Σύμφωνα δε με τον ίδιο, «η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν φαίνεται να θέλει και πολύ τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό - ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτός διασύρεται ως αντιιστορική λιτότητα του χειρότερου αλλά και πλέον αναποτελεσματικού είδους. Οι περισσότεροι Ελληνες θέλουν την Ευρώπη μόνο για τις επιδοτήσεις, όχι για ένα κράτος διαφορετικό». 
Οσον αφορά τη σημερινή οικονομική κατάσταση ο κ. Γεννηματάς σημειώνει: «Η ύφεση καλπάζει και τα έσοδα αντιστοίχως υστερούν. Ο εκσυγχρονισμός του κράτους έχει καθυστερήσει τραγικά. Τα διαρθρωτικά μέτρα, που έπρεπε από το 2008 να είναι η απόλυτη προτεραιότητα, τώρα μόλις φαίνεται να δρομολογούνται, ενώ η εισοδηματική λεηλασία της κοινωνίας διά μέσου ασύνετων και απρόσφορων φορολογικών επιδρομών έχει αφήσει καμένη γη». Για το χρέος διαπιστώνει ότι «το ονομαστικό ύψος του σε σχέση με το ΑΕΠ παραμένει ακόμη τεράστιο. Μόνο μια νέα διαγραφή θα το μειώσει».
Η φοροδιαφυγή είναι... κομματική, τονίζει στη συνέχεια. Και εξηγεί: «Η λεγόμενη φοροδιαφυγή είναι καθαρά πολιτική -δηλαδή κομματική- ευθύνη. Αποτελεί μεγάλη υποκρισία και κίβδηλο άλλοθι των πολιτικών να τη μεταφέρουν εξ ολοκλήρου στους φορολογουμένους. Αν η πολιτική βούληση ήταν αντίθετη, δεν θα υπήρχε καθόλου φοροδιαφυγή».
Για την προοπτική ανάπτυξης της Πελοποννήσου σημειώνει πως «ο Μοριάς, αγροτικά αποχερσωμένος, προσφέρεται αύριο για προσεκτική αγροτοτουριστική ανάπτυξη και ελαφρά βιομηχανία αγροτικών και τροφίμων. Σαν κλίμακα περιβάλλοντος δεν χωράει πολλές Costa Navarino. O ποιοτικός ξενώνας τού ταιριάζει περισσότερο».
Τέλος, όταν τον ρωτήσαμε αν υπάρχουν πολιτικοί που θα οραματιστούν τη Μεσσηνία και την Πελοπόννησο του 21ου αιώνα, μας απάντησε: «Εσείς πόσους ξέρετε;»...

