Αλλά εκείνοι που… κόβονται για το φαραωνικό έργο του “Μορέα” (περισσότερο ορισμένες φορές από όσο η εταιρεία) έσπευσαν να αποδώσουν στην… απουσία του το για δεκαετίες επαναλαμβανόμενο φαινόμενο. Ουδεμία έκπληξη βεβαίως αφού στο μυαλό τους δεν έχουν τα πραγματικά προβλήματα και τις αναγκαίες λύσεις, αλλά πως θα περάσει ο ωμός πολιτικά και ηθικά εκβιασμός “ή συμφωνείτε με το Μορέα ή αντιπλημμυρικά δεν έχει.
Η ιστορία έχει τη δική της σημασία στην κατανόηση του “σήμερα” και το σχεδιασμό του “αύριο” και ως εκ τούτου, επειδή “επανάληψις μήτηρ μαθήσεως”, ένα κείμενο στον “πυρήνα” του γραμμένο πριν από 5 χρόνια αλλά και πολύ πρόσφατα. Σκέφθηκα πως θα ήταν χρήσιμο να δούμε πώς “χτίστηκε” ουσιαστικά το δίκτυο αποχέτευσης ομβρίων της πόλης και γιατί εδώ και πολλά χρόνια η υπόθεση βρέθηκε στα αζήτητα των δημοτικών αρχών. Το δίκτυο αποτελεί ένα έργο που σχεδιάστηκε και ξεκίνησε την εποχή της δημαρχοντίας του Παν. Καίσαρη (1951-1957) και συμπληρώθηκε τα επόμενα χρόνια από το Χρ. Κουμάντο (1957-1964) και τους δημάρχους που ακολούθησαν μέχρι την εποχή της δημαρχοντίας του Παναγή Κουμάντου τα νεότερα χρόνια όταν έγινε ο μεγάλος αγωγός της Ηρώων. Από εκεί και ύστερα η αποχέτευση “εξαφανίστηκε” στην πραγματικότητα ως προτεραιότητα στην ιεράρχηση. Και η κατάσταση επιδεινώθηκε τα επόμενα χρόνια καθώς έγιναν έργα χωρίς μελέτη αποχέτευσης και επεμβάσεις που δημιούργησαν άλλα “υδάτινα αδιέξοδα” με τρανταχτό παράδειγμα την “ανάπλαση” στη Φαρών. Κάποτε την παλιά πόλη διέσχιζαν ρέματα που ξεκινούσαν από το κάστρο και τους γύρω λόφους. Οι παράγοντες άρχισαν να σχεδιάζουν τη νέα πόλη και να τα κλείνουν. Για παράδειγμα ο Βέλιουρας μπαζώθηκε και… έγινε… γήπεδο του Μεσσηνιακού, ενώ στα νεότερα χρόνια χτίστηκαν στην κοίτη του μεγάλα κτήρια. Το ρέμα που πέρναγε δυτικά των Αγίων Αποστόλων και κατέληγε στην Αναγνωσταρά μπαζώθηκε και αντικαταστάθηκε από… τούγκια. Οι “σκολιοί” δρόμοι” που χάραζε το νερό… ευθυγραμμίστηκαν και όταν δεν είχε διέξοδο “πήδαγε” στις αυλές και έβρισκε το δρόμο του. Μετά όμως άρχισε η πολυκατοικιοποίηση, αυλές και κήποι καταργήθηκαν και το νερό “παίρνει φόρα κατηφόρα” και κανένας… δεν το σταματά. Δεν “χωράει” στο ανεπαρκές δίκτυο αποχέτευσης ομβρίων, τρέχει στους δρόμους της κατεύθυνσης βορράς – νότος και λιμνάζει σε αυτές που είναι κάθετες. Ούτε στη… θάλασσα δεν μπορεί να βγει γιατί όλα είναι φραγμένα. Και φράζουν όλο και περισσότερο από επεμβάσεις “αναπλάσεων” στις οποίες επί της ουσίας δεν υπάρχει πρόβλεψη αποχέτευσης ομβρίων. Αλλά πάμε να δούμε λίγο ιστορία.
