Σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας είναι η ενημέρωση για την αναπηρία, που αφορά στην κίνηση, την όραση, την ομιλία και την ακοή, μέσω του αθλητισμού, της τέχνης, της υγείας και της δημιουργικής απασχόλησης.
Το άρθρο αυτό θέλει να προϊδεάσει και να ενημερώσει τους αναγνώστες τι είναι η Αναπηρία, μια έννοια τόσο γνωστή και συνάμα άγνωστη.
Όταν επιχειρούμε να βρούμε έναν ορισμό μέσα από την καθημερινή μας εμπειρία παρατηρούμε ότι έχουν υιοθετηθεί διάφοροι όροι: ανάπηροι, άτομα φυσιολογικά και μη φυσιολογικά, άτομα με ειδικές ανάγκες, ευπαθείς και μη ευπαθείς ομάδες κλπ. Η αναπηρία είναι δύσκολο να προσδιοριστεί και να οριοθετηθεί, καθώς είναι ένας όρος, που δεν επιδέχεται απλή εννοιολογική εξήγηση.
Η όποια προσπάθεια οριοθέτησης σχετίζεται με το σύνολο των λειτουργιών του ατόμου, με την συνολική εικόνα που έχει η κοινωνία για τον άνθρωπο, με τις υπάρχουσες κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις, τους θεσμούς, το υπάρχον σύστημα των αξιολογικών κατηγοριών, τον τρόπο κοινωνικής οργάνωσης, τα πρότυπα που κυριαρχούν στην κοινωνία, την κοινωνική θέση του ατόμου, έτσι όπως αυτή επηρεάζεται από την σχέση μεταξύ των αντικειμενικών ιστορικό - κοινωνικών συνθηκών μέσα στις οποίες ζει και δρα το άτομο.
Από τη μια βλέπουμε μια θετική αναφορά στα προβλήματα των αναπήρων, από την άλλη όταν γίνεται αναφορά σε κοινωνικό επίπεδο και την συμμετοχή τους στην κοινωνία (πχ στη διαδικασία παραγωγής) τότε γίνεται αρνητική αναφορά και υπερτονίζονται οι δυσκολίες του ατόμου. Τα άτομα με αναπηρία χαρακτηρίζουν πρωτογενή αναπηρία την ίδια την αναπηρία του ατόμου, και δευτερογενή αναπηρία, αυτή που δημιουργεί η στάση της κοινωνίας απέναντι στο ανάπηρο άτομο.
Κατηγορίες αναπηριών
- Κινητική Αναπηρία (π.χ. εγκεφαλική παράλυση, τετραπληγία, παραπληγία)
- Αισθητηριακή Αναπηρία (Κώφωση, τύφλωση)
- Ψυχική Αναπηρία (π.χ. μανιοκατάθλιψη, σχιζοφρένεια)
- Νοητική Αναπηρία (π.χ. αυτισμός, σύνδρομο Down, νοητική αναπηρία)
- Άλλες αναπηρίες (π.χ. βαριές και πολλαπλές αναπηρίες)
Το άρθρο μας θα ασχοληθεί και θα προσπαθήσει να αναλύσει την κινητική αναπηρία
Με τον όρο «πρόσβαση» αναφερόμαστε γενικά στο δικαίωμα συμμετοχής όλων των πολιτών - συμπεριλαμβανομένης της αυτόνομης και ισότιμης συμμετοχής και των ατόμων με αναπηρία - σε όλους τους τομείς των κοινωνικών δραστηριοτήτων είτε αυτοί σχετίζονται με υλικά αγαθά (πχ. κτίρια, εξοπλισμοί, εγκαταστάσεις), είτε με υπηρεσίες, διαδικασίες και εν γένει άυλα αγαθά (π.χ. η παραγωγική διαδικασία στο σύνολό της, η εκπαίδευση, οι πολιτιστικές δραστηριότητες, ο αθλητισμός ). Η πρόσβαση δηλαδή σχετίζεται άμεσα με το δικαίωμα συμμετοχής στα κοινωνικά δρώμενα.
Το κοινωνικό μοντέλο αντιλαμβάνεται την αναπηρία όχι ως ατομικό αλλά ως κοινωνικό ζήτημα. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία δεν είναι συνέπεια μόνο των δικών τους ατομικών λειτουργικών περιορισμών, αλλά συνέπεια αδυναμίας της κοινωνίας να λάβει υπ' όψιν τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των ατόμων αυτών.
Τα άτομα που χαρακτηρίζονται ως ανάπηρα έχουν διαφορετική αντιμετώπιση από τους μη ανάπηρους ανθρώπους. Η καθημερινή συναναστροφή των ανθρώπων αυτών με τα «υγιή» άτομα, πολλές φορές επιφέρει έντονα βλέμματα, «ειδική» μεταχείριση ακόμα και ένα παιδικό τρόπο ομιλίας προς τα άτομα με σωματική αναπηρία, που ουσιαστικά ενισχύουν την αναπηρία του ατόμου, και κατά συνέπεια το ρατσισμό, ο οποίος οφείλεται στην αντίληψη των μη ανάπηρων ατόμων για τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν σωματικά το ανάπηρο άτομο. Η σωματική δηλαδή βλάβη δεν αποτελεί αναπηρία, αλλά ο τρόπος αντιμετώπισης τους, τους προσδιορίζει ως ανήμπορους, ή αλλιώς «ανάπηρους».
Η προκατάληψη ορίζεται από τις κοινωνικές επιστήμες ως: a priori κρίση, θετική ή αρνητική, βασισμένη σε μια πίστη όπως αυτή επιβάλλεται από το περιβάλλον, κρίση η οποία μπορεί να αντιστέκεται στην πληροφόρηση.
Η προκατάληψη είναι μια εχθρική συμπεριφορά εναντίον ενός ατόμου ή μιας ομάδας που δεν ανήκει στο σύνολο και κατά συνέπεια, είναι δεδομένο ότι έχει τα «απαράδεκτα χαρακτηριστικά που έχουν αποδοθεί στο σύνολο».
Το άτομο αποδέχεται την προκατάληψη, την διατηρεί, τη διαδίδει και την υποστηρίζει με λογική αιτία, δηλαδή επικαλούμενο την προσωπική του εμπειρία. Η ομάδα ή το άτομο που κατηγορείται υποτάσσεται στην επιθετικότητα του συνόλου, της κοινωνίας, με αποτέλεσμα να εγκλωβίζεται και να αποδέχεται την προκατάληψη. Η κυρίαρχη ομάδα κατευθύνει και φροντίζει τα δικά της συμφέροντα σε βάρος των μειονοτήτων αυτή είναι η θεωρία αυτοδικαίωσης
Κοινωνικά στερεότυπα είναι το προϊόν της απόδοσης ενός χαρακτηριστικού στα αντικείμενα (πχ ομάδες ατόμων) , που προέρχεται από μια επιπόλαιη ή πολύ κατά προσέγγιση και αυθαίρετη γενίκευση, και επομένως αποκλείει κάθε λογική επεξεργασία ή πειραματική επαλήθευση.
Η αναπηρία είναι ένα στίγμα και στην ελληνική κοινωνία όπως και παγκοσμίως. Η κοινωνία μας είναι με τέτοιο τρόπο οργανωμένη, ώστε συχνά τα άτομα με αναπηρία να οδηγούνται σε κοινωνικό αποκλεισμό. Η αντίληψη για τα άτομα με αναπηρία τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει καθώς το μορφωτικό επίπεδο έχει ανέβει.
Αριστομένης Νικολόπουλος
Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής
