Κυριακή, 23 Νοεμβρίου 2014 23:17

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη αισθητές

Γράφτηκε από την
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη αισθητές

Της Νάντιας Γιαννακοπούλου*

Γ.Γ. του υπουργείου Περιβάλλοντος

 

"Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη αισθητές και η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα εκτιμά πως πρόκειται να γίνουν ακόμη πιο ισχυρές. Στο πλαίσιο αυτό εγκυμονούν τεράστιους κινδύνους για τα φυσικά οικοσυστήματα, την παγκόσμια ασφάλεια των τροφίμων αλλά και την οικονομική ανάπτυξη.

Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτούνται άμεσες ενέργειες τόσο για τον μετριασμό του φαινομένου, δηλαδή τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όσο και για την προσαρμογή, δηλαδή, αφενός τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κι αφετέρου τη διαχείριση των επιπτώσεων που δεν αποφεύγονται.  

Οσον αφορά στον μετριασμό, σας υπενθυμίζω ότι, μαζί με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, συμφωνήσαμε με την λεγόμενη "Δέσμη Κλίμα-Ενέργεια" γνωστή και ως "20-20-20", κατά τη διάρκεια των ετών 2013-2020, να εφαρμόσουμε συγκεκριμένους δεσμευτικούς στόχους. Οι στόχοι αυτοί αφορούν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20% συνολικά σε σχέση με τις εκπομπές του 1990 με βάση το σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ στους τομείς της βιομηχανίας και των αερομεταφορών καθώς και τους επιμέρους στόχους των κρατών μελών για τους τομείς εκτός συστήματος εμπορίας όπως οι μεταφορές, τα κτήρια κ.λπ. 

Παράλληλα, η συμφωνία για τη δέσμη Κλίμα-Ενέργεια περιλαμβάνει αυστηρή νομοθεσία που έχει ως στόχους την αύξηση κατά 20% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κατά 20% της ενεργειακής απόδοσης. Είμαστε σε καλό δρόμο για την υλοποίηση αυτών των κοινοτικών δεσμεύσεων, και προσπαθούμε ακόμη και να τους υπερκαλύψουμε. 

Πρέπει εδώ να τονίσω με ιδιαίτερη ικανοποίηση ότι η Ελλάδα είναι μία από τις 9 χώρες μόνο -ανάμεσα στις 28 της Ευρωπαϊκής Ενωσης- που μέχρι στιγμής επιτυγχάνει και τους τρεις δεσμευτικούς στόχους του 20-20-20. Η ΕΕ διαθέτει πλέον μια από τις πιο ενεργειακά αποδοτικές οικονομίες στον κόσμο, που παράγουν λιγότερα αέρια του θερμοκηπίου ανά μονάδα του ΑΕΠ από ό,τι οι περισσότερες από τις άλλες μεγάλες οικονομίες. Την ίδια στιγμή, έχει επίσης μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά κεφαλήν κατά ένα τέταρτο. Αυτό το σημαντικό επίτευγμα είχε θετικό αντίκτυπο τόσο στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, όσο και στη γενικότερη βελτίωση της οικονομίας αλλά και του βιοτικού επιπέδου των Ευρωπαίων πολιτών. Εχει δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και ωθεί την οικονομική ανάπτυξη, σε οικονομικούς τομείς που σχετίζονται με την ενεργειακή απόδοση, τις ΑΠΕ (ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) και τις τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών άνθρακα, μεταξύ άλλων. Ταυτόχρονα, έχει συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, κυρίως στα μεγάλα κέντρα της ΕΕ. 

