Τελείωσε με εντυπωσιακές επιδόσεις και τους 3 κύκλους σπουδών στο περίφημο Johns Hopkins (JHU). Εδώ και λίγα χρόνια είναι Καθηγητής στο JHU (στο τμήμα Λοιμωδών Νόσων) με ειδίκευση στην Ελονοσία και τον HIV. Παράλληλα ανήκει και στο ιατρικό επιτελείο του ομώνυμου πανεπιστημιακού νοσοκομείου. Λίγο πριν ξεκινήσει σημαντική έρευνα για εμβόλιο και πιθανές θεραπείες για τον SARS-CoV-2, μίλησε για ιδιαιτέρως σημαντικά θέματα στο goodnews.gr
Αναλυτικά:
- Είστε γνωστός για τη συνεισφορά σας στις νόσους ΤΒ και HIV. Υπάρχουν στοιχεία ή συμπεράσματα που μπορούν να φανούν χρήσιμα και στον SARS-CoV-2;
Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες και αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ του SARS-CoV-2, της φυματίωσης (TB) και του HIV. Πρώτον, όπως ο HIV, που προκαλεί το AIDS, έτσι και ο SARS-CoV-2 είναι ιός. Από την άλλη πλευρά, η φυματίωση προκαλείται από ένα βακτήριο, το οποίο κυρίως μολύνει το αναπνευστικό σύστημα, όπως και ο SARS-CoV2. Υπάρχουν διαφορές στον τρόπο μετάδοσης του κάθε μικροβίου. Ο βάκιλλος της φυματίωσης μεταδίδεται μέσω αερολυμάτων, ενώ ο SARS-CoV-2 μεταδίδεται κυρίως από αναπνευστικά σταγονίδια. Επίσης ενώ υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες για τη φυματίωση και τον HIV, προς το παρών δεν υπάρχει παρόμοια θεραπεία για τον SARS-CoV-2.
- Ασχολείστε με μελέτες σε σχέση με τον COVID-19;
Το εργαστήριό μας ξεκίνησε νέες μελέτες για την καταπολέμηση του κορονοϊού με στόχο την ανάπτυξη ενός νέου εμβολίου και νέων θεραπειών. Οι περισσότερες μελέτες εμβολίων επικεντρώνονται στην πρωτεΐνη «Spike» του SARS-CoV-2. Ωστόσο, με βάση την εμπειρία με το SARS, επειδή αυτή η πρωτεΐνη μπορεί να μεταλλαχθεί υπό την πίεση του ανοσοποιητικού συστήματος, μπορεί να μην είναι ο ιδανικός στόχος των αντισωμάτων. Το εμβόλιό μας εστιάζει στη δημιουργία αντισωμάτων έναντι ενός διαφορετικού αντιγόνου, το οποίo φαίνεται να έχει πολύ χαμηλότερη συχνότητα μετάλλαξης.
Μόλις υποβάλαμε αίτηση χρηματοδότησης για την έρευνα αυτή στα NIH, αν και έχουμε ήδη ξεκινήσει τις μελέτες χρησιμοποιώντας υπάρχοντα κεφάλαια λόγω της επείγουσας ανάγκης. Θα μελετήσουμε την αποτελεσματικότητα του εμβολίου σε ένα ειδικό μοντέλο ποντικού SARS-CoV-2. Ελπίζω να έχουμε θετικά αποτελέσματα πριν από το τέλος του έτους σε αυτό το πειραματικό μοντέλο για να ακολουθήσουν μετά οι κλινικές μελέτες.
- Τελευταία διαβάζουμε για τις ουσίες nelfinavir και cepharantine. Ποια είναι η γνώμη σας;
H νελφιναβίρη (nelfinavir) είναι φάρμακο που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1990 και αναστέλλει την πρωτεάση του HIV. Δεν χρησιμοποιείται σήμερα κυρίως λόγω παρενεργειών. Η μελέτη που αναφέρατε βρίσκεται στον ιστότοπο BioRxiv και δεν έχει δημοσιευθεί σε επιστημονικό περιοδικό. Έδειξε ότι ο συνδυασμός της νελφιναβίρης και ενός αντιφλεγμονώδους φαρμάκου (Cepharanthine) είχε δράση κατά του SARS-CoV-2 σε καλλιέργειες κυττάρων. Αυτή η θεραπεία και άλλες θεραπείες πρέπει να δοκιμαστούν σε ανθρώπους με COVID-19.
