Μία ακόμη αξιόλογη εκδήλωση πραγματοποίησε η Ιερά Μητρόπολη Ηλείας, στα πλαίσια των επετειακών εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή το 1922, που τελούνται στις Ιερές Μητροπόλεις της χώρας, υπό την αιγίδα της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στόχος της εκδήλωσης ήταν να κρατηθεί ζωντανή η μνήμη των δραματικών γεγονότων, που συνθέτουν την μεγαλύτερη συμφορά του Ελληνισμού μετά την άλωση, χωρίς εμπάθεια, ρεμβασισμό, μίσος και εχθρότητα, αλλά με ανάδειξη της ιστορικής αλήθειας, με αυτοκριτικό αναστοχασμό, με σκοπό να μην επαναληφθούν λάθη και κυρίως τέτοια εγκλήματα στην ανθρωπότητα.
Πραγματοποιήθηκε το δειλινό της Κυριακής 19 Ιουνίου 2022, στον αύλειο χώρο του Μετοχίου της Ιεράς Μονής Αγίου Διονυσίου Ζακύνθου, παρουσία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ.κ. Γερμανού, του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Ωλένης κ.κ. Αθανασίου, καθώς επίσης του Γενικού Αρχιερατικού Επιτρόπου της Ιεράς Μητροπόλεώς μας Αιδεσιμολογιοτάτου π. Ηλία Παπαγγελή, του Ιερατείου της πόλεως και Χριστιανών του Πύργου.
Ομιλητής ήταν ο κ. Θεόδωρος .Κ. Λάμπρος Ιστορικός- Συγγραφέας, ο οποίος ανέπτυξε ανέπτυξε με δόκιμο και εύληπτο τρόπο, στο πολυπληθές ακροατήριο το θέμα: ”Η Πυρπόληση της Σμύρνης και ο ρόλος των Συμμάχων στη Μικρασιατική καταστροφή του 1922” παρουσιάζοντας ενδιαφέροντα και ατράνταχτα ιστορικά στοιχεία και τονίζοντας ιδιαίτερα ότι:
«Η πυρπόληση της Σμύρνης ήταν η συνέχεια του ευρύτερου σχεδίου των Νεοτούρκων για εκδίωξη των μη Μουσουλμανικών εθνοτήτων από το έδαφος της αυτοκρατορίας. Ο Μουσταφά Κεμάλ, τα στρατεύματα του οποίου κατέλαβαν τη Σμύρνη το 1922, εμφορείτο από τις ίδιες απόψεις, αφού συμμετείχε στον στενό πυρήνα των Νεοτούρκων που κυβέρνησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1908 έως το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η πυρπόληση του συνόλου σχεδόν των Ελληνικών κατοικιών στη Σμύρνη, εκτός από εθνοκάθαρση, συνιστά και έγκλημα γενοκτονίας σύμφωνα με την σχετική σύμβαση του 1948., αποστερεί τους κατοίκους από τις εστίες τους και υποβάλλει τα μέλη ομάδας σε συνθήκες διαβίωσης δυνάμενες να επιφέρουν την πλήρη ή μερική σωματική καταστροφή αυτής. Συνολικά η Μικρασιατική εκστρατεία είχε ως αποτέλεσμα πάνω από 25.000 νεκρούς και τραυματίες στρατιώτες από Ελληνικής πλευράς. Πάνω από 1.500.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες των προγόνων τους και να έρθουν σαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς.
Στους Χριστιανούς-θύματα των τουρκικών θηριωδιών συγκαταλέγεται και ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος Σμύρνης, ο οποίος συνελήφθη, βασανίσθηκε, τυφλώθηκε και διαμελίστηκε από τον τουρκικό όχλο βρίσκοντας μαρτυρικό θάνατο στις 27 Αυγούστου 1922. Μαζί με τον Μητροπολίτη, από τον τουρκικό όχλο δολοφονήθηκαν και δύο επιφανή μέλη της Μικρασιατικής Άμυνας, ο δημογέροντας Γεώργιος Κλημάνογλου (τον οποίο απαγχόνισαν) και ο διαπρεπής νομικός Νικόλαος Τσουρούκτσογλου (τον οποίο έσυραν, δεμένο από τα πόδια πίσω από αυτοκίνητο στα λιθόστρωτα στενά της πόλης».