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι αυτό επετεύχθη λόγω της οικονομικής κρίσης. Ομως, πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (Ιούνιος 2014), δείχνει ότι οι τρέχουσες και προβλεπόμενες μειώσεις εκπομπών καθώς και η προκύπτουσα υπερκάλυψη, είναι σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα μιας πραγματικής και διαρκούς προσπάθειας. Προσπάθειας που καταβάλλεται με τη μορφή των διαρθρωτικών πολιτικών που εφαρμόζονται στα πεδία του κλίματος και της ενέργειας, και όχι ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Αυτές οι διαρθρωτικές πολιτικές περιλαμβάνουν συγκεκριμένες δράσεις, με αποτέλεσμα την βελτίωση της ενεργειακής έντασης της οικονομίας και την αύξηση του μεριδίου των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η Ελλάδα -μαζί με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ- εστιάζει παράλληλα και σε ένα άλλο σημαντικό πεδίο, αυτό των διεθνών διαπραγματεύσεων προκειμένου σε ένα χρόνο από σήμερα, στην 21η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα στο Παρίσι, να επιτευχθεί μια φιλόδοξη και νομοθετικά ισχυρή παγκόσμια συμφωνία για την συνέχιση του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Είναι απολύτως σαφές ότι το επίπεδο της διεθνούς φιλοδοξίας πρέπει να αυξηθεί σημαντικά εάν θέλουμε να έχουμε μια πιθανότητα να διατηρηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα. 

Στο πλαίσιο αυτό, οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ενωσης συμφώνησαν πρόσφατα (τέλη Οκτωβρίου 2014) και σε δεύτερη δέσμη πολιτικών για το Κλίμα και την Ενέργεια με στόχο τη μείωση εκπομπών σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης κατά τουλάχιστον 40% μέχρι το 2030, σε σχέση με το επίπεδο βάσης του 1990. Επίσης αποφασίσθηκε χρήση ΑΠΕ 27% και ενδεικτικός στόχος βελτίωσης της ενεργειακής αποδοτικότητας σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση (business as usual) κατά επίσης 27%. 

Ομως, είναι σαφές ότι με μόνο το 10% των παγκόσμιων εκπομπών, η δράση της ΕΕ από μόνη της δεν μπορεί να βάλει σε μια αειφορική πορεία όλο τον πλανήτη. Αυτός είναι ο λόγος που απαιτούνται εντατικές προσπάθειες, διότι επιθυμούμε την παγκόσμια συναίνεση επί του θέματος, που σημαίνει ότι και οι υπόλοιπες μεγάλες οικονομίες (π.χ. Αμερική, Κίνα, Ινδία κ.λπ.) οφείλουν να λάβουν αντίστοιχα μέτρα, έτσι ώστε να συμφωνηθούν του χρόνου από κοινού, προϋποθέσεις και συνθήκες για τη μείωση των εκπομπών, διατηρώντας παράλληλα και την οικονομική ανάπτυξη. 

Εκτός από τα μέτρα που λαμβάνονται σε κοινοτικό επίπεδο, η χώρα μας καταβάλλει ουσιαστικές προσπάθειες, με μια συμπληρωματική σειρά από συγκεκριμένες και στοχευμένες ενέργειες, για να αντιμετωπίσει -όσο το δυνατόν πιο αποδοτικά- το θέμα της κλιματικής απειλής. Οι ενέργειες του ΥΠΕΚΑ για την διεύρυνση των ΑΠΕ, την Εξοικονόμηση Ενέργειας και την εξασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας, υποθέτω ότι θα σας είναι γνωστές, γιατί είναι συνεχείς και αναπτύσσονται όλο και περισσότερο. 

Αυτή την περίοδο εργαζόμαστε επίσης για την προετοιμασία ενός πολυτομεακού σχεδίου δράσης για την προσαρμογή, ώστε αφού εκτιμηθούν οι πιθανές επιπτώσεις, να προετοιμαστούν τα απαραίτητα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για κάθε σημαντικό τομέα της ζωής του τόπου, όπως π.χ. οι μεταφορές, η γεωργία, ο τουρισμός αλλά και κάθε άλλος που μπορεί να πληγεί από την κλιματική αλλαγή στο μέλλον.

Ενα σημαντικό σημείο στην τεράστια αυτή προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, που στο ΥΠΕΚΑ αντιλαμβανόμαστε πλήρως, είναι ότι εκτός από τα μέτρα και τις δεσμεύσεις που αφορούν κυρίως στους τομείς που άπτονται άμεσα ενεργειακών ζητημάτων, υπάρχουν ευκαιρίες παρέμβασης και σε άλλους τομείς. Για την αντιμετώπιση κάθε απειλής στο περιβάλλον, με ό,τι επιπτώσεις μπορεί να έχει στην ποιότητα ζωής και την υγεία μας, χρειάζεται μια ολιστική προσέγγιση των πραγμάτων. 

