Οι συγκεντρωθέντες απεδοκίμασαν τας αποφάσεις του τελευταίως εν Αθήναις συνελθόντος πανσταφιδικού συνεδρίου και εζήτουν την υιοθέτησιν των τοιούτων του συνεδρίου Πύργου. Από του εξώστου του Δικηγορικού Συλλόγου, ωμίλησαν προς τα πλήθη οι κ.κ. Βρεττός, Μιχόπουλος, Λούλης Τσικλητήρας και Διπλάρης, οίτινες εζήτησαν όπως η κυβέρνησις λάβη συντόμως μέτρα υπέρ της σταφίδος, κατεδίκασαν δε τας αποφάσεις του Πανσταφιδικού Συνεδρίου Αθηνών. Εν τέλει εγένετο δεκτόν το κάτωθι ψήφισμα, όπερ έχει ως εξής:
Λαός Ηλείας και Ολυμπίας εν συναγερμώ όμοιον του οποίου εις όγκον και αγανάκτησιν ουδέποτε είδεν, ακούσας ρητόρων Μιχοπούλου, Τσικλητήρα και Διπλάρη. Λαβών υπ' όψει τα διατρέξαντα σταφιδικόν εμπαιγμόν άνευ προηγουμένου, δυστυχίαν σταφιδοπαραγωγών, αξιοί την εξ ολοκλήρου αποδοχήν του ψηφίσματος του Β' Πανσταφιδικού Συνεδρίου Πύργου. Εις σημερινάς περιστάσεις λαμβανομένων υπ' όψει όλων των συνθηκών καθημερινής βλάβης σταφιδοπαραγωγής ελαχίστην εγγύησιν αποκρούσεως φάσματος πείνης αποτελεί 3.000 χιλιόλιτρον. Μείωσιν εξόδων διοικήσεως εις το 1/5. Επιπροσθέτως κατάργησιν κονδυλίων εξωτερικής και εσωτερικής διαφημίσεως. Αμεσον καταγγελίαν ελληνογαλλικής εμπορικής συμβάσεως. Απαγόρευσιν εισαγωγής μελάσσης και την μη διάθεσιν της υπαρχούσης ποσότητος αυτής προς μηχανοποίησιν. Απαραιτήτως επαναφορά δώρου και διαταχθώσι συνεργεία και παραλαμβάνωσι διαμέσους σταθμούς χλωράν σταφίδαν. Την μη μεταφοράν των πλεονασμάτων της παλαιάς εσοδείας εις νέαν (επανάληψιν περυσινής δολοφονίας) αλλά να αγοράση ταύτα συμφώνως προς ειλημμένην υποχρέωσιν και μη εξαγάγη ταύτα προς κατανάλωσιν δημιουργούσα τοιουτοτρόπως αποθέματα εν τω εξωτερικώ εις βάρος της νέας εσοδείας. Αμεσον αγοράν παντός προσφερομένου ποσού. Αμεσον κατάργησιν δελτίου παρακρατήματος. Κατάργησιν κρατικής φορολογίας επί μίαν διετίαν. Μείωσιν ναύλων και κομίστρων. Υποχρεωτικήν προμήθειαν, συμφώνως ψηφίσματι Β' Πανσταφιδικού Συνεδρίου, μέσων αποξηράνσεως. Αξιούμεν από βουλευτάς και γερουσιαστάς Ηλείας και Ολυμπίας, αμφοτέρων παρατάξεων, εις περίπτωσιν καθ' ην δεν γίνουν αποδεκτά αιτήματά μας, παραιτηθώσι των αξιωμάτων τους συνταυτίζοντες τύχην των μετά σταφιδοπαραγωγών, άλλως αίρομεν εμπιστοσύνην.
Εμπιστευόμεθα την εκτέλεσιν παρόντος προσωπικώς εις πρωθυπουργόν διαβιβαζομένου όπου ευρίσκεται. Παρακαλούμεν αρχηγούς κομμάτων, ταχθούν με δικαίας απόψεις ημών, άλλως εις περίπτωσιν καθ' ην αιτήματά μας δεν γίνωσιν εξ ολοκλήρου αποδεκτά, λαός θέλει επανέλθη πιο εντονώτερον απεκδυομένης πάσης ευθύνης ην ακεραίαν θα φέρωσιν οι αρμόδιοι, θεωρών το παρόν συλλαλητήριον το τελευταίον ειρηνικόν. Απάντησις δέον δοθή εντός δέκα ημερών μη υπάρχοντος περιθωρίου χρόνου λόγω τρυγητού.
Η Επιτροπή
Λούκης Τσικλητήρας, Λεωνίδας Βαρουξής, Βρεττός Μιχόπουλος. Λεωνίδας Μερκούρης, Πέτρος Μαρκουτσάς, Γεώργιος Γαργαλιάνος» (332).
Το ΚΚΕ παρεμβαίνει ενημερώνοντας για τις θέσεις του τους χιλιάδες παραγωγούς αλλά όπως γίνεται γνωστό «κατά τη διάρκεια του συλλαλητηρίου συνελήφθησαν υπό των αστυνομικών οργάνων περί τους εξ κομμουνισταί, οίτινες επωφεληθέντες της ευκαιρίας, διένειμον προς το πλήθος κομμουνιστικάς προκηρύξεις» (333). Παράλληλα όμως όπως καταγγέλλει ο "Ριζοσπάστης": «Ο σύντροφος Δαμασκόπουλος εμποδίστηκε να μιλήσει παρά της επιτροπής του συλλαλητηρίου που απετελείτο από εκμεταλλευτές, στους σταφιδοπαραγωγούς επικρατεί αναβρασμός εναντίον της επιτροπής» (334). Ακολούθησε αμέσως η δίκη των συλληφθέντων και οι «σύντροφοι Πετρόπουλος, Μαντζουράτος Ελευθέριος, Λύσανδρος Μυλωνάς, Ρουμπίνης και Μπουρλάκος αγρότης 65 χρονών καταδικάστηκαν εις 39 μηνών συνολικήν φυλάκισιν και 18 μηνών εξορίαν εις Ζάκυνθον» (335).
Αμέσως μετά τη γνωστοποίηση του ψηφίσματος και την προειδοποίηση για δυναμικότερα συλλαλητήρια, η κυβέρνηση διά του αντιπροέδρου Μιχαλακόπουλου εμμένει στην πολιτική της και απειλεί: «Θεωρεί απαραίτητον να τονίση ότι πρέπει σαφώς να εννοηθεί υπό πάντων ότι πάσα απειλή περί διαταράξεως της τάξεως την οποία υπαινίσσεται το τηλεγράφημα, θα παταχθή αμειλίκτως διά των καταλλήλων μέτρων. Η κυβέρνησις δεν εννοεί να συγχωρέσει εκνόμους ενεργείας καθαπτομένας του κύρους του κράτους. Εφιστώμεν την προσοχήν των αρχών όπως λάβουν τα ενδεδειγμένα μέτρα διά την τήρησιν της τάξεως και την τιμωρίαν τυχόν εκτρόπων» (336).
Με αφορμή τις απειλές, ο "Ριζοσπάστης" επανέρχεται εξαπολύοντας νέα επίθεση κατά των αγροτιστών παρά τις προειδοποιήσεις στο ψήφισμα ότι το συλλαλητήριο του Πύργου ήταν "το τελευταίον ειρηνικόν", οι οποίες και θορύβησαν την κυβέρνηση: «Η συμμετοχή στο προχθεσινό συλλαλητήριο της Ηλείας και Ολυμπίας χιλιάδων φτωχών σταφιδοπαραγωγών και η απειλή τους, ανεξάρτητα από το προδοτικό ψήφισμα που κατόρθωσαν να επιβάλουν οι διάφοροι μεγαλοκτηματίες σταφιδοπαραγωγοί, ότι θα συγκροτήσουν ένοπλα συλλαλητήρια για να επιβάλουν τις απαιτήσεις τους, ανησύχησε, όπως ήταν επόμενο, την δικτατορική κυβέρνηση. Ευθύς μετά τη λήψη της τηλεγραφικής έκθεσης του νομάρχου Πύργου σχετικά με το συλλαλητήριο και τις διαθέσεις των φτωχών σταφιδοπαραγωγών, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μιχαλακόπουλος απηύθυνε στο νομάρχη απειλητικό τηλεγράφημα με το οποίο προσπαθεί η κυβέρνηση να τρομοκρατήσει τους παραγωγούς και να προλάβει τα ένοπλα συλλαλητήρια […]. Επίσης ο υπουργός Εσωτερικών επικοινώνησε χθες το απόγευμα με το νομάρχη Πύργου, προς τον οποίο έδωσε διαταγές "να λάβει όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα διά την τήρησιν της τάξεως και εξουδετέρωσιν κάθε απόπειρας διασαλεύσεως αυτής". Κατόπιν ο υπουργός Εσωτερικών τηλεγράφησε στον ανώτερο Διοικητή Χωροφυλακής Πατρών να διαθέσει ισχυρή δύναμη χωροφυλάκων, εφόσον δε αυτή δεν αρκεί να ζητήσει ενισχύσεις από την Αθήνα» (337).
Το υπουργείο Εσωτερικών απαντά με απαγορεύσεις ανοιχτών συγκεντρώσεων και προειδοποιεί ότι θα χρησιμοποιήσει για την καταστολή όχι μόνον τη Χωροφυλακή αλλά και τη Μεραρχία Στρατού. Σε τηλεγράφημα προς το νομάρχη αναφέρει: «Παρακαλούμεν ανακοινώστε ότι η κυβέρνησις μελετά τα ζητήματα τα προκαλούντα διαμαρτυρίας των σταφιδοπαραγωγών και πως ανεξαρτήτως της στερεάς αποφάσεως αυτής να μη ανεχθή οιανδήποτε διατάραξιν της δημοσίας τάξεως, αυτό τούτο το συμφέρον των παραπονουμένων επιβάλλει απόλυτον τήρησιν της τάξεως. Δέον επίσης να δοθεί ευρεία δημοσιότης της απαγορεύσεως των συγκεντρώσεων εν υπαίθρω και της αδείας τοιούτων εν κλειστώ χώρω παρισταμένης της Αστυνομίας, ώστε οι κάτοικοι να διατελώσι εν γνώσει των απαγορεύσεων και των συνεπειών της παραβάσεως. Καίτοι έχομεν πεποίθησιν επί την σύνεσιν των συντηρητικών στοιχείων και αδυνατούμεν να πιστεύσωμεν ότι γενήσεται απόπειρα συγκροτήσεως ενόπλου συλλαλητηρίου, εν τούτοις κρίνομεν επιβεβλημένον ν' ανακοινώσητε ότι πάσα τοιαύτη απόπειρα καταλύουσα πλήρως την έννοια του κράτους, θα αντιμετωπίση την βίαν της δυνάμεως του Στρατού και της Χωροφυλακής. Θέλετε προσπαθήσει παντί σθένει ν' αποφευχθούν αι ρήξεις, εν ανάγκη όμως ανυπέρβλητη θέλετε διατάξει την ένοπλον δύναμιν να επιβάλη βία το κράτος του νόμου. Η Μεραρχία Πατρών έχει διαταχθεί να θέση εις την διάθεσιν υμών την ζητηθησομένην ένοπλον δύναμιν. Εάν κρίνητε σκόπιμον, δύνασθε να ζητήσετε έλευσιν στρατιωτικής δυνάμεως προ της Κυριακής» (338).
Πρέπει να σημειωθεί ότι την ίδια ημέρα με το συλλαλητήριο του Πύργου, πραγματοποιείται μεγάλη σύσκεψη εκπροσώπων κοινοτήτων και συνεταιρισμών στην Κυπαρισσία με θέμα τα προβλήματα σιτοπαραγωγών και σταφιδοπαραγωγών. Ενδεχομένως ως αντίπραξη στο συλλαλητήριο του Πύργου καθώς με το ψήφισμα στηρίζονται οι αποφάσεις του Σταφιδικού Συνεδρίου της σταφίδας: «Την Κυριακήν της 27ης Ιουλίου 1930 συνήλθον εις τα γραφεία της Γεωργικής Πιστωτικής Ενώσεως των Συνεταιρισμών Κυπαρισσίας εις σύσκεψιν οι αντιπρόσωποι είκοσι τεσσάρων Γεωργικών Συνεταιρισμών και είκοσι δύο κοινοτήτων, ίνα λάβωσι αποφάσεις επί της δημιουργηθείσης σημερινής καταστάσεως λόγω της παντελούς καταστροφής των δημητριακών καρπών εκ σκωριάσεως και άλλων θεομηνιών και της σταφίδος εκ χαλάζης και περονοσπόρου.
Η σύσκεψις εκλήθη πρωτοβουλία της εν Κυπαρισσία εδρευούσης Γεωργικής Πιστωτικής Ενώσεως των Γεωργικών Συνεταιρισμών, κατόπιν αποφάσεως του διοικητικού και εποπτικού συμβουλίων της και υπό την κρίσιν των αντιπροσώπων της συσκέψεως ετέθησαν υπό συζήτησιν διάφορα θέματα αφορώντα αφ' ενός μεν την σιτοπαραγωγήν, αφετέρου δε την σταφιδοπαραγωγήν. Μετά διαλογικήν συζήτησιν των διαφόρων αντιπροσώπων συνετάχθη το ακόλουθον τηλεγράφημα το οποίον απεστάλη προς τους αρμοδίους διά της εκλεγείσης εξαμελούς Επιτροπής παρά της συσκέψεως:
Πρόεδροι είκοσι τεσσάρων συνεταιρισμών και είκοσι δύο κοινοτήτων επαρχιών Κυπαρισσίας, Τριπύλης. Αυλώνος, Αετού, Δωρίου και Εράνης, συνελθόντες σήμερον εις Κυπαρισσίαν εις σύσκεψιν ίνα λάβωσι αποφάσεις περί της δημιουργηθείσης δεινής διά τους αγρότας και τους σταφιδοπαραγωγούς καταστάσεως λόγω της παντελούς καταστροφής των δημητριακών καρπών αφ' ενός μεν υπό της πρωτοφανούς θεομηνίας, της σκωριάσεως και των επακολουθησασών ταύτην συνεχών βροχών αφ' ετέρου δε λόγω της καταστροφής των σταφιδαμπέλων εκ χαλάζης, περονοσπόρου και άλλων αιτίων ως και την τελείαν καταστροφήν των ελαιοδένδρων, αποφασίζουσιν:
Παρακαλούσιν σεβαστήν κυβέρνησιν όπως μεταβληθώσι ληξιπρόθεσμα δάνεια Σεπτεμβρίου γεωργών και σταφιδοπαραγωγών προς Αγροτικήν Τράπεζαν εις μακροπρόθεσμα και εξοφλητέα εντός πενταετίας διά τοκοχρεωλυτικών δόσεων και χορηγηθώσιν εγκαίρως νέα δάνεια αναλόγως καλλιεργητικών προπαρασκευών εκάστου κτηματία.
Αποσταλή υπό του κράτους εγκαίρως σπόροι δημητριακών καρπών ιδίως σίτου Μοντάνα και Καμπέρα καθόσον του υπάρχοντος εγχωρίου σίτου εφετινής εσοδείας είναι παντελώς ακατάλληλος προς σποράν και βρώσιν, απηλλαγμένου δασμού.
Ανασταλή διά νόμου παρά σεβαστής κυβερνήσεως επί δύο τουλάχιστον έτη η είσπραξις απαιτητών φόρων προς το Δημόσιον εκ της παραγωγής των καταστραφέντων ειδών δημητριακών και σταφίδος και η είσπραξις ληξιπροθέσμων χρεών γεωργών και σταφιδοπαραγωγών προς ανωνύμους εταιρείας γεωργικών μηχανημάτων, εργαλείων και εξαιρετικώς λιπασμάτων.
Καταβληθή πάσα ενέργεια προς άρσιν απαγορεύσεως εισαγωγής οίνων εις Γαλλίαν διότι απαγόρευσις πλήττει ανεπανορθώτως συμφέροντα αμπελοκτημόνων και άμεσος καταγγελία της Ελληνογαλλικής Εμπορικής Συμβάσεως προς περιφρούρησιν κινδυνευόντων συμφερόντων οινοπαραγωγών.
Ιδρυθή αυτόνομος ελαιοκομικός οργανισμός προς προστασίαν ελαίου και καθορισθή ικανοποιητική τιμή ελαίου ανταποκρινομένη εις σημερινάς δυσμενείς συνθήκας παραγωγών, απαγορευθή ολοκληρωτικώς εισαγωγή σπορελαίων και ξένων ελαιολάδων και καθορισθή η φορολογία μόνον επί της καθαράς προσόδου ελαίου.
Οπως λάβη υπόψη της τας αποφάσεις του τελευταίου εν Αθήναις σταφιδικού συνεδρίου οίτινες και μόναι είναι ικαναί να βελτιώσουν την υφισταμένην σήμερον σταφιδικήν κρίσιν.
Οπως τεθή εις ενέργειαν η κατασκευή της εθνικής οδού Πύργου - Καλαμών και αποφασισθή η κατασκευή εθνικής οδού Κυπαρισσίας - Επικουρίου Απόλλωνος διά Σιδηροκάστρου εις η μελέτη έχει γίνη προ πολλού δαπανηθέντος ποσού πεντακοσίων χιλιάδων δραχμών. Διά τούτων θέλει εξευρεθεί εργασία εις πενομένους και εν απογνώσει τελούντας παραγωγούς.
Κωνσταντίνος Κόκκιζας, Βασίλειος Κακκίσης, Αναστ. Χήναρης, Γεώργιος Κατσιλιέρης, Γεώργιος Γκουντούνας, Βύρων Γκρίτζαλης» (339).
(Συνέχεια)
(332) "Νεολόγος" Πατρών 28/7/1930.
(333) "Νεολόγος" Πατρών 28/7/1930.
(334) "Ριζοσπάστης" 28/7/1930 - Από τα διαθέσιμα στοιχεία δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε αν πρόκειται για τον Παντελή Δαμασκόπουλο, τραγική φυσιογνωμία του κομμουνιστικού κινήματος που καταγόταν από την Ηλεία ή για συγγενή του (ή είναι απλώς συνωνυμία).
(335) "Ριζοσπάστης" 29/7/1930.
(336) "Σημαία" 29/7/1930.
(337) "Ριζοσπάστης" 29/7/1930.
(338) "Νεολόγος" Πάτρας 2/8/1930.
(339) "Σημαία" 31/7/1930.