Όσον αφορά για τον ρόλο των συμμάχων ανέφερε χαρακτηριστικά τα εξής: «Οι πρώην σύμμαχοι της Ελλάδας κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, Γαλλία, Ιταλία και Μεγάλη Βρετανία, σταδιακά μετέστρεψαν την πολιτική τους υπέρ της Τουρκίας (ιδιαίτερα οι δύο πρώτες), ενώ οι ΗΠΑ ουδέποτε είχαν εμπλακεί σε πόλεμο με την Τουρκία και το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν η εξυπηρέτηση των εμπορικών συμφερόντων τους στην Ανατολία. Περαιτέρω, η πρώην σύμμαχος Ρωσία, μετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων και τη συνθηκολόγηση με τη Γερμανία μετατράπηκε σε εχθρό της “Αντάντ”, δέχθηκε επίθεση από αυτήν (μία επίθεση στην οποία πήρε μέρος και η Ελλάδα) και στράφηκε προς την Τουρκία. Η Γαλλία, όταν αντιλήφθηκε ότι δεν ήταν δυνατό να κρατήσει την Κιλικία ήρθε σε συμφωνία με τον Κεμάλ και αποχώρησε, ενώ η Ιταλία έπραξε το ίδιο εγκαταλείποντας τον παρόμοιο στόχο της στο βιλαέτι του Αϊδινίου. Αμφότερες οι χώρες αυτές υπέγραψαν μυστικές συμφωνίες με τους Οθωμανούς, φροντίζοντας να τους τροφοδοτούν με πυρομαχικά και όπλα. Μόνο η Βρετανία, κράτησε μία επαμφοτερίζουσα στάση, έως το τέλος. Η βασική ευθύνη για αυτή τη στάση αποδίδεται στον Πρωθυπουργό της, Lloyd George, ο οποίος, παρά τη (φαινομενική) υποστήριξή του προς την Ελληνική πλευρά, η οποία, ωστόσο, εκφραζόταν με ευχολόγια ή πομπώδεις ομιλίες, απέφευγε, παρά ταύτα, να παράσχει σαφείς διαβεβαιώσεις για συγκεκριμένη βοήθεια. Αυτή η τακτική ξεγέλασε τόσο την Ελληνική κυβέρνηση, όσο και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, καθώς και οι δύο πίστευαν (ασφαλώς λανθασμένα) ότι, τελικά οι Βρετανοί θα έβρισκαν τον τρόπο να επέμβουν αποφασιστικά για να δοθεί λύση στο Ελληνικό αδιέξοδο της Μικράς Ασίας. Ο Βρετανός πρωθυπουργός συμπερασματικά, ενθάρρυνε τους Έλληνες να συνεχίζουν τον πόλεμο, όσο αυτό προωθούσε τα συμφέροντα της χώρας του και μετά τους εγκατέλειψε στην τύχη τους».
Την εκδήλωση τιμής και μνήμης για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, που σκοπός αυτής ήταν να μάθουν οι νεότεροι, να θυμηθούν οι μεγαλύτεροι την μεγαλύτερη τραγωδία του Ελληνισμού και όλοι μαζί ενωμένοι να αντισταθούμε στη λήθη, καθώς και η απόδοση σεβασμού προς τους μακαρίους πρόσφυγες πατέρες και μητέρες από τις εστίες της Ανατολικής Θράκης, του Πόντου και της Μικράς Ασίας, έκλεισε ο Σεπτός μας Ποιμενάρχης κ.κ. Γερμανός, ευχαριστώντας τον εκλεκτό ομιλητή για την άμεση και ευγενική αποδοχή της πρόσκλησης, καθώς επίσης και για την μεστή, τεκμηριωμένη, κατανοητή και συναισθηματικά φορτισμένη ομιλία του. Επίσης ευχαρίστησε και τους παρισταμένους για την αθρόα προσέλευσή τους, ενώ ακολούθησε η προσφορά γλυκισμάτων και αναψυκτικών από τον Ιερέα του Μετοχίου π. Παναγιώτη Δημητρακόπουλο.