Συνέντευξη στον Θανάση Λαγό

- Στη διπλή εκλογική αναμέτρηση του Μαΐου και του Ιουνίου, τα κόμματα του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας απώλεσαν μεγάλο τμήμα της δύναμής τους. Εκτιμάτε ότι ο ελληνικός λαός γύρισε για πάντα την πλάτη στα δυο αυτά κόμματα;
«Κατά την εκλογή της 7ης Μαΐου η λαϊκή ψήφος οδήγησε στην αποσύνθεση του πολιτικού συστήματος των τελευταίων 30 ετών. Πολλοί πίστεψαν ότι από την αποσύνθεση αυτή προέκυπταν για τον επόμενο εκλογικό γύρο προϋποθέσεις δημιουργικής ανασύνθεσης του κομματικού και πολιτικού σκηνικού, με αναδιάταξη των κομματικών σχημάτων και κινητοποίηση νέων πολιτικών δυνάμεων. Δυνάμεων που περιμέναμε να εμφανιστούν ως προϊόντα της βίαιης κοινωνικής μόχλευσης που προκάλεσε ο ασυνάρτητος, αναποτελεσματικός και καταστροφικός τρόπος υλοποίησης του λεγομένου μνημονίου. Δυστυχώς, στις εκλογές της 17ης Ιουνίου, υπό το κράτος των εκβιαστικών διλημμάτων που επεκράτησαν, οδηγηθήκαμε σε μια εκβιασμένη πολιτική ανασύνθεση - με κύριους άξονες αφ’ ενός και πάλι τη Νέα Δημοκρατία και αφ’ ετέρου τον ΣΥΡΙΖΑ που απορρόφησε το μεγαλύτερο μέρος του κρατικίστικου εθνοπατριωτικού ΠΑΣΟΚ. Νέες όμως υπολογίσιμες πολιτικές δυνάμεις, ιδιαίτερα προς την κατεύθυνση του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού -που αποτελεί και τον ουσιαστικό πυρήνα των στοχεύσεων του μνημονίου- δυστυχώς δεν εμφανίστηκαν, ενώ κάποιοι παλαιοί σημαιοφόροι της ευρωπαϊκής μεταρρύθμισης κατέγραψαν απογοητευτικά μικροποσοστά. Το πολιτικό σύστημα παραμένει ως εκ τούτων σε φάση πλήρους αβεβαιότητας.
Οσον αφορά τώρα ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, εφ’ όσον και τα δύο κόμματα εμφανίζονται μετεκλογικά να επιμένουν στην πολιτική της συνέχειας προς τη δεδομένη από πριν τις εκλογές ερμηνεία της εφαρμογής του μνημονίου και δεν διανοούνται κάποιον διαφοροποιημένο τρόπο δημοσιονομικής προσαρμογής, λογικό είναι να προεξοφλεί κανείς ότι το μέλλον τους θα είναι ακόμα περισσότερο προβληματικό. Ασφαλώς το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο για το ΠΑΣΟΚ που αντιμετωπίζει πλέον ζήτημα επιβίωσης. Η συντηρητική παράταξη έχει πάντοτε μεγαλύτερα περιθώρια ασφαλείας, ιδιαίτερα όταν το ριζοσπαστικό κέντρο εμφανίζεται αποδυναμωμένο».

- Ας το εξετάσουμε πιο αναλυτικά. Το ΠΑΣΟΚ έκανε εγκληματικά λάθη και βρίσκεται πλέον με την πλάτη στον τοίχο. Εχει ελπίδες ανάκαμψης;
«Το ΠΑΣΟΚ έχει σήμερα υποστρέψει στα εκλογικά επίπεδα του 1974. Με τη διαφορά ότι το ΠΑΣΟΚ του σήμερα δεν είναι πλέον ο υποσχόμενος φορέας της προοδευτικής αλλαγής (την κουρελιασμένη αυτή σημαία υψώνει τώρα χωρίς ιδιαίτερη έμπνευση και πρωτοτυπία ο ΣΥΡΙΖΑ), αλλά ένα αποκαμωμένο συμβατικό συντηρητικό κόμμα. Είναι σαφές ότι το σημερινό ΠΑΣΟΚ δεν έχει πλέον καμιά διαφορά από τη ΝΔ. Ο σημερινός αρχηγός του, ο οποίος, προς τιμήν του, ούτε είχε ποτέ και ούτε επιθυμεί να έχει καμία σχέση με το σοσιαλισμό, πασχίζει καθ’ εκάστην να επινοεί ψευτοδιαφοροποιήσεις τακτικού χαρακτήρα απλώς για να συντηρεί μια τεχνητή αυθυπαρξία. Υπό τους όρους αυτούς η μοίρα οδηγεί πλέον το ΠΑΣΟΚ σε ένωση με τη ΝΔ, όπως ιστορικά άλλωστε συμβαίνει με όλα τα κόμματα του κέντρου, όταν χάνουν τον ιστορικό λόγο ύπαρξής τους. (Βλέπε και Κόμμα Φιλελευθέρων με ΕΡΕ, ΕΔΗΚ με ΝΔ κ.λπ.).
Με αυτά τα δεδομένα ο χώρος του ριζοσπαστικού μεταρρυθμιστικού κέντρου μένει χέρσος, πολύ περισσότερο αφού οι εκλογές απέδειξαν ότι δεν έχει πελατεία. Η πλειοψηφία των Ελλήνων δεν φαίνεται άλλωστε να θέλει και πολύ τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό - ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτός διασύρεται ως αντιιστορική λιτότητα του χειρότερου αλλά και πλέον αναποτελεσματικού είδους. Οι περισσότεροι Ελληνες θέλουν την Ευρώπη μόνο για τις επιδοτήσεις, όχι για ένα κράτος διαφορετικό».

