Δευτέρα, 05 Δεκεμβρίου 2016 21:00

Τα πρώτα Τυπογραφεία του Αγώνα το 1821 στο Κισνόβι και την Καλαμάτα

Γράφτηκε από την
Τα πρώτα Τυπογραφεία του Αγώνα το 1821 στο Κισνόβι και την Καλαμάτα

Του Κωνσταντίνου Α. Μαρκάκη, Μηχ/γου-Ηλεκ/γου Μηχανικού, Εκπροσώπου των “Φίλων της Βέργας”

Στο πρόσφατο  βιβλίο του “Δύο Πρίγκηπες στην Ελληνική Επανάσταση” (2015 Εθν. Ιδρ. Ερευνών), με πυρήνα τα “Υπομνήματα” των αδελφών πριγκήπων Γεώργιου και Αλέξανδρου Καντακουζηνού, ο μεσσήνιος ιστορικός Βασίλης Παναγιωτόπουλος κάνει και τις ακόλουθες αναφορές, που κίνησαν το ενδιαφέρον μου και τις απομονώνω στο παρόν σύντομο σημείωμα (σε δική μου απόδοση) θεωρώντας ότι θα ενδιαφέρουν και άλλους μεσσήνιους συμπολίτες μας :

Μετά την απρόσμενη αλλαγή του “Σχεδίου του Ισμαηλίου” από τον  Αλέξανδρο Υψηλάντη, “Γενικό Επίτροπο της Αρχής” των Φιλικών, όπου αντί της άμεσης καθόδου του στην Ελλάδα (στην Πελοπόννησο) προκρίθηκε η έναρξη πολεμικών επιχειρήσεων στις Ηγεμονίες (Μολδαβία - Βλαχία), σε ηγετικούς κύκλους της “Φιλικής Εταιρείας” και με την σύμφωνη εν τέλει γνώμη του “Γενικού Αρχηγού” απεφασίσθη – μετά την έναρξη του αγώνα στις Ηγεμονίες – η αντ΄αυτού αποστολή στην Ελλάδα του δευτερότοκου αδελφού Δημήτριου Υψηλάντη ως “Αντιπροσώπου του Γενικού Επιτρόπου”.

Τον Δημήτριο Υψηλάντη συνόδευσαν ως άμεσοι προσωπικοί του συνεργάτες και “συνταξιδιώτες” - από Κισνόβι στην Τεργέστη - οι φιλικοί Παναγ. Αναγνωστόπουλος και Γεωργ. Κοζάκης – Τυπάλδος (από άλλες διαδρομές για συνωμοτικούς λόγους). 

Ως “προπομπός” προηγήθηκε ο Αλέξανδρος Καντακουζηνός, συνοδευόμενος αντίστοιχα από τους : Κωνστ. Καντιώτη, Μιχ. Μιχάλογλου, Γρηγ. Σάλλα, Χρίστο Πεταλά.

Έκδοση της “Ελληνικής Σάλπιγγος” στην Καλαμάτα σε Τυπογραφείο από την Τεργέστη

Αφού κατόρθωσαν να συγκεντρωθούν στην Τεργέστη (κάτω από συνεχή παρακολούθηση της Αυστριακής αστυνομίας – παρά τα συνωμοτικά μέτρα), αναχώρησαν για την Ελλάδα με το μπριγαντίνι “Fidelissimo”, ιδιοκτησίας του φιλικού Μιχ. Παξιμάδη και με καπετάνιο τον Παύλο Στοϊκοβίτς.

Στην αρχική ομάδα Υψηλάντη – Καντακουζηνού προστέθηκαν και οι : Ν. Φλογαΐτης, Μιχ. Κομνηνός – Αφεντούλιεφ, Γεώργ. Αντωνόπουλος και οι σπουδαστές : Λιβέριος, Αλ. Γλαράκης, Φρ. Μαύρος.

Στο πλοίο, το οποίο από μεταφορικό σιταριού μεταξύ Οδησσού – Τεργέστης, διαμορφώθηκε πρόχειρα σε “επιβατικό”, επιβιβάστηκαν συνολικά 28 εθελοντές, οι 12 από Κισνόβι και οι άλλοι επελέγησαν από ενθουσιώδεις έλληνες σπουδαστές και φιλέλληνες στρατιωτικούς που είχαν συγκεντρωθεί εκεί.

Το πλοίο ακολούθησε τη διαδρομή που είχε αρχικά σχεδιαστεί για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη : Τεργέστη –  Ύδρα – Καλαμάτα, μεταφέροντας μικρή ποσότητα εφοδίων και – μεταξύ άλλων – ένα μικρό πιεστήριο, το οποίο προμηθεύτηκαν στην Τεργέστη οι Κ. Καντιώτης και Αλ. Καντακουζηνός αναμένοντας τον Δημ. Υψηλάντη, στο οποίο έγινε και η έκδοση της “Ελληνικής Σάλπιγγος” στην Καλαμάτα. 

Σημειώνεται ότι το “Fidelissimo” παρέμεινε για μήνες στη διάθεση του Δ. Υψηλάντη, πήρε μάλιστα μέρος στην πολιορκία της Κορώνης τον Αυγ. 1821, πριν επιστρέψει στην Τεργέστη.

Άλλο πλοίο που διετέθη στον Δημ. Υψηλάντη, ιδιοκτησίας του Νικ. Στρατή, μέλους της τριμελούς Εφορίας (Αντ. Αντωνόπουλος, Νικ. Στρατής, Μιχ. Παξιμάδης) που διόρισε ο Δημ. Υψηλάντης μεταξύ των Φιλικών της Τεργέστης, ήταν αυτό που μετέφερε τον οργανωτή του πρώτου “τακτικού” σώματος στην Ελλάδα, Ιωσήφ Βαλέστα. Ο Βαλέστας συνταξίδεψε με τον Γεώργιο Ψύλλα κ.ά., με καπετάνιο τον Φωκά, από Τεργέστη προς Κεφαλονιά, όπου ναύλωσαν άλλο πλοίο από Αργοστόλι προς Καλαμάτα.

Με άλλο μέσο μετέβη στις Σπέτσες και ενώθηκε με την ομάδα ο Θεόκλητος Φαρμακίδης.

Έκδοση των “Εθνικών Ομολόγων” στο Κισνόβι σε Τυπογραφείο από την Πετρούπολη

Το “Τυπογραφείο” που μετέφεραν από την Τεργέστη οι Αλεξ. Καντακουζηνός και Κωνστ. Καντιώτης, δεν ήταν η πρώτη τους προσπάθεια. Είχε προηγηθεί η εξεύρεση μικρού τυπογραφείου στην Πετρούπολη από τον δραστήριο Κωνστ. Καντιώτη, πρώην “Κρατικό Σύμβουλο” στο Ρώσικο Υπουργείο Εξωτερικών και φίλο του Καποδίστρια. Αυτό το πιεστήριο μέσω Μόσχας έφθασε στην Οδησσό, προοριζόμενο αρχικά να φορτωθεί για