«Αντί, αντί πολιτική,
αντιπολιτική τ’ όνομά μου
κι ο δρόμος μου γραμμή
όλος ζικ - ζακ το μητσοτάκ, το μητσοτάκ,
το μητσοτάκ, το μητσοτάκ.»
Διονύσης Σαββόπουλος, το Μητσοτάκ (1989)
Η σημασία του timing είναι καθοριστική στην πολιτική. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσφατη δήλωση του πρωθυπουργού στη Βουλή ότι επιθυμεί τη σύγκλιση πενταμερούς διάσκεψης κρατών της ανατολικής Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένου στην ατζέντα του θέματος των θαλασσίων ζωνών, δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Σύμφωνα με την πρόταση αυτή, θα καθίσουν στο ίδιο τραπέζι Ελλάδα, Τουρκία, Αίγυπτος, Κύπρος και Λιβύη. Είναι όμως η προσέγγιση αυτή επωφελής για τα ελληνικά συμφέροντα ή πρόκειται για μια ακόμα επιχείρηση (αυτό)εγκλωβισμού στις γνωστές μας εθνικές αυταπάτες; Ας δούμε με προσοχή τα δεδομένα, ξεκινώντας από το εξωτερικό.
Η γεμάτη αντιφάσεις και ανορθόδοξες πρακτικές πολιτική του Προέδρου των Η.Π.Α έχει προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις στις διεθνείς σχέσεις. Ενισχυμένος από την πρόσφατη αλλά επιεικώς εύθραυστη εκεχειρία στη Γάζα, ο Τραμπ επιχειρεί να βάλει παντού την προσωπική του σφραγίδα στην «επίλυση» περιφερειακών διαφορών, αναδεικνύοντας το ρόλο της χώρας του ως παγκόσμιας δύναμης. Η τρέχουσα κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο προσφέρει λοιπόν χρυσή ευκαιρία στην αμερικανική πολιτική. Εξ άλλου, η Ελλάδα είναι μια χώρα πλήρως προσδεδεμένη στις αμερικανικές επιδιώξεις και απειλούμενη από την Τουρκία και τις νεοοθωμανικές της βλέψεις, ενώ το κυπριακό εξακολουθεί να συνιστά χαίνουσα πληγή των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Έχει οριοθετήσει σχετικά πρόσφατα μερικώς την ΑΟΖ της με την Αίγυπτο (αλλά όχι και με την-υποτίθεται-αδελφή Κύπρο !!!), ενώ οι σχέσεις της με τη Λευκωσία βρίσκονται στο ναδίρ λόγω του project της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Ταυτόχρονα, οι σχέσεις της με τη σπαρασσόμενη από εμφύλιες διαμάχες Λιβύη έχουν επιδεινωθεί καθώς και η άλλοτε σύμμαχος ανατολική Λιβύη του στρατηγού Χαφτάρ φαίνεται να παίζει διπλό παιχνίδι και με την Τουρκία. Τέλος, οι σχέσεις της με την Αίγυπτο παραμένουν μεν κατ’ αρχήν θετικές, αλλά έχουν δοκιμαστεί από τις κλιμακούμενες αιγυπτιακές μεθοδεύσεις στη Μονή Σινά.
Αλλά και στο εσωτερικό της χώρας η κατάσταση δεν είναι λιγότερο περίπλοκη. Η κυβέρνηση βρίσκεται βέβαια σε αποδρομή χωρίς προοπτική ανάκαμψης και ο πρωθυπουργός αμφισβητείται σοβαρά εκ των έσω, ενώ οι δελφίνοι εντός Νέας Δημοκρατίας έχουν ήδη το όπλο παρά πόδα για την επόμενη μέρα, με το βλέμμα στις πιθανές κινήσεις Σαμαρά και Τσίπρα (και ίσως και της Μαρίας Καρυστιανού). Ταυτόχρονα όμως, η υφιστάμενη αντιπολίτευση εξακολουθεί να παραμένει διασπασμένη και ανήμπορη να εκφράσει αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση για το μέλλον του τόπου.