- Η Νέα Δημοκρατία πριν γίνει εταίρος στην κυβέρνηση Παπαδήμου εξέφραζε αντιμνημονιακό λόγο. Στις εκλογές του Ιουνίου εμφανίστηκε ως εγγυήτρια της παραμονής της Ελλάδας στο ευρώ. Πώς σχολιάζετε αυτή την αλλαγή στάσης;
«Η ΝΔ, ως λαϊκό συντηρητικό κόμμα, προσανατολίστηκε εξ αρχής απέναντι στη μνημονιακή λιτότητα αρνητικά. Το έκανε εν μέρει από πολιτικό ένστικτο, εν μέρει από τακτικίστικο αντιπαπανδρεϊσμό. Ο πολιτικός όμως καταποντισμός του ΠΑΣΟΚ, που είχε διαφανεί ήδη από τα μέσα του 2011, υποχρέωσε τη ΝΔ ως κόμμα ευθύνης και εξουσίας να κάνει τη στροφή προς το ρεαλισμό, ώστε να αποφευχθεί η ανάδειξη της νέας Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ) σε μόνη εναλλακτική πρόταση εξουσίας. Η ΝΔ όφειλε να κάνει τη στροφή για να διαφυλάξει το ευρωπαϊκό κεκτημένο της Ελλάδας. Εάν ο Αντώνης Σαμαράς ήθελε να γίνει πρωθυπουργός έπρεπε να συμβιβαστεί με την κ. Μέρκελ.
Η στροφή προς το ρεαλισμό έγινε σταδιακά, μέσω της επιλεκτικής συμμετοχής στην κυβέρνηση Παπαδήμου, για να ολοκληρωθεί μετεκλογικά. Ομως η στροφή αυτή όφειλε να συνοδεύεται από πολιτικό επανεξοπλισμό του κόμματος σε στελέχη και ιδέες, ώστε ο ελιγμός αυτός τελικά να δικαιωθεί. Αυτό μέχρι σήμερα ο Αντ. Σαμαράς έχει παραλείψει να το κάνει, με κίνδυνο να το πληρώσει».

- Ανεξάρτητα από τις δηλώσεις και τις προθέσεις, η κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά μπορεί να διασφαλίσει την ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας;
«Πρέπει να το παλέψει δυνατά. Για να το επιτύχει πρέπει να επιστρατεύσει όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις από τον ευρύτερο χώρο του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού. Πρέπει όμως εξ ίσου να αποφύγει την παγίδα της ολοκληρωτικής συμβατοποίησης με τις επιταγές του μνημονίου. Εχουμε κατ’ επανάληψη τονίσει ότι το μνημόνιο στηρίχτηκε σε εσφαλμένη σε πολλά ανάγνωση της ελληνικής οικονομίας. Πολλά σημεία του είναι απατηλά. Είπαμε ότι ο Αντ. Σαμαράς έκανε μια οφειλόμενη στροφή στο ρεαλισμό. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνει βασιλικότερος του βασιλέως και μερκελικότερος της κ. Μέρκελ. Ασφαλώς πρέπει να δείξουμε προς τους εταίρους ότι σεβόμεθα τις δεσμεύσεις και επί τέλους είμαστε ικανοί για αποτελεσματικό έργο. Αλλά να μην γίνουμε και παρανάλωμα της τρόικας! Σε πολλά σημεία χρειάζεται γνήσια μεσσηνιακή πονηριά - όχι, προς θεού, κουτοπονηριά...».

- Σύμφωνα με δημοσιεύματα οι Ευρωπαίοι εταίροι υποστηρίζουν ότι η σημερινή κυβέρνηση έχει... ενάμιση υπουργό. Υπάρχει πράγματι τόσο μεγάλη έλλειψη ικανών στελεχών;
«Αντε να 'χει δυόμιση ή τρεισήμιση... Χωριό που φαίνεται κολαούζο δεν θέλει. Δεν είναι πάντως κυβέρνηση αυξημένου βάρους, όπως απαιτούν οι περιστάσεις. Το αν υπάρχουν στελέχη δεν θέλω να το πολυσχολιάσω… Ασφαλώς υπάρχουν. Το ζήτημα είναι αν τα θέλουμε. Και γιατί τα αποφεύγουμε συστηματικά; Η φοβία απέναντι στην ποιότητα και την ικανότητα είναι θλιβερό σύνδρομο της μεταπολιτευτικής μας ζωής».

- Σε κάθε περίπτωση η ευρωπαϊκή πορεία της Ελλάδας θα καθοριστεί από την έκβαση του... πολέμου στην οικονομία. Πού βρισκόμαστε σήμερα;
«Στο χειρότερο δυνατό σημείο. Η ύφεση καλπάζει και τα έσοδα αντιστοίχως υστερούν. Ο εκσυγχρονισμός του κράτους έχει καθυστερήσει τραγικά. Τα διαρθρωτικά μέτρα, που έπρεπε από το 2008 να είναι η απόλυτη προτεραιότητα, τώρα μόλις φαίνεται να δρομολογούνται, ενώ η εισοδηματική λεηλασία της κοινωνίας διά μέσου ασύνετων και απρόσφορων φορολογικών επιδρομών έχει αφήσει καμένη γη. Το τραπεζικό σύστημα ευρίσκεται ακόμη σε μεταιχμιακή φάση, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να προσφέρει ουσιαστικές υπηρεσίες σε μια στεγνή από ρευστό οικονομία. Η λύση που δόθηκε στην Αγροτική είναι "μια κάποια λύση" σε ένα χρόνιο πρόβλημα, από την αιμορραγία του οποίου απαλλάσσεται επί τέλους το Δημόσιο και οι φορολογούμενοι.
Παρά τις περικοπές κόστους που οπωσδήποτε έχουν γίνει στη λειτουργία του Δημοσίου, απέχουμε πάντως ακόμη πολύ από τον ισοσκελισμό των πρωτογενών λογαριασμών. Και εν πάση περιπτώσει απέχουμε πολύ από το να έχουμε σιγουρέψει τη θέση μας στο ευρωπαϊκό νόμισμα. Η επόμενη αναδιάρθρωση χρέους που οπωσδήποτε θα γίνει με τους μη ιδιώτες διακατόχους του (ευρωπαϊκά κράτη, ΕΚΤ, ΕFSF και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) θα μας φέρει πλησιέστερα στην επιθυμητή ασφάλεια».

- Τι ακριβώς πρέπει να γίνει για να καταστεί βιώσιμο το χρέος της Ελλάδας;
«Η αναδιάρθρωση με τους μη ιδιώτες πιστωτές που μόλις προανέφερα. Αυτό όμως συνιστά μια τυπική, ας την πούμε, βιωσιμότητα. Η ουσιαστική βιωσιμότητα του χρέους σχετίζεται πρωτίστως με την ικανότητα της οικονομίας να το εξυπηρετεί σε τακτική βάση. Το ονομαστικό ύψος του χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ παραμένει ακόμη τεράστιο. Μόνο μια νέα διαγραφή θα το μειώσει. Μια σοβαρή κυβέρνηση, που αρχίζει να εργάζεται συστηματικά προς τους ποσοτικούς στόχους του μνημονίου, μπορεί πάντως να τη διεκδικήσει. Είμαι σίγουρος ότι ο Αντ. Σαμαράς το έχει αντιληφθεί και θα το επιδιώξει. Γι' αυτό και προσπαθεί να φανεί συνεπής προς τους εταίρους μας απέναντι στις ανειλημμένες υποχρεώσεις. Απώτερος στόχος βέβαια των προσπαθειών είναι το διατηρήσιμο πρωτογενές πλεόνασμα, από το οποίο όμως, ας μην αυταπατώμεθα, είμαστε ακόμη πολύ πολύ μακριά».

- Είναι εφικτή η μείωση του ελλείμματος χωρίς να μειωθεί το Ελληνικό Δημόσιο;
«Το ζήτημα του μεγέθους του ελληνικού δημοσίου τομέα είναι μια αμφιλεγόμενη ιστορία. Η Αριστερά επ’ αυτού έχει μάλλον δίκιο. Το μέγεθος του δημοσίου τομέα στην Ελλάδα δεν είναι σχετικά μεγάλο. Είναι αποδεκτό. Είναι μάλλον μικρότερο του μέσου όρου των εταίρων μας. Το ζήτημα είναι το κόστος λειτουργίας του σε σχέση με την μειωμένη αποδοτικότητά του. Αυτό είναι το σημείο που η Αριστερά και οι κρατικιστές κάνουν πως δεν βλέπουν.
Για την Αριστερά η αποδοτικότητα δεν αποτελεί πολιτική και κοινωνική αξία. Είναι όμως το κατ’ εξοχήν ζητούμενο σε μια ανταγωνιστική οικονομία. Τα ελλείμματα επομένως του Ελληνικού Δημοσίου δεν είναι συνάρτηση μεγέθους, αλλά συνάρτηση σχετικού κόστους. Είναι δηλαδή συνάρτηση απαρχαιωμένης οργάνωσης, επικαλυπτόμενων διοικητικών μονάδων, αχρήστων πρακτικά φορέων που μόνον την κομματική σκοπιμότητα υπηρετούν, και κακής, κακίστης βεβαίως διαχείρισης.
Φυσικά στα ελλείμματα συμβάλλει τα μέγιστα και η λεγόμενη φοροδιαφυγή, η οποία όμως δεν είναι τόσο... φοροδιαφυγή όσο αδιαφορία του ίδιου του Δημοσίου και των μηχανισμών του να εισπράξουν αυτά που δικαιούνται. Να εισπράξουν δηλαδή λογικούς φόρους.
Προσέξτε: Επιμένω πολύ σ’ αυτό. Η λεγόμενη φοροδιαφυγή είναι καθαρά πολιτική -δηλαδή κομματική- ευθύνη. Αποτελεί μεγάλη υποκρισία και κίβδηλο άλλοθι των πολιτικών να τη μεταφέρουν εξ ολοκλήρου στους φορολογουμένους. Αν η πολιτική βούληση ήταν αντίθετη, δεν θα υπήρχε καθόλου φοροδιαφυγή. Ο κάθε έφορος στην κάθε Εφορία ξέρει πολύ καλά όλους τους φοροφυγάδες της περιοχής ευθύνης του. Ο ίδιος τους κάνει φοροφυγάδες, και ο πολιτικός του προϊστάμενος!
Οπωσδήποτε πάντως, όλα τα προαναφερόμενα στη φάση που διερχόμαστε μεταφράζονται αναγκαστικά σε συρρίκνωση του κράτους. Συρρίκνωση όμως χωρίς ουσιαστική αναδιοργάνωση και εκσυγχρονισμό δεν θα επιλύσει το πρόβλημα. Θα συντελέσει σε μεταβατική εξοικονόμηση κόστους, η οποία όμως δεν υπόσχεται διατηρησιμότητα. Η λύση επομένως δεν έγκειται τόσο στη συρρίκνωση όσο στη ριζοσπαστική αλλαγή. Στην αναθεμελίωση του κράτους. Στην ίδρυση ενός αποδοτικού κράτους».

