Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι αύριο το πρωί θα… πλημμυρίσει η ακτή, αλλά οι συζητήσεις γίνονται για ένα βάθος χρόνου μερικών δεκαετιών. Και μπορεί να κυριαρχεί η αντίληψη που ασχολείται (… αν ασχολείται) με το σήμερα και αφήνοντας μέλλον για τους επόμενους και πάει λέγοντας. Ομως τέτοια ζητήματα που δείχνουν μη αναστρέψιμα, καθώς είναι αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει να απασχολούν όλους εκείνους οι οποίοι υποτίθεται πως είναι αρμόδιοι να σχεδιάσουν το μέλλον του τόπου. Για να γίνει κατανοητό αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι στην εκδήλωση αυτή ο καθηγητής του Τμήματος Αγρονόμων και Τοπογράφων του ΑΠΘ Γιώργος Βέργος αναφέρθηκε στην ανάγκη «νέας πολεοδομικής νομοθεσίας με επανεξέταση των χρήσεων γης στις παράκτιες περιοχές, μέτρα για την αποκατάσταση παράκτιων οικοτόπων και νέους κώδικες και κανονισμούς για την κατασκευή υποδομών που να αντέχουν στην παράκτια διάβρωση και στα κύματα των καταιγίδων». Όλα αυτά βεβαίως σε θεωρητικό αρχικά επίπεδο, αλλά είναι προφανές ότι στον επιστημονικό κόσμο υπάρχει ένας προβληματισμός για την αντιμετώπιση των φαινομένων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και με «ανατροπές» στα όσα μέχρι σήμερα εθεωρούντο αυτονόητα. Όταν οι προβλέψεις ανόδου της στάθμης της θάλασσας θα κυμαίνονται από 0,2 έως και 2 μέτρα μέχρι το 2100, όπως αναφέρθηκε στην εκδήλωση από τους εισηγητές, δεν μπορείς να σχεδιάζεις πόλεις… πάνω στην ακτή, όπως απαιτεί η «τουριστική αξιοποίηση» κατά πώς θεωρείται αυτή σήμερα.
Ας αφήσουμε όμως προσωρινά τα θεωρητικά και ας έρθουμε… στα δικά μας και πρακτικά. Εδώ και καιρό κάθε φορά που έρχεται καλοκαίρι και έχει ηρεμήσει η θάλασσα, αναρωτιέμαι πόσα χρόνια θα περάσουν μέχρι την ώρα κατά την οποία αντί να μπαίνουμε στη θάλασσα από την αμμουδιά, θα κάνουμε βουτιά κατ’ ευθείαν από τον πεζόδρομο. Ολίγον… τρομοκρατικό (και είναι) αλλά έχω την αίσθηση ότι εδώ και χρόνια η παραλιακή ζώνη όλο και… κονταίνει. Όπως αντιλαμβάνομαι, δεν είναι μόνο δική μου γνώμη. Δεν μπορώ να γνωρίζω, δεν έχω στοιχεία για να κρίνω αν αυτό οφείλεται σε μια ανεπαίσθητη ίσως άνοδο στάθμης της θάλασσας, σίγουρα όμως οφείλεται σε ανθρωπογενή αίτια. Και έχουμε δύο επεμβάσεις οι οποίες συμβάλλουν ώστε να «κονταίνει» η παραλιακή ζώνη. Η πρώτη έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο πεζόδρομος κατασκευάστηκε χωρίς ακτομηχανική μελέτη, ο όγκος του τσιμέντου μετακινήθηκε σαν «φράγμα» προς τη θάλασσα σε σχέση με την παλιά ήπια θέση και σίγουρα επηρέασε τόσο το εύρος του κυματισμού όσο και την ακτή. Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των ρεμάτων «εξαφανίστηκε» από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, ενώ άλλα (μικρά και μεγάλα) τσιμεντοστρώθηκαν και μάλιστα σε μήκος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του όγκου των φερτών υλικών, με τα οποία γίνονται θαλάσσιες προσχώσεις, με δυσμενείς συνέπειες στο εύρος της ακτής. Κάτι το ένα, κάτι το άλλο, έρχεται και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και… δένει ο κίνδυνος για αλλαγές οι οποίες προς το παρόν είναι στη φαντασία μας.
Απόκοντα έρχεται και η ιστορία της διάβρωσης των ακτών, κάτι το οποίο αποτέλεσε και αντικείμενο της εκδήλωσης του Τεχνικού Επιμελητηρίου που προαναφέρθηκε. Πολλές οι αιτίες, κατάσταση η οποία εμφανίζεται πολύ πιο έντονα τα τελευταία χρόνια. Είτε επειδή συσσωρεύονται προβλήματα και οι ρωγμές γίνονται… ορύγματα, είτε επειδή ο άνθρωπος… βάζει το χέρι του και μάλιστα με επιστημονικές υπογραφές. Εδώ το ζήτημα των οικιστικών περιορισμών είναι πολύ περισσότερο εμφανές, καθώς κατακρημνίζονται μεγάλα τμήματα χωματόλοφων πάνω από τη θάλασσα, στους οποίους σε πολλές περιπτώσεις έχουν κατασκευαστεί σπίτια. Των οποίων η προστασία είναι από δύσκολη έως αδύνατη και υπενθυμίζει ότι δεν μπορεί να θεωρούμε οικόπεδο και μάλιστα οικοδομήσιμο κάθε επιφάνεια με τα… τυπικά ιδιοκτησιακά προσόντα. Από την άλλη πλευρά για την προστασία από τη διάβρωση έχουν προκριθεί τα… «μπαστούνια»: Βάζουν το ένα εδώ για να προστατέψουν από τους κυματισμούς μια περιοχή και τα κύματα… μεταναστεύουν παραδίπλα και αρχίζουν να τρώνε εκεί την ακτή. Ένα πρόβλημα το οποίο παρουσιάστηκε τις τελευταίες δεκαετίες, ταλαιπωρεί διάφορες περιοχές που κινδυνεύουν από… μετακινούμενη διάβρωση και άλλες… χαίρονται γιατί μετακομίζει εκεί… αμμοχάλικο. Το συμπέρασμα όσον αφορά αυτό βεβαίως είναι πως ένα πρόβλημα δεν το… τεμαχίζεις αλλά το αντιμετωπίζεις ως ενιαίο, με την ελπίδα ότι μπορεί να βρεθεί επιστημονική λύση συνολικής προστασίας. Μέχρι τότε, η συστηματική παρακολούθηση των μεταβολών στις ακτές μπορεί να προλάβει δυσάρεστες καταστάσεις, αλλά (και) εδώ αναζητείται ο… αρμόδιος.
Όλα αυτά οδηγούν σε ιστορίες «κλιματικής αλλαγής», που δεν αφορούν μόνο έναν τόπο αλλά απαιτούνται ριζικές παρεμβάσεις «περιβαλλοντικής σωτηρίας», ανατροπές πολιτικών και συσχετισμών. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι οι τοπικοί παράγοντες θα πρέπει να περιμένουν πότε η «περιβαλλοντική αντίληψη» θα γίνει παγκόσμια δύναμη διακυβέρνησης, αλλά αντιθέτως θα πρέπει να γίνουν τοπικές παρεμβάσεις περιβαλλοντικής προστασίας και συνολικής αντιμετώπισης τέτοιων προβλημάτων. Μπορεί να μην είναι δόκιμο ως «όρος» αλλά θα έλεγα ότι χρειάζεται ένα «περιβαλλοντικό παρατηρητήριο» που θα ασχολείται με τους θαλάσσιους κινδύνους και τους κινδύνους για τη θάλασσα. Ενας οργανισμός κατάλληλα στελεχωμένος που θα παρακολουθεί τη θάλασσα, τις ακτές, τα ποτάμια, τα ρέματα και τους χειμάρρους, θα μελετά τα φαινόμενα, θα προτείνει λύσεις, μέτρα, περιορισμούς ακόμη και αντιδημοφιλείς. Θα αναφέρω ένα απλό παράδειγμα: Πάρα πολλές φορές ειδικά οι εφημερίδες γίνονται αποδέκτες διαμαρτυριών για την καθαρότητα της θάλασσας, καθώς εμφανίζονται φαινόμενα τα οποία στέλνουν άρον-άρον πολλούς έξω από το νερό. Ανάμεσα σε απλές εξηγήσεις και καταστροφολογία είναι βέβαιο ότι η δεύτερη παρουσιάζει μεγαλύτερη… γοητεία. Το πρώτο βεβαίως είναι να εκλείψουν αυτά τα φαινόμενα, αλλά πολλές φορές είναι αδύνατον να αντιμετωπιστούν. Όπως αυτή την περίοδο είναι η συσσωμάτωση της γύρης που εμφανίζει μια κίτρινη ζώνη που κινείται μέσα στη θάλασσα με κατεύθυνση την… ακτή. Και αργότερα οι θερμοκρασιακές αναστροφές που βγάζουν στην επιφάνεια τα αποτελέσματα του ευτροφισμού που δημιουργεί η υπέρχρηση νιτρικών. Το «παρατηρητήριο» θα μπορούσε όχι μόνο να εξηγήσει αλλά και να προβλέψει τέτοιες καταστάσεις, να πληροφορήσει πειστικά τους πολίτες που βλέπουν… διαρροή του βιολογικού.
Εντάξει, δεν είναι και ευχάριστα όλα αυτά. Είναι καταστάσεις όμως που βιώνουμε και θα βιώσουμε με μεγαλύτερη ένταση στο μέλλον. Που απαιτούν τη λήψη ριζικών μέτρων προστασίας από την πρόκληση δυσάρεστων καταστάσεων αλλά και την πρόκληση αυτών. Οι οποίες χρειάζονται αυτοδιοίκηση με το βλέμμα στο μέλλον και όχι την επανεκλογή στην καρέκλα.
