ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΟΥΤΟΣ
Η ζωή µου. Τόμος Α’ (1925-1974)
επιµ.: Περικλής Μπούτος,
Χρήστος Αναστασίου
εκδ. Κέδρος, 2024, σελ. 368
Του Αχιλλέα Χεκίμογλου από την “Καθημερινή”*
Πρόσφατα εκδόθηκε ο Α’ τόμος της αυτοβιογραφίας του πολιτικού Γιάννη Μπούτου, η οποία χαρακτηρίζεται από θεσπέσιο ύφος γραφής, πολλές αποκαλύψεις και καίριες διαπιστώσεις. Ο Μπούτος προερχόταν από ιστορική πολιτική οικογένεια της Μεσσηνίας, εξελέγη τόσο με το Κόμμα Φιλελευθέρων και την ΕΡΕ όσο και με τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ, διατέλεσε υπουργός των κυβερνήσεων Καραμανλή και Ράλλη και στη συνέχεια κεντρικός τραπεζίτης
επί ΠΑΣΟΚ - πέρασε δηλαδή από όλες τις εκφάνσεις του πολιτικού εκκρεμούς. Εχασε τον φιλελεύθερο πατέρα του, Περικλή, στη σφαγή του Μελιγαλά -είδε, μάλιστα, προφητικά την εκτέλεσή του στον ύπνο του την προηγούμενη μέρα, που αποτέλεσε στιγμή κατά την οποία απώλεσε για πάντα το αίσθημα του φόβου. Ωστόσο, σε αντίθεση με ό,τι θα περίμενε κανείς, ο Μπούτος κατηγορεί τους πολιτικούς ηγέτες της πρώτης μεταπολεμικής περιόδου ότι «χρησιμοποίησαν κάθε αντιδραστικό ακροδεξιό στοιχείο» και «δίωξαν αμείλικτα» όσους συμμετείχαν στην αντίσταση με το ΕΑΜ, κατηγορώντας, μάλιστα, τον Πλαστήρα για παράδοση του κρατικού μηχανισμού «στα χέρια των πιο αδίστακτων και ανόητων ακροδεξιών.
Η πρώτη εκλογή
Το 1950 εξελέγη (παράτυπα, λόγω ορίου ηλικίας) βουλευτής με το Κόμμα Φιλελευθέρων χάρη σε 75 σταυρούς που του έριξαν μονοκούκι οι εξόριστοι στρατιώτες του 1ου Τάγματος Μακρονήσου - έπειτα από εντολή του Μεσσήνιου διοικητή του Τάγματος. Οι πολιτικοί του αντίπαλοι μάλιστα τον αποκάλεσαν «βουλευτή Μακρονήσου». Την περίοδο 1950-51 διόρισε μία εκατοντάδα φίλων του στο υπουργείο Οικονομικών, «συμβάλλοντας κατά δύναμη στην εξαθλίωση της διοίκησης». Το 1951 δεν επανεξελέγη και έφυγε για σπουδές στο LSE, το οποίο τον άλλαξε ως άνθρωπο και επανεξελέγη βουλευτής το 1956.
Επειτα από μυστική συνεννόηση με τον Καραμανλή, κατέβηκε υποψήφιος με την ΕΡΕ το 1961. Κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα έλαβε στο ταχυδρομείο ανώνυμο αντίγραφο του Σχεδίου «Περικλής». «Η άσκηση βίας και η νοθεία του εκλογικού αποτελέσματος […] ήταν αντικείμενο σχεδιασμού και εφαρμογής άλλων κέντρων αποφάσεων, εξωκυβερνητικών και εξωπολιτικών», παρατηρεί. Στο υπουργείο Συντονισμού υπηρέτησε υφυπουργός με υπουργό τον Παναγή Παπαληγούρα, την εμπιστοσύνη του οποίου κέρδισε αμέσως. Ο Μπούτος αποκαλύπτει ότι το 1962 ο τότε αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Λίντον Τζόνσον, όταν επισκέφθηκε την Αθήνα πρότεινε στον Καραμανλή να οργανωθεί μια λαϊκή φιέστα από το Σύνταγμα μέχρι την Ομόνοια, στην οποία ο ίδιος θα παρήλαυνε έφιππος σε ένα άσπρο άλογο, ντυμένος καουμπόι. Ο Καραµανλής «είδε κι έπαθε να τον πείσει ότι η Ελλάδα δεν ήταν Τέξας και αυτό κινδύνευε να καταντήσει γελοίο».