- Τελικώς πόσο υπαρκτός είναι ο κίνδυνος της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ;
«Αντικειμενικά, είναι υπαρκτός. Πώς να το κάνουμε... Εχουμε κάνει ό,τι μπορούμε για να καταστήσουμε τη θέση μας στο ευρώ επισφαλή - και επιπλέον για να κερδίσουμε την καθολική δυσπιστία των αγορών και των εταίρων μας. Για την αποφυγή όμως ευρυτέρων πολιτικοοικονομικών κλονισμών της Ευρωζώνης, οι εταίροι μας χρηματοδοτούν εξακολουθητικά την παραμονή μας στο ευρώ. Φυσικά δεν θα το κάνουν αιώνια, αν εμείς δεν κάνουμε τα ελάχιστα από τα δέοντα και τα υπεσχημένα.
Το μνημόνιο είναι σκληρό ασφαλώς και έχει σε μεγάλο βαθμό αποδειχτεί λανθασμένο. Σύμφωνοι. Στηρίζεται όμως σε συνεχώς ανανεούμενη συναίνεση των κυβερνήσεων. Ας υλοποιήσουμε επομένως εκείνα τουλάχιστον που είναι τα σωστά και άμεσης αποδοτικότητας: Τα διαρθρωτικά...
Για την ώρα πάντως διατελούμε υπό αναστολή. Εφ’ όσον η κυβέρνηση δείχνει συνεργασιμότητα με τους εταίρους, ο κίνδυνος μιας κρίσης ρευστότητας -από τον οποίον κυρίως εξαρτάται η παραμονή μας- δεν φαίνεται απειλητικός. Αν η κυβέρνηση κινηθεί άμεσα και σχετικώς αποτελεσματικά προς τους στόχους, πιστεύω ότι θα διαφύγουμε τον κίνδυνο. Σ’ αυτό έχει τη στήριξη όλων μας».

- Πιστεύετε ότι υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις ή επιχειρηματικά συμφέροντα που θέλουν επιστροφή στη δραχμή;
«Πρώτον δεν μπορώ να το φανταστώ. Δεύτερον δεν τα έχω εντοπίσει. Πιστεύω πάντως ότι μόνον αδαείς και τυφλωμένοι ψευτοεθνικοπατριώτες μπορεί να θέλουν επιστροφή στην... Ψωροκώσταινα της δραχμής. Στην οικονομία δηλαδή του εγγενούς πληθωρισμού και της συναλλαγματικής αγωνίας! Το δήθεν επιχείρημα ότι σε καθεστώς δραχμής η Ελλάδα θα αγοραστεί… φθηνά(!) είναι κωμικό. Θα την αγοράσουν ποιοι και γιατί; Να την κάνουν αλήθεια τι;
Αφήστε που για να σταθεί στοιχειωδώς μια Ελλάδα της δραχμής στον διεθνή ανταγωνισμό, χρειάζονται τρεις φορές σκληρότερα μνημόνια, ώστε να την καταστήσουν βιώσιμη αλλά με βιοτικές συνθήκες της Κίνας του ’80 και του ’90...».

- Προβλήματα εκτός από την Ελλάδα αντιμετωπίζουν και άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου. Πώς θα ξεπεραστούν αυτά; Με αυστηρή δημοσιονομική πολιτική όπως θέλει η Γερμανία ή με χαλάρωση της λιτότητας όπως επιθυμούν οι "Νότιοι";
«Είναι πολύ δύσκολο ερώτημα. Γι' αυτό και βλέπετε το αδιέξοδο να διαιωνίζεται. Ολες οι χώρες του Νότου βρέθηκαν με πρόβλημα χρεών, από διαφορετικές όμως σε σχέση με την Ελλάδα αιτίες. Ολες επίσης παρουσιάζουν πρόβλημα ανταγωνιστικότητας που κυρίως είναι πρόβλημα ασθενούς παραγωγικής δομής -πλην ίσως της Ιταλίας- και γενναιόδωρης εισοδηματικής πολιτικής μετά το ευρώ. Το ζήτημα των χρεών πρέπει προφανώς να τύχει κάποιας γενικότερης κεντρικής ρύθμισης από πλευράς Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αυτό προϋποθέτει τροποποιήσεις των συνθηκών ώστε η Ε.Ε. να αποκτήσει τα αναγκαία εργαλεία. Οσο υπάρχει βραδυπορία σε σχέση με αυτό, τόσο το πρόβλημα των χρεών θα παραμένει αποτελματωμένο.
Η βραδυπορία όμως της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δεν αφήνει άλλη προοπτική από τη λιτότητα - στην οποία βεβαίως φαίνεται να επιμένει η Γερμανία (και μάλιστα εις βάρος των συμφερόντων της!) μέχρι να κινηθεί το τρένο της Ευρώπης προς τα εμπρός. Χαλάρωση πάλι της λιτότητας δεν οδηγεί πουθενά, πριν η υπερχρέωση των χωρών υποχωρήσει. Αδιέξοδο...
Κατά βάθος η μόνη λύση είναι η διαγραφή των χρεών και η συνολική αντιμετώπιση της ζημιάς των τραπεζών σε ευρωπαϊκή πλέον βάση (ανακεφαλαιοποιήσεις από την ΕΚΤ και τον ΕFSF). Αυτό μου μοιάζει η καλύτερη λύση - ναι, απολύτως εφικτή».