Μέσα σε αυτό το αλαλούμ, η αμερικανική παρέμβαση επιχειρεί να λειτουργήσει ως καταλύτης. Με τη λογική αυτή, θα είναι ευκαιρία οι χώρες της Μεσογείου να οριοθετήσουν ειρηνικά τις θαλάσσιες ζώνες τους και να εκμεταλλευτούν τον ορυκτό τους πλούτο, με πρωτεύοντα φυσικά το ρόλο των αμερικανικών εταιριών. Μόνο τυχαία δεν είναι άλλωστε η πρόσφατη δραστηριοποίηση της εταιρείας Chevron στην επιχειρούμενη αξιοποίηση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων νότια της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Τι προϋποθέτουν όμως όλα αυτά; Μια λύση-πακέτο στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, δηλαδή σε Κυπριακό, χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.
Για το παγωμένο κυπριακό έχει ήδη ξανανοίξει ο δρόμος μετά την πρόσφατη εκλογή του δήθεν «φίλου της ομοσπονδιακής λύσης» Ερχιουμάν στην ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας, ενώ για το Αιγαίο έχουν πιάσει δουλειά ο εγχώριος «ραγιαπετριτισμός» και τα εμετικά τρολ του διαδικτύου. Θέλουν πόλεμο με τους Τούρκους οι «πατριώτες του καναπέ» ; Δεν είναι καλύτερα τα 8 ή τα 9 ναυτικά μίλια κυριαρχίας από τα 6; Με αυτές τις ανοησίες, σπεύδουν να συμφωνήσουν μάλιστα, ηθελημένα ή όχι, ακόμα και παράγοντες της -κατ’ ευφημισμόν- αντιπολίτευσης.
Ας μιλήσουμε σοβαρά: η θεώρηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων ως πακέτου, σύμφωνα με την περιβόητη στρατηγική του Ελσίνκι, της οποίας θιασώτες είναι ο σημερινός πρωθυπουργός και οι σημιτολάγνοι συνεργάτες του, έχει αποδειχθεί ιστορικά κοντόφθαλμη και εθνικά αποτυχημένη. Το επιχείρησε, σε άλλο ιστορικό πλαίσιο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής το 1959-1960 και τελικά -βοηθούντων της αλλοπρόσαλλης στάσης του Μακαρίου και του προδοτικού πραξικοπήματος της χούντας Ιωαννίδη-χάθηκε σχεδόν η μισή Κύπρος το 1974. Το επιχείρησαν και οι Σημίτης-Γιώργος Παπανδρέου με το Ελσίνκι και το απαράδεκτο Σχέδιο Ανάν την περίοδο 1999-2004. Συμφέρει μήπως την Ελλάδα μια βοσνιοποιημένη Κύπρος που θα λειτουργεί ως εν δυνάμει δορυφόρος της Τουρκίας σε μια διαρκώς αποδυναμωμένη γεωπολιτικά Ευρωπαϊκή Ένωση; Είναι άραγε δυνατόν να έχει ευρωπαϊκό προσανατολισμό μια Τουρκία με νομαδικές καταβολές και νεοοθωμανικές βλέψεις αλλά και το 80% του πληθυσμού της στην Ασία; Μπορεί η Ελλάδα να εμπιστευτεί το μέλλον της σε μια αμερικανική ηγεσία που διατυπώνει δημοσίως ύμνους για τον Ερντογάν ως προνομιακό της συνομιλητή στην περιοχή, παρόντων των ηγετών Ελλάδας και Κύπρου;
Εν μέσω των ως άνω ρητορικών ερωτημάτων, η Ελλάδα αποχαιρέτισε έναν ακόμα μεγάλο καλλιτέχνη: τον διεισδυτικό, αντιφατικό αλλά και ταυτισμένο όσο λίγοι με την ψυχή της μεταπολίτευσης Διονύση Σαββόπουλο. Πολλοί έσπευσαν μάλιστα να ταυτίσουν την απώλειά του με το οριστικό τέλος της εποχής αυτής. Αυτό όμως θα επέλθει σίγουρα αν η κυβέρνηση και τα βασικά κόμματα του πολιτικού συστήματος συνηγορήσουν σε «Πρέσπες του Αιγαίου» κόντρα στα εθνικά συμφέροντα. Η κοινωνία βρίσκεται ήδη απέναντί τους. Δεν αργεί η στιγμή που θα εκφραστεί.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