Λίγο πριν από τη χούντα, ο κορυφαίος πολιτικός της ΕΡΕ Κωνσταντίνος Ροδόπουλος πρότεινε στον Μπούτο να αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών σε δικτατορική κυβέρνηση των Ανακτόρων, πρόταση που απέρριψε γιατί δεν θα συνέβαλε στη διάσωση, αλλά στην καταδίκη της δημοκρατίας. Μετά τη χούντα και πριν από το βασιλικό αντικίνημα, τον κάλεσε ο βιομήχανος και πολιτικός Χριστόφορος Στράτος και του μετέφερε ότι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος του είχε αναθέσει τον σχηματισμό κυβέρνησης που θα ανέτρεπε τη χούντα και θα οδηγούσε τη χώρα σε εκλογές. Ο Στράτος πρότεινε στον Μπούτο να αναλάβει το υπουργείο Συντονισμού, πρόταση που επίσης απέρριψε, καθώς διέκρινε ότι το αντικίνημα δεν θα είχε καμιά επιτυχία.
Χρόνια αργότερα, στον απόηχο του Πολυτεχνείου, ο Μπούτος είδε τον τέως βασιλιά το 1973 στο Λονδίνο και έμεινε με την εντύπωση ότι δεν είχε επαφή με την πραγματικότητα. Και, στη συνέχεια, συνάντησε τον Καραμανλή στο Παρίσι την ώρα που έφταναν στην Αθήνα συγκεχυμένες πληροφορίες για ανατροπή του Παπαδόπουλου. «Δεν ξέρουν τι τους γίνεται [...] Ο μόνος που μπορεί να αναλάβει την πρωτοβουλία για την αποκατάσταση της δημοκρατίας είμαι εγώ. Για να μην έχουν απευθυνθεί σε μένα μέχρι τώρα [...] σημαίνει ότι αυτοί ανατρέψανε τον Παπαδόπουλο για δικό τους λογαριασμό και επομένως πάμε σε δεύτερη χούντα», του είπε ο Καραμανλής.
Κατά την εκτίμηση του Μπούτου, ο ελληνικός λαός πλήρωσε τους συνταγματάρχες με αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες, οι Τούρκοι απελευθερώθηκαν από τον φόβο ότι οι Ελληνες είναι περήφανοι και μαχητές και επέσπευσαν την εκδήλωση της επεκτατικότητας.
Στο βιβλίο αναβιώνουν γεγονότα από την πολιτική του πορεία, τα οποία αποτελούν αφορμή για καίριες επισημάνσεις: «Στην ελληνική κοινωνία, έντονα επαρχιακού και βαλκανικού χαρακτήρα, η μετριότητα αποτελεί αδιαμφισβήτητο προσόν επιτυχίας»· «Οι Ελληνες δεν είναι Προμηθείς, αλλά Επιμηθείς - ενεργούν συμπληρωματικά, επιδιορθωτικά και σε μικρή κλίμακα»· «Κάθε γενιά Ελλήνων αρνείται να διδαχθεί από την εμπειρία των παλαιοτέρων, επιδιώκοντας να μάθει μόνο μέσα από τα δικά της παθήματα. Η πείρα είναι μιας μόνο χρήσης - όπως οι οδοντογλυφίδες»· «Ο αντιδυτικισμός στηρίζεται σε μια διαστρέβλωση γεγονότων και αντιλήψεων και σε μια ιδιότυπη ψυχοϊδεολογική κατάσταση». Ο Β’ τόμος της αυτοβιογραφίας του αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
* Ο κ. Αχιλλέας Χεκίμογλου είναι συγγραφέας και ερευνητής.