- Μέσα σε αυτή την κρίση, όλοι παρακολουθούν με αγωνία τα στοιχεία και τις ανακοινώσεις του Johns Hopkins. Πώς καταφέρνει το ίδρυμα αυτό να είναι τόσο επιδραστικό;
Παρατηρώ πως το Johns Hopkins σε σχέση με άλλα νοσοκομεία και πανεπιστήμια των ΗΠΑ είναι πολύ καλά οργανωμένο και προετοιμασμένο για την τρέχουσα κρίση. Κατ’ αρχάς το Johns Hopkins λαμβάνει περισσότερη κρατική χρηματοδότηση ετησίως από τα NIH (Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας) από οποιοδήποτε άλλο ίδρυμα της Αμερικής. Το 2019 έλαβε συνολικά 565 επιχορηγήσεις (grants), αξίας $293.345.595. Επίσης, το τμήμα λοιμωξιολογίας είναι από τα κορυφαία στις ΗΠΑ, με εξειδικευμένους ερευνητές σε όλους τους τομείς των λοιμώξεων οι οποίοι συνεργάζονται με άλλους ερευνητές διεθνώς. H ομάδα της επιδημικής ετοιμότητας διεξήγαγε προσομοιώσεις ήδη από τον περασμένο χρόνο, πολλούς μήνες πριν από την πανδημία του COVID-19 και το νοσοκομείο είχε αναπτύξει σχέδιο ετοιμότητας για αυτό το ενδεχόμενο.
- Πώς είναι το κλίμα ανάμεσα στους Ερευνητές αυτές τις μέρες;
Θα έλεγα ότι υπάρχει επιφυλακτική αισιοδοξία ότι μπορεί να αναπτυχθεί ένα αποτελεσματικό εμβόλιο, αν και αυτό μπορεί να διαρκέσει έως και ένα χρόνο. Σε γενικές γραμμές, οι ερευνητές του πανεπιστημίου μας είναι πολύ συνεργάσιμοι και πρόθυμοι να προσφέρουν όποια βοήθεια είναι απαραίτητη.
- Εν μέσω πανδημίας έχετε ξεχωρίσει κάποια καλά νέα από τη μάχη με τον Κορονοϊό;
Πιστεύω ότι τα καλά νέα είναι ότι η κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα, όπως αυτά που η Ελλάδα έλαβε πολύ νωρίς σε σχέση με άλλες χώρες.
- Μια που γνωρίζετε τόσο καλά για μεταδοτικές ασθένειες όπως η ΤΒ και ο HIV, υπάρχει κάτι που πρέπει να προσέξουμε/να προετοιμάσουμε ώστε το 2ο κύμα του SARS-CoV-2 να χαλάσει την καλή επίδοση της Ελλάδας;
Η θετική κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα αποτελεί απόδειξη της επιτυχίας των προληπτικών μέτρων. Αυτός ο ιός, όπως και οι ιοί που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα, είναι ιδιαίτερα μεταδοτικός. Η διαφορά, φυσικά, είναι ότι ο SARS-CoV-2 μπορεί να προκαλέσει σοβαρή πνευμονία, και η θνησιμότητα του είναι πολύ υψηλότερη σε σχέση με τη γρίπη, ειδικά σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών. Πιστεύω για αυτόν τον λόγο, οι περιορισμοί στη μετακίνηση θα πρέπει να αρθούν σταδιακά, ίσως με τους νεότερους να επιστρέφουν πρώτα στην εργασία τους, ενώ οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να παραμείνουν στο σπίτι, για να αποτραπεί ένα δεύτερο κύμα σοβαρών περιστατικών και θανάτων.
- Υπάρχουν θεραπείες ή ουσίες που μελετήθηκαν για τον HIV που θεωρείτε ότι θα βοηθήσουν στον SARS-CoV-2;
Αρχικά, υπήρχε ελπίδα ότι το φάρμακο κατά του HIV lopinavir/ritonavir, το οποίο έδειξε κάποια θετικά αποτελέσματα έναντι του αρχικού κορονοϊού SARS το 2004, θα είχε επίσης δράση κατά του SARS-CoV-2. Ωστόσο, πρόσφατες μελέτες δεν έδειξαν κάποια αλλαγή στην κλινική πορεία των ασθενών στους οποίους χορηγήθηκε το συγκεκριμένο φάρμακο.