- Ας επιστρέψουμε στην ελληνική πολιτική σκηνή. Πώς σχολιάζετε τις απόψεις του ΣΥΡΙΖΑ και την αποδοχή τους από μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας;
«Οι πνιγμένοι απ’ τα μαλλιά τους πιάνονται... Η καταστροφική εφαρμογή του μνημονίου από τις προηγούμενες κυβερνήσεις έστρεψε τις λαϊκές ελπίδες για ανακοπή του εισοδηματικού Αρμαγεδώνα στα κόμματα της αντιμνημονιακής ρητορείας. Ετσι ένας όμιλος αριστερίστικης αδολεσχίας, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ του 3%, ξαφνικά ξεπετάχτηκε στα εκλογικά ύψη. Είναι σαφές ότι η προσαρμογή του λόγου του ΣΥΡΙΖΑ στις ευθύνες του σημερινού εκλογικού του ποσοστού παρουσιάζει δυσκολίες. Μέχρι στιγμής ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει κατορθώσει να σχηματίσει εικόνα κόμματος εξουσίας. Είναι εξ ίσου σαφές ότι περιμένει τις πρώτες σκληρές επιλογές του σημερινού κυβερνητικού συνασπισμού για να επιτεθεί στην κυβέρνηση με τον εύκολο καταγγελτικό λόγο.
Η τελική πάντως τύχη αυτού του πολιτικού μορφώματος και η τυχόν πολιτική στροφή του προς τον ρεαλισμό, που κάποια στιγμή θα υποχρεωθεί να επιχειρήσει, εντάσσονται στις γενικότερες αβεβαιότητες του πολιτικού μας συστήματος που περιγράψαμε απαντώντας στην πρώτη σας ερώτηση».

- Η άνοδος της Χρυσής Αυγής σας προβληματίζει;
«Κάθε έξαρση εξτρεμισμού και πολιτικής ανοησίας πρέπει να μας προβληματίζει. Η άνοδος της Χρυσής Αυγής είναι χαρακτηριστικό σημείο των καιρών. Ας το δούμε όμως με ψυχραιμία. Πρόκειται για ένα μείγμα συναισθηματικής λαϊκής αντίδρασης μαζί με σημειολογία ακραίας απογοήτευσης, μέχρι και αποστροφής, απέναντι στο πολιτικό σύστημα. Υπεύθυνα για το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής είναι πάντως τα ίδια τα κόμματα εξουσίας. Η πολιτική ανεπάρκεια μπορεί να γεννήσει κάθε είδους τέρας...».

