Την τελευταία στιγμή τυπικά αποφασίστηκε να γίνει και φέτος ο σαϊτοπόλεμος στην Καλαμάτα, με τις διάφορες πλευρές να παρουσιάζουν διαφορετικές εκδοχές σχετικά με τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν. Οποια εκδοχή και αν πάρει όμως κάποιος, ψάχνοντας στο βάθος της θα ανακαλύψει τον εκφυλισμό του εθίμου - όπως και τόσων άλλων που χρησιμοποιήθηκαν ως… τουριστικό προϊόν της περιοχής. Μια τέτοια λογική συνεπάγεται μια σειρά από αλλαγές και, τελικά, την εξάρτηση από το δήμο και τον σταδιακό εκφυλισμό του εθίμου.
Αυτό είναι ένα θέμα που σηκώνει πολλή συζήτηση η οποία κάποια στιγμή θα πρέπει να γίνει, μαζί με την απομυθοποίηση κάποιων πραγμάτων που φέρνουν τελικά το έθιμο στα μέτρα της εξουσίας.
Η προέλευση του εθίμου είναι άγνωστη και ουδεμία σχέση έχει με τους μύθους περί… Ιμπραήμ και πανωλεθρίας του ιππικού του εξ αιτίας των σαϊτών που έριχναν οι επαναστατημένοι Ελληνες. Η υιοθέτηση αυτού του μύθου κάπου στη δύση του μεσοπολέμου αποτελούσε ουσιαστικά μια προσπάθεια "νομιμοποίησης" ενός εθίμου που κατά καιρούς διώχθηκε εξ αιτίας του λαϊκού του χαρακτήρα. Η εθιμική μετάλλαξή του μπορεί να γίνει αντιληπτή από δύο κείμενα τα οποία απέχουν μεταξύ τους 34 χρόνια.
H περιγραφή του 1901 στην εφημερίδα "Φως" δίνει μια "πολυεθνική" εικόνα για τις σημαίες του σαϊτοπόλεμου που είναι ελληνικές, γαλλικές και αγγλικές: «Οι σαΐτες έδωσαν και πήραν εφέτος πολύ περισσότερον από τα άλλα έτη. Οι σαϊτολόγοι διηρημένοι εις αντίθετα στρατόπεδα, προηγουμένων σημαιών ελληνικών, γαλλικών, αγγλικών, λαβάρων, μασαλάδων και λοιπών εμβλημάτων των, εγένοντο κύριοι της Κάτω Πλατείας το απόγευμα της Κυριακής. Κατά τον πρόχειρον υπολογισμόν ανθρώπου ειδήμονος διά τις σαΐτες αυτές κατηναλώθησαν υπέρ τας 250 οκάδας πυρίτιδος, ήτοι πλέον των 800 δραχμών. Σαΐται εν όλω ερρίφθησαν 300-350».
Το 1935, η περιγραφή στη "Σημαία" έχει πάρει πλέον "εθνικά" χαρακτηριστικά: «Εφέτος του αγώνος μετέσχον όλαι αι φυλαί των Καλαμών. Οι ωραίοι ιππόται της σαΐτας εφορούσαν σκουφάκια πολύχρωμα, υπενθυμίζοντας τους αντάρτας της Μακεδονίας. Αι φυλαί που έλαβαν μέρος εις τον Σαϊτοπόλεμον ήσαν οι Αγιοταξιαρχίτες υπό την αρχηγίαν του περίφημου Λάμπρου, οι Φραγκολιμνήτες, οι Αγιαννίτες, οι Αβραμιώτες, η φυλή των Χασάπηδων υπό την αρχηγίαν του κ. Αγγελέα και του Ε. Κουμουνδούρου, η φυλή των Σωφέρηδων, ο κ. Νικητάκης με το ασκέρι του, ο κ. Πετρόγιαννης με όλα τα φουσάτα του κ.ά. Το πεδίον όπου θα διεξήγετο ο μέγας Εθνικός αγών ήτο η πλατεία της 23ης Μαρτίου».
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Ορέστης Χρυσοσπάθης που έχει περιγράψει αναλυτικά το έθιμο στο πλαίσιο της Ιστορίας που έγραψε για την Καλαμάτα (1936) δεν κάνει καμία αναφορά σε μύθους με άλογα, σαΐτες, Τούρκους και επαναστατημένους Ελληνες - καθώς όπως όλα δείχνουν δεν υπήρχε κάτι τέτοιο στην τοπική παράδοση. Οι μύθοι όμως είναι εύπεπτοι και βολικοί τις περισσότερες φορές, έτσι ώστε να αντέχουν στο χρόνο. Ολα αυτά για την ιστορία... και για να καταδειχθεί η ανάγκη μιας νέας θεώρησης ορισμένων πραγμάτων, την οποία πρωτίστως όφειλαν να ενθαρρύνουν οι δήμοι στους οποίους "αναβιώνει" το έθιμο.
Ηλίας Μπιτσάνης
ilias.bitsanis@eleftheriaonline.gr

Υ.Γ.: Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο για την Καλαμάτα που έγραψαν η Αν. Μηλίτση-Νίκα και η Χρ. Θεοφιλοπούλου-Στεφανούρη.