- Είστε σε επιτροπές στο PLoS One και το Journal of Infectious Diseases. Υπάρχουν επιστημονικές ανακαλύψεις που λόγω Κορονοϊού, έχουν διαφύγει της προσοχής μας;
Στα περισσότερα μέρη του κόσμου, η έρευνα σε άλλους τομείς έχει σταματήσει και η επιστημονική δραστηριότητα εστιάζεται στοv SARS-COV-2.
- Εξ όσων γνωρίζετε, τι φαίνεται να αποδίδει σε σχέση με τους νοσούντες;
Ένα φάρμακο που αναπτύχθηκε για τον Έμπολα, η ρεμντεσιβίρη (remdesivir), έχει αποδειχθεί να αναστέλλει ένα ιολογικό ένζυμο, την RNA-εξαρτώμενη RNA πολυμεράση, και έτσι εμποδίζει τον SARS-CoV-2 να πολλαπλασιαστεί. Μια πρόσφατη μελέτη 53 περιστατικών που υποβλήθηκαν σε θεραπεία με ρεμντεσιβίρη, εκ των οποίων οι 30 ήταν διασωληνωμένοι, διαπίστωσε ότι στους 17 από 30 ασθενείς (57%) αφαιρέθηκε ο σωλήνας επιτυχώς. Ωστόσο, είναι δύσκολο να ερμηνεύσουμε τα ευρήματα αυτής της μελέτης επειδή δεν διέθετε ομάδα ελέγχου, η οποία δεν έλαβε την θεραπεία με ρεμντεσιβίρη. Αναμένονται σύντομα τα αποτελέσματα συνεχιζόμενων τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών με ασθενείς οι οποίοι πάσχουν από πιο ήπιες μορφές της ασθένειας.
- Πώς βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα σε σχέση με τον Κορονοϊό στην Αμερική αλλά και παγκοσμίως;
Δυστυχώς, σε σχέση με άλλες χώρες, οι αρχές στις ΗΠΑ δεν είχαν συνειδητοποιήσει την σοβαρότητα του COVID-19 και δεν υπήρχε η κατάλληλη ενημέρωση, με αποτέλεσμα ο κόσμος να το αντιμετωπίζει σαν άλλη μια μορφή γρίπης. Πιθανόν για αυτό το λόγο να υπήρξε σημαντική καθυστέρηση στην εφαρμογή προληπτικών μέτρων. Επίσης, υπήρχε έλλειψη διαγνωστικών μέσων και του κατάλληλου εξοπλισμού στα κέντρα υγείας. Χώρες όπως η Ελλάδα αποτελούν λαμπρό παράδειγμα προς μίμηση. Επειδή δεν υπάρχει προς το παρών προληπτικό εμβόλιο ή κάποια άλλη αποτελεσματική θεραπεία, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια πότε θα λήξει η κρίση.
- Τι θα έπρεπε να κάνουμε ώστε να μην ξαναβρεθούμε σε τέτοια κρίση;
Πιστεύω ότι αυτή η κρίση θα μας προτρέψει να επανεξετάσουμε πολλές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς στην κοινωνία. Για παράδειγμα, είναι απαραίτητο να σφίξουμε τα χέρια όταν χαιρετάμε τον συνάνθρωπό μας; Πιστεύω ότι όλοι θα προσέχουν περισσότερο να πλένουν τα χέρια τους, ειδικά αφού αγγίζουν επιφάνειες σε δημόσιους χώρους. Ακόμη, μπορούμε να ξανασκεφτούμε την ανάγκη μετακίνησης στην εργασία μας σε καθημερινή βάση, και την επίδρασή της στο περιβάλλον.
- Τι απαντάνε οι Κινέζοι συνάδελφοί σας σε σχέση με τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα τους;
Η επιδημία φαίνεται να ελέγχεται στην Κίνα. Πριν από ένα μήνα είχαμε τηλεδιάσκεψη με τους Κινέζους συναδέλφους μας στο Wuhan, όπου ξεκίνησε η επιδημία. Θυμάμαι ήταν πάρα πολύ αυστηροί στα μέτρα που είχαν λάβει, ιδιαίτερα σε σχέση με την Αμερική. Είχαν εξαιρετικό προστατευτικό εξοπλισμό στα νοσοκομεία. Επίσης απαγορευόταν στους γιατρούς, ενώ φρόντιζαν τους ασθενείς με SARS-CοV-2 να επιστρέφουν στα σπίτια τους. Στεγάζονταν σε ξενοδοχεία ή κοιτώνες για έως και δύο εβδομάδες μετά την ολοκλήρωση της κλινικής τους εργασίας.
- Κατά τη γνώμη σας, η πανδημία θα λειτουργεί ενωτικά ή διχαστικά; Αρκετές χώρες κατηγορούν τις συνθήκες στην Κίνα...
Πιστεύω ότι στο μέλλον πρέπει να ληφθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη ζωονοσογόνων επιδημιών όπως αυτή. Αυτό θα περιλαμβάνει την επανεξέταση της κατανάλωσης εξωτικών ζώων στην Κίνα. Επίσης, θα πρέπει να υπάρξει πολύ περισσότερη διαφάνεια στην ανταλλαγή πληροφοριών από τις κυβερνήσεις στο μέλλον. Ωστόσο, τώρα δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να αποδώσουμε ευθύνες στην Κίνα ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Κατά τη γνώμη μου είναι απαραίτητη η συνεργασία μεταξύ ερευνητών σε διάφορους τομείς διεθνώς ούτως ώστε να υπάρχει έγκαιρη ανταλλαγή γνώσεων και δεδομένων. Νομίζω ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να ξεπεράσουμε την σημερινή πανδημία και άλλες παρόμοιες κρίσεις στο μέλλον.
-Πώς και μιλάτε Ρωσικά και Γερμανικά και Ισπανικά;
Τις γλώσσες αυτές τις έμαθα στο σχολείο και συνέχισα να κάνω μαθήματα στο πανεπιστήμιο. Επίσης η σύζυγος μου κατάγεται από την Ουρουγουάη, οπότε έχω την ευκαιρία να ασκώ τα ισπανικά με την οικογένειά της.
- Κατά τη γνώμη σας, θα αλλάξει η φιλοσοφία της Εκπαίδευσης στη νέα εποχή;
Τους τελευταίους μήνες έχουμε διαπιστώσει ότι η εκπαίδευση μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους, όπως εξ αποστάσεως μέσω του υπολογιστή. Με αυτόν τον τρόπο, η ανταλλαγή επιστημονικών γνώσεων μπορεί να γίνεται γρηγορότερα, σαφέστερα, και με χαμηλότερο κόστος σε όλη την υφήλιο.
- Τώρα που οι φοιτητές έχουν πάρει τις σπουδές τους στα χέρια τους, τι θα πρέπει να θέσουν ως προτεραιότητα;
Η εκπαίδευση εξ αποστάσεως απαιτεί οργάνωση και κυρίως αυτοπειθαρχία. Kαλό είναι οι φοιτητές να ορίζουν ένα πρόγραμμα που ακολουθούν καθημερινά.
- Υπάρχουν κάτι τι το θετικό σε αυτή την κατάσταση που θα άξιζε να μας ακολουθήσει και στο μέλλον;
Νομίζω ότι το μεγαλύτερο καλό που μπορεί να προκύψει από αυτήν την επιδημία είναι να μας διδάξει κατά πόσο αλληλεξαρτώμαστε ο ένας από τον άλλον. Μια επιδημία που ξεκίνησε σε αγορά θαλασσινών προϊόντων στην μακρινή Κίνα μαστίζει τώρα όλο τον κόσμο. Εάν δεν προσέχω εγώ, μπορώ να μολύνω τον ηλικιωμένο γείτονά μου, ο οποίος διατρέχει υψηλό κίνδυνο θνησιμότητας. Πάντως, με ενθαρρύνει το να βλέπω γύρω μου τους απλούς πολίτες να προσφέρουν κάθε είδους βοήθεια σε ηλικιωμένους γνωστούς και αγνώστους. Μαζί, μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτήν την κρίση!