Στο πλαίσιο αυτό, και συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά σε θέματα κλιματικής αλλαγής, μπορούμε και οφείλουμε να σχεδιάζουμε ολοκληρωμένες πολιτικές, με συνεργασία όλων των συναρμόδιων υπηρεσιών. Ενα ουσιαστικό βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση σε διοικητικό επίπεδο, αποτελεί η ριζική αναδιάρθρωση των δομών του ΥΠΕΚΑ, με το νέο οργανόγραμμα του υπουργείου. Οι διαρθρωτικές αυτές μεταρρυθμίσεις μας έδωσαν την ευκαιρία να δημιουργήσουμε μια νέα, ξεχωριστή Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής στη Γενική Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Πολιτικής, που θα μας βοηθήσει να ανταποκριθούμε πιο αποτελεσματικά στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες αυτού του σύνθετου προβλήματος.

Σε επίπεδο πολιτικής, εκτός από όσα ήδη ανέφερα και που υλοποιούνται τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο, θα ήθελα να επισημάνω μία πολύ σημαντική πρωτοβουλία του Υπουργείου μας. Μία από τις βασικές μας προτεραιότητες στο ΥΠΕΚΑ, και ιδιαίτερα στη Γενική Γραμματεία Περιβάλλοντος, είναι η διαφύλαξη της πλούσιας βιοποικιλότητας της χώρας μας, ιδιαίτερα στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000. 

Είναι ένα θέμα στο οποίο έχει δείξει ιδιαίτερη ευαισθησία και το Μουσείο Γουλανδρή, με πιο πρόσφατο παράδειγμα την έκθεση που εγκαινιάστηκε στον προηγούμενο μήνα για την ανάδειξη του φυσικού πλούτου των προστατευόμενων περιοχών της χώρας. Εκτός από την θεσμοθέτηση της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα, μετά από 15 χρόνια, και του εθνικού διαλόγου που ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες για τον επανασχεδιασμό ενός ολοκληρωμένου και ορθολογικού συστήματος διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών, προωθούμε πρωτοβουλίες για την υλοποίηση προγραμμάτων που αφορούν στη Χαρτογράφηση και Αξιολόγηση Οικοσυστημικών Υπηρεσιών (MAES). 

Πρόκειται  για μία μεγάλη ευκαιρία, την οποία δεν είχαμε εκμεταλλευτεί επαρκώς ως τώρα, να αξιοποιήσουμε τη βιοποικιλότητα και τις υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν τα οικοσυστήματά μας. Ετσι μπορούμε όχι μόνο να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας και να συμβάλλουμε στην τοπική και περιφερειακή, τουριστική -και όχι μόνο- ανάπτυξη, αλλά και να προωθήσουμε ρυθμιστικές οικοσυστημικές υπηρεσίες που μπορούν να έχουν άμεσα οφέλη ως προς την ανάσχεση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Ο μετριασμός και η διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής είναι θέμα που μας αφορά όλους. Είναι υποχρέωσή μας όχι μόνο να υιοθετήσουμε πολιτικές προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά και να συμβάλλουμε στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Ολοι μπορούμε να βάλουμε το λιθαράκι μας για να διασφαλίσουμε την προστασία του πλανήτη, της χώρας μας, της γειτονιάς μας. Προσωπικά, τόσο ως γενική γραμματέας του ΥΠΕΚΑ όσο και ως πολίτης αυτής της χώρας και μητέρα, είμαι αισιόδοξη ότι η λογική θα υπερισχύσει και η αντίληψη της βιωσιμότητας θα επικρατήσει. Το χρωστάμε άλλωστε στις μελλοντικές γενεές και στα παιδιά μας".

* Ομιλία στη διεθνή συνάντηση του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας για την κλιματική αλλαγή.


NEWSLETTER