- Υπάρχει περιθώριο για εμφάνιση πραγματικών νέων πολιτικών δυνάμεων ή στο μέλλον θα δούμε απλώς τους γνωστούς πολιτικούς σε νέα κόμματα;
«Νομίζω ότι έχω απαντήσει και σ’ αυτό. Νομίζαμε πολλοί ότι η σκληρή κοινωνική εμπειρία που έχει προκαλέσει η στρεβλή εφαρμογή του μνημονίου θα αναδείκνυε νέες πολιτικές δυνάμεις, κυρίως στον μεταρρυθμιστικό-εκσυγχρονιστικό χώρο. Διαψευστήκαμε οικτρά. Το αντιμνημονιακό μένος γέννησε τέρατα. Μας προέκυψαν εφήμερα κόμματα-φορείς πολιτικού ανορθολογισμού και απίστευτης πολιτικής πρεσβυωπίας. Η υποτονική ΔΗΜΑΡ είναι πολύ άνευρο σχήμα για να θεωρηθεί ανανεωτικός οργανισμός. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ίσως ό,τι πιο ανανεωτικό σε πολιτική ζωτικότητα. Και να σκεφτεί κανείς ότι εκφράζει πολύ παλιές και φθαρμένες αντιλήψεις. Συμπέρασμα: Ρευστότητα και αβεβαιότητα...».

- Στην μετά κρίση εποχή ποια θα είναι η θέση της Μεσσηνίας και της Πελοποννήσου στον οικονομικό χάρτη της Ελλάδας;
«Μιλάτε για ένα απώτερο και πολύ θαμπό μέλλον... Ασφαλώς η Μεσσηνία μας και ολόκληρος ο Μοριάς θα παραμείνουν όμορφοι και ελκυστικοί τόποι. Η κρίση μάλιστα θα έχει συντελέσει στην ανακοπή... ασχημιών που συνδέονται με την ανάπτυξη. Ταυτόχρονα θα έχει δώσει το περιθώριο για νέες αναπτυξιακές σκέψεις, πιο συμβατές με το περιβάλλον και πιο κοντά σε μια ήπια προσέγγιση του ανθρωποβιότοπου. Τώρα, με την εμπειρία της χρεοκοπίας, μπορούμε να δούμε το μέλλον του τόπου μας, αλλά και όλης της Ελλάδας, χωρίς ψευτοαναπτυξιακή, στο βάθος αυτοκαταστροφική, παραφροσύνη. Με ψυχραιμία, αυτοσυγκράτηση και μετριοπάθεια. Η κρίση είναι η καταλληλότερη εισαγωγή στη "φιλοκαλία μετ’ ευτελείας". Στα πραγματικά πλούτη που φέρνει η λιτότερη προσέγγιση της οικονομίας και της ζωής.
Παλαιότερα είχα για το Μοριά μια πιο σύνθετη αναπτυξιακή άποψη. Τον έβλεπα πολυκλαδικά ανεπτυγμένο και ανταγωνιστικό προς την Κρήτη, την Κύπρο και τη Σικελία. Είχα μάλιστα διανοηθεί να τον εντάξω σε ένα δίκτυο μεσογειακών περιοχών που συνεζητείτο να συγκροτηθεί στη δεκαετία του ’90, τότε που κι εγώ μπορούσα να κάνω κάτι περισσότερο. Σε ένα δίκτυο περιοχών με κοινά στοιχεία περιβάλλοντος και προβλημάτων. Σήμερα βλέπω τα πράγματα με απλούστερο αναπτυξιακό πρίσμα. Ο Μοριάς, αγροτικά αποχερσωμένος, προσφέρεται αύριο για προσεκτική αγροτοτουριστική ανάπτυξη και ελαφρά βιομηχανία αγροτικών και τροφίμων. Σαν κλίμακα περιβάλλοντος δεν χωράει πολλές Costa Navarino. O ποιοτικός ξενώνας τού ταιριάζει περισσότερο. Και ας λειτουργούν καλά τα όσα μεγάλα ξενοδοχεία ήδη υπάρχουν. Οσον αφορά την ένταξή του στο σύνολο του ελληνικού οικονομικού χάρτη, θα σας πω τούτο μόνο: Τον έβλεπα πάντα και τον βλέπω ως κομμάτι αναπόσπαστο της κοινής μεσογειακής μοίρας στην οποία σύγκορμα ανήκει. Ο Μοριάς ανήκει στα μεσογειακά νησιά...».

- Υπάρχουν πολιτικοί που θα οραματιστούν τη Μεσσηνία και την Πελοπόννησο του 21ου αιώνα;
«Εσείς πόσους ξέρετε;».