Πέτρος Καρακούσης
Είναι τακτικός καθηγητής Παθολογίας και Λοιμωξιολογίας στο πανεπιστήμιο Johns Hopkins στις ΗΠΑ.
Γιός χειρουργού ογκολόγου (πατέρας) και δικηγόρου κοινωνιολόγου (μητέρα) με καταγωγή γονέων από τη Καλαμάτα, γεννήθηκε το 1973 στη πόλη Syracuse και μεγάλωσε στο Buffalo της Νέας Yόρκης.
Ολοκλήρωσε τις προκαταρκτικές του σπουδές (undergraduate) στο πανεπιστήμιο Johns Hopkins και έλαβε το πτυχίο ιατρικής (MD) με πλήρη ακαδημαϊκή υποτροφία από το Washington University School of Medicine στη πόλη St. Louis το 1998. Τελείωσε την ειδικότητα (residency) στην κλινική παθολογία στο Νοσοκομείο του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνιας στη Φιλαδέλφεια (University of Pennsylvania).
Εν συνεχεία, συμπλήρωσε τριετή εξειδίκευση (fellowship) στα λοιμώδη νοσήματα στο Johns Hopkins το 2005, και προσελήφθη από το ίδιο το πανεπιστήμιο ως επίκουρος Καθηγητής (Assistant Professor), όπου εργάζεται σήμερα ως τακτικός καθηγητής (Professor).
Έχει δημοσιεύσει πάνω από 100 επιστημονικές εργασίες, κυρίως στο θέμα της φυματίωσης (TB), και είναι ο κύριος εκδότης του υπό δημοσίευση βιβλίου «Advances in Host-Directed Therapy against Tuberculosis».
Επί του παρόντος διαθέτει 5 επιχορηγήσεις (grants) από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) των ΗΠΑ.
Εκτός της Αγγλικής, είναι κάτοχος τεσσάρων γλωσσών (της ελληνικής, ισπανικής, γερμανικής, και ρωσικής), με έντονα ενδιαφέροντα στη φιλοσοφία, λογοτεχνία, και ποίηση.
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, μόνο το 2019 υπήρξαν 10 εκατομμύρια κρούσματα φυματίωσης και 1,5 εκατομμύρια θάνατοι.
Η φυματίωση συγκαταλέγεται στις δέκα κορυφαίες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Παρόλο που η TB θεραπεύεται με τα υπάρχοντα φάρμακα, η σύγχρονη θεραπεία διαρκεί τουλάχιστον 6 μήνες, ενώ η μορφή της ασθένειας που είναι ανθεκτική στα φάρμακα (MDR TB) απαιτεί τουλάχιστον 18 μήνες θεραπείας με ακριβά και τοξικά φάρμακα, τα οποία είναι πολύ λιγότερο αποτελεσματικά.
Η έρευνά του επικεντρώνεται στην παθογένεση της φυματίωσης, και κυρίως στους μοριακούς μηχανισμούς που συμβάλλουν στην αντοχή στα αντιβιοτικά και στη μακροχρόνια επιβίωση του βακίλλου Mycobacterium tuberculosis στο μολυσμένο άτομο. Στο εργαστήριό του αναπτύσσονται νέα και αποτελεσματικότερα φάρμακα κατά της φυματίωσης, με στόχο τη μείωση της διάρκειας της θεραπείας.
Το εργαστήριο έχει αποδείξει σε πειραματόζωα ότι οι στατίνες (statins), οι οποίες χρησιμοποιούνται συνήθως για τη μείωση της χοληστερίνης σε ασθενείς με καρδιαγγειακές παθήσεις, ενισχύουν επίσης την ανταπόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος κατά της φυματίωσης.
Ηγείται μιας κλινικής μελέτης στη Νότια Αφρική, στην οποία οι ασθενείς με φυματίωση λαμβάνουν την αντιφυματική θεραπεία με ή χωρίς στατίνη, προκειμένου να διαπιστώσουν εάν η θεραπεία με στατίνη βελτιώνει τα κλινικά αποτελέσματα.
Πρόσφατα, το εργαστήριο επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη ενός νέου εμβολίου κατά του SARS-CoV-2, καθώς και στη δοκιμή νέων θεραπειών σε μοντέλα καλλιέργειας κυττάρων και σε πειραματόζωα.
