώγον­τας, περπατώντας, δουλεύοντας.

Αυτό, βεβαίως, διευρύνει τρο­μακτικά την έννοια της κοινωνικής συναναστροφής. όλοι μιλούν διαρκώς με όλους. Ένας άνθρω­πος μπορεί να επικοινωνεί καθημερινά με 50-100 ανθρώπους. Η επανάσταση αυτή στον χώρο της ανθρώπινης επικοινωνίας διασπά τις παραδοσιακές μορφές σχέσεων: η οικειότητα δεν είναι πια χαρακτηριστικό στοιχείο μεταξύ φίλων, διότι μέσω του κινητού αναπτύσσεται οικειότητα ακόμη και μεταξύ ανθρώπου που δεν γνωρίζονται οπτικά. Υπάρχουν γνωριμίες, α­κόμη και φιλίες υπό κάποια έννοια, στις οποίες η δια ζώσης ε­παφή είναι ελάχιστη ή και ανύπαρκτη.

Πέραν αυτού, η κοινωνία γίνεται «μικρότερη», διότι οι γνω­ριμίες διασταυρώνονται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα και οι κύκλοι «κλείνουν» πολύ πιο γρήγορα.

Εσχάτως, έχουν διαδοθεί τα κινητά με οθόνη, που συνδέουν και οπτικά τους συνομιλητές. Η ταυτόχρονη ακουστική και οπτική επαφή καθιστά πλέον σχεδόν περιττή την σωματι­κή, πραγματική συνάντηση. Μάλιστα, μέσω της οθόνης μπο­ρούν να «συναντώνται» και περισσότερα από δύο άτομα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ο­πτικοακουστικές «παρέες».

Παρεμφερής με όλ' αυτά είναι φυσικά και η έννοια της εικονικής ηλεκτρονικής διαδικτυακής κοινό­τητας, που γεννά κοινωνικές σχέ­σεις και καταστάσεις επέκεινα της υλικής πραγματικότητας. Αλλά αυτό είναι ξεχωριστό - και μέγα-θέμα. 

Για να επανέλθουμε στα κινη­τά, δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι αυτή η πληθωρική επικοινωνιακή έκρηξη έχει συντελέσει και στην αντίστοιχη άνοδο της ποιότητας του περιεχομένου. Μάλλον έχει συμβεί το αντίστροφο: όσο πιο πο­λύ μιλάς, τόσο πιο ρηχά είναι αυ­τά που λες, για τον απλούστατο λόγο ότι κανείς δεν μπορεί να εκστομίζει ουσιαστικά πράγματα ε­πί πολλές (ώρες ακατάπαυστα. Η δε κατάργηση των περιόδων σιωπής έχει-προκαλέσει κάτι πολύ σο­βαρότερο: οι άνθρωποι δεν έχουν χρόνο να σκέπτονται. Η σιωπή ο­δηγεί ακόμη και τους ανόητους στην περισυλλογή κι έτσι γί­νονται λιγότερο ανόητοι. Σήμερα, όμως, σιωπή δεν υπάρχει. Ά­ρα δεν υπάρχει περισυλλογή. Net πώς παράγεται ο «ξύλινος λό­γος», η trash TV, η συνεχής εθνική μας μπουρδολογία. Και το κυριότερο να πως παράγεται η τρομακτική απουσία κοινωνι­κής σύνεσης, εθνικής στρατηγικής, συλλογικής απαιδείας. Οπωσδήποτε, θύμα όλης αυτής της εξέλιξης είναι και η πα­ραδοσιακή, «ζωντανή» επαφή μεταξύ των ανθρώπων. Ίσιος το να κάτσει μία παρέα γύρω από ένα τραπέζι να σημαίνει πάντοτε κάτι παραπάνω -σε χημεία, σε ενέργεια, σε ένταση-από ανταλλαγές ήχων και ηλεκτρονικών εικόνων.