«Η Ιατρική, ένα μείγμα εμπειρίας, τέχνης και επιστήμης, εξελίσσεται διαχρονικά με βάση τις αντίστοιχες ιστορικές συνθήκες και δυνατότητες.
Η Κλινική Εποχή --αυτή που βασίστηκε στην επιδέξια παρατήρηση, τη διαγνωστική σκέψη και τη θεραπευτική πράξη του ιατρού-- κυριάρχησε από την εποχή του Ιπποκράτη μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα. Σήμερα, όμως, στεκόμαστε στο κατώφλι μιας νέας εποχής: της Μετακλινικής Εποχής, όπου οι αλγόριθμοι, η τεχνητή νοημοσύνη και τα μεγάλα δεδομένα δεν πλαισιώνουν απλώς την ιατρική πράξη· τη διαμορφώνουν».
Τα παραπάνω αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Πάνος Βάρδας, ομότιμος καθηγητής Καρδιολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας (2012-2014).
Η μετάβαση δεν είναι θεωρητική ούτε μελλοντική- είναι ήδη παρούσα
Η Μετακλινική Ιατρική προσδιορίζεται ως η επέκεινα τη Κλινικής Ιατρικής περίοδος όπου, ο αποφασιστικός ρόλος του ιατρού ως κύριος διαγνώστης και θεραπευτής προοδευτικά θα συρρικνώνεται, μπροστά στις υπέρ- άνθρωπες (superhuman) δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Η μετάβαση δεν είναι θεωρητική ούτε μελλοντική -- είναι ήδη παρούσα, αναφέρει ο κ. Βάρδας. Συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) χρησιμοποιούνται σήμερα για την ανάλυση απεικονιστικών εξετάσεων, για την πρόβλεψη καρδιακών συμβαμάτων, για τη διαλογή επειγόντων περιστατικών και για την ανίχνευση γενετικών προδιαθέσεων.
«Η ιατρική γνώση, κάποτε συγκεντρωμένη σε βιβλιοθήκες και εγχειρίδια, σήμερα κυκλοφορεί σε πραγματικό χρόνο μέσα από υπολογιστικά νευρωνικά δίκτυα, που αναλύουν χιλιάδες δεδομένα ανά δευτερόλεπτο».
Ποια η θέση του γιατρού στη νέα εποχή;
Αυτή η επανάσταση μάς φέρνει ενώπιον μιας θεμελιώδους ερώτησης: Ποια είναι η θέση του ιατρού σε έναν κόσμο όπου οι αλγόριθμοι μπορούν να είναι ταχύτεροι, ακριβέστεροι και πιο «αντικειμενικοί»;
Η απάντηση, δηλώνει ο κ. Βάρδας, δεν είναι να απορρίψουμε την τεχνολογία, αλλά να ανασχηματίσουμε την ιατρική πράξη με βάση τις νέες συνθήκες. «Η Μετακλινική Εποχή δεν αντικαθιστά τον άνθρωπο· τον καλεί να μετεξελιχθεί. Η ιατρική πλέον δεν είναι μόνο πράξη γνώσης. Είναι πράξη μεταγνώσης: ικανότητα κατανόησης του πώς η πληροφορία παράγεται, πώς αξιολογείται, πώς φιλτράρεται, και κυρίως, πώς μετατρέπεται σε ανθρώπινη φροντίδα.
Ο ρόλος του γιατρού μετατοπίζεται. Από διαγνώστης, γίνεται συντονιστής νοημοσύνης: συνδυάζει ανθρώπινη κρίση και υπολογιστική ισχύ, ερμηνεύει αποτελέσματα με κλινικό ένστικτο, και προσδίδει σε κάθε αριθμό το βάρος του ατομικού ανθρώπινου πόνου. Η αλγοριθμική σκέψη δεν αντικαθιστά την ιατρική σοφία· την απαιτεί σε ανώτερο επίπεδο».
Το δεύτερο βασικό ερώτημα
Σύμφωνα με τον κ. Βάρδα, η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πανάκεια. Οι αλγόριθμοι είναι τόσο καλοί όσο τα δεδομένα που τους τροφοδοτούν. «Ενδέχεται να ενισχύσουν τις υπάρχουσες προκαταλήψεις, να υποτιμήσουν ατομικές ιδιαιτερότητες, ή να μετατοπίσουν την ηθική πυξίδα της ιατρικής από την προσωπική φροντίδα προς την ψυχρή βελτιστοποίηση. Εδώ βρίσκεται το κεντρικό δίλημμα: Πώς εξισορροπούμε την υπολογιστική ισχύ με την ανθρώπινη αξία;
Σε αυτή την πρόκληση, η έννοια της Μετακλινικής Ιατρικής αναδεικνύεται ως η γέφυρα. Δεν πρόκειται για τεχνικό όρο. Είναι ένα νέο φιλοσοφικό και επιστημολογικό πλαίσιο, όπου η κλινική τέχνη εμπλουτίζεται με αλγοριθμική επίγνωση, με έμφαση στην ανθρώπινη ίαση και όχι μόνο στη βιολογική αποκατάσταση. Στην καρδιά της Μετακλινικής Ιατρικής βρίσκεται η αναγνώριση ότι η ιατρική δεν είναι ούτε τεχνολογία ούτε εμπειρία -- είναι σχέση».
Οι αποφάσεις ενδέχεται να λαμβάνονται από μηχανές
Η ανάγκη για εκπαίδευση των νέων ιατρών σε αυτή τη νέα εποχή είναι επείγουσα, προσθέτει ο καθηγητής. «Δεν αρκεί να γνωρίζουν την ανατομία ή τη φαρμακολογία· πρέπει να κατανοούν πώς λειτουργεί ένα νευρωνικό δίκτυο, πώς εντοπίζεται η μεροληψία σε έναν αλγόριθμο, και κυρίως, πώς προστατεύεται η αξιοπρέπεια του ασθενούς σε έναν κόσμο όπου οι αποφάσεις ενδέχεται να λαμβάνονται από μηχανές.
Η μετακλινική εποχή δεν είναι δυστοπία. Είναι ευκαιρία. Ευκαιρία για μια βαθύτερη, πιο στοχαστική ιατρική, όπου η τεχνολογία απελευθερώνει τον γιατρό από τη γραφειοκρατία και του επιτρέπει να αφιερωθεί ξανά στο ουσιώδες: τον άνθρωπο.
Αν ο 20ός αιώνας ανήκε στην κλινική πράξη, ο 21ος ανήκει στη μετακλινική ιατρική. Μια νέα επιστήμη επούλωσης της ψυχής και του σώματος, με βάση τις ασύλληπτες δυνατότητες των αλγορίθμων της Τεχνητής Νοημοσύνης και της ανθρώπινης ενσυνείδησης».