Στις 21 Νοεμβρίου 1954 έγιναν δημοτικές εκλογές. Ο τότε δήμαρχος και υποψήφιος Παν. Καίσαρης, στις 27 Οκτωβρίου, δημοσίευσε τον απολογισμό του έργου του στις τοπικές εφημερίδες. Σε αυτόν περίοπτη θέση κατέχει το αποχετευτικό δίκτυο, αλλά καλύτερα να μιλήσει το κείμενο. Ο πρώτος κεντρικός αγωγός αποχέτευσης ομβρίων έγινε στην Αριστοδήμου από την Ταϋγέτου (Παν. Καίσαρη σήμερα) μέχρι την Παραλία: «Το πρώτον πρόγραμμα των δημοτικών έργων, το οποίο εξετελέσθη κατά το θέρος του έτους 1952 εκ των τακτικών πόρων του Δήμου, απέβλεπε εις την ανακαίνισιν και τον εξωραϊσμόν των κεντρικών αρτηριών της πόλεως και παραλλήλως εις την ολοκλήρωσιν του πρώτου κεντρικού αγωγού των ομβρίων υδάτων από της οδού Ταϋγέτου μέχρι Παραλίας. Θα ήτο λάθος ασυγχώρητον να εγκαταλείψωμεν τους κεντρικούς τομείς της πόλεως εις την αθλίαν και αξιοθρήνητον κατάστασιν εις την οποίαν ευρίσκοντο για να ανακαινίσωμεν προηγουμένως τας συνοικίας ή να διαθέσωμεν τους πρώτους πόρους τους οποίους εξοικονομήσαμεν προς εκτέλεσιν εκπολιτιστικών έργων εις αποζημίωσιν αναγκαστικώς απαλλοτριουμένων οικιών και κτημάτων προς διάνοιξιν νέων δημοτικών οδών αι οποία μοιραίως θα παρέμεναν άνευ οδοστρώματος και αποχετευτικών αγωγών και θα επεξέτεινον το υπάρχον, εκ του κατεστραμμένου οδικού δικτύου και εκ της ελλείψεως αποχετευτικών έργων, χάος εις την πόλιν».
Στη συνέχεια ο δήμος πήρε δάνειο 5 δισεκατομμυρίων δραχμών που χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά (και δεσμευτικά από τη σύμβαση) για έργα αποχέτευσης και οδοποιίας: «Εις την συνοικίαν Φυτειάς και Ανατολικής Παραλίας δαπανηθέντος του ποσού των 450.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη επί των οδών Ακρίτα και Κρήτης τμήμα, διαμέτρου 1,20-1,40 μέτρων και μήκους 650 μέτρων, του δευτέρου κεντρικού αγωγού ομβρίων υδάτων, όστις ολοκληρούμενος κατά το προσεχές έτος θα διοχετεύει εις τον προ του Τελωνείου κεντρικόν υπόνομον του Λιμενικού Ταμείου τα όμβρια ύδατα της οδού Φαρών και των συνοικιών Ταξιαρχών, Φυτειάς και Μπαριάμαγα και θ' απαλλάξει οριστικώς από τας καταρρακτώδεις πλημμύρας το κεντρικόν τμήμα της Παραλίας, της οποίας ούτω θα ολοκληρωθή το δίκτυον των υπονόμων μετά την υπό του Λιμενικού Ταμείου εκτέλεσιν της υπό κατασκευήν υπονόμου της συνοικίας Καλαμίτσι. Εις την συνοικίαν της Ράχης και κατά μήκος των χειμαζομένων από τας διαρκείς πλημμύρας οδών Κλαδά, Ανδανείας, Αγίου Γεωργίου κλπ. κατεσκευάσθη ο τρίτος κεντρικός αγωγός ομβρίων υδάτων, μήκους 850 περίπου μέτρων και διαμέτρου 1,40-1,60 μ. από της σιδηροδρομικής γραμμής των ΣΠΑΠ μέχρι της εκβολής της “Λαγκάδας”, δι' ον εδαπανήθη το ποσόν των 700.000.000 δραχμών. Η υπόνομος αύτη διά του υπό άμεσον κατασκευήν αγωγού της συνοικίας Καλυβίων θα δεχθή όλα τα όμβρια ύδατα της περιοχής ταύτης ως δέχεται ήδη διά καταλλήλων φρεάτων υδροσυλλογής τα όμβρια ύδατα των υψωμάτων της Ράχης».
Και συνεχίζει: «Εις την συνοικίαν Δυτικής Παραλίας, δαπανηθέντος του ποσού των 350.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη από των ακτών της θαλάσσης μέχρι της οδού Θουκυδίδου (πλησίον των πλυντηρίων), τμήμα μήκους 457 μ. και διαμέτρου 1,30 του τετάρτου κεντρικού αγωγού ομβρίων υδάτων, όστις προβλέπεται να καταλήξη εις την οδόν Μακεδονίας και θα δεχθή τα όμβρια ύδατα ολοκλήρου της συνοικίας “Νησακίου”. Εκτός των τεσσάρων κεντρικών αγωγών ομβρίων υδάτων (Αριστοδήμου, Ακρίτα, Ανδανείας και Δυτικής Παραλίας) κατεσκευάσθησαν επίσης τα εξής αποχετευτικά έργα: Εις την οδόν Αριστομένους από του υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης μέχρι του καφενείου Τουρλοπούλου και εις την οδόν Αριστοδήμου από της οδού Ταϋγέτου μέχρι Πολυχάρους, αι οποίαι μετά τας βροχάς μετεβάλλοντο εις αδιάβατα τέλματα, δαπανηθέντος του ποσού των 70.000.000 δρχ., κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,50 μέτρων και μήκους 200 μέτρων. Εις την συνοικίαν Υπαπαντής, από της οδού Φαρών μέχρι της αρκτικής Πύλης του Γυμναστηρίου και επί της οδού Καλλιπατείρας η οποία κατά την χειμερινήν περίοδον ήτο εντελώς αδιάβατος, δαπανηθέντος του ποσού των 125.000.000 δρχ. κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,80 μέτρων και μήκους 425 μέτρων. Εις την υπόνομον ταύτην διοχετεύονται και τα ύδατα των κατασκευασθέντων αποχετευτικών αγωγών εις τας περιοχάς του Φρουρίου, της Μονής Καλογραιών, της Πλατείας του Δημοτικού Νεκροταφείου και του καπνεργοστασίου».
Αλλά έχουμε και συνέχεια: «Εις την περιοχήν της Πλατείας του Συντάγματος και προ της κεντρικής πύλης του Γυμναστηρίου εις την απόκρημνον χαράδραν, η οποία υπήρχεν από του τέρματος της οδού Μαυρομιχάλη μέχρι της οδού Λακωνικής ως τελματώδης τόπος απορριμμάτων και ακαθαρσιών, δαπανηθέντος του ποσού των 120.000.000 δραχμών κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 1,40 μέτρων και μήκους 180 μέτρων μετά την επιχωμάτωσιν του οποίου εδημιουργήθη ένας ευρύτατος χώρος, του οποίου η μελλοντική ανακαίνισις θα αξιοποιήση ολόκληρον την περιοχήν. Εις την υπόνομον ταύτην διοχετεύονται και τα όμβρια της οδού Παπατσώνη, διά του κατασκευασθέντος εις το τέρμα της οδού αποχετευτικού αγωγού μήκους 80 μέτρων. Εις την συνοικίαν του Αγίου Νικολάου και εις την πλημμυροπαθή περιοχήν της οδού Βύρωνος, από της οδού Λακωνικής μέχρι της οδού Ταϋγέτου, κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,60 μέτρων και μήκους 140 μέτρων. Εις την συνοικίαν Ταξιαρχών και πλησίον του τέρματος των οδών Ταξιαρχών και Ζάγκλης, επί της οδού Ταϋγέτου και μέχρι τέρματος της οδού Ασκληπιού η οποία κατεκλύζετο συνεχώς από τας καταρρακτώδεις βροχάς, κατεσκευάσθη υπόνομος διαμέτρου 0,50 μέτρων και μήκους 170 μέτρων. Εις πολλάς επίσης οδούς και πλατείας 23ης Μαρτίου, Αγ. Αποστόλων, Βασ. Γεωργίου κλπ. κατεσκευάσθησαν μικροί αποχετευτικοί αγωγοί και φρεάτια υδροσυλλογής».
Σε αυτή τη βάση έγιναν τα επόμενα χρόνια οι μικροεπεκτάσεις με τις οποίες έπεσαν τα νερά σε αυτούς τους αγωγούς με αποτέλεσμα να αδυνατούν να τα “πάρουν”, η πόλη απέκτησε συμπαγή χαρακτήρα ακόμη και γύρω από το ιστορικό κέντρο, τα νερά δεν έχουν που να πάνε. Η αναγκαιότητα της ριζικής αναθεώρησης του δικτύου ομβρίων ώστε να ανταποκριθεί στις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί στο ανθρωπογενές περιβάλλον, επισημαίνονται από αυτή τη στήλη και τους… προγόνους της, εδώ και πολλές δεκαετίες. Το θέμα όμως ουδέποτε ιεραρχήθηκε ψηλά στις προτεραιότητες των δημοτικών αρχών. Αλλοτε από αδιαφορία, άλλοτε από την απουσία “επιλεξιμότητας” στα κοινοτικά προγράμματα και άλλοτε επειδή… δεν υπάρχει μελέτη. Γιατί κανένας δεν ανησύχησε για τα μελλούμενα. Αλλά τώρα που “άνοιξε” η συζήτηση, εκείνοι που ασχολούνται με τις δημοτικές υποθέσεις θα πρέπει να προσεγγίσουν το πρόβλημα με “φρέσκια ματιά”. Αν μπορούν και αν έχουν στο νου τους την πόλη και όχι τις εκλογές και το διχασμό της με την υιοθέτηση πολιτικών αθλιοτήτων στο δημόσιο λόγο. Φαίνεται ίσως βαρύ αλλά κάπως έτσι εξελίσσονται τα πράγματα...
[Στη φωτογραφία έργα αποχέτευσης ομβρίων στις αρχές της δεκαετίας 1950-1960, στην οδό Ανδανίας (σήμερα Μπουλούκου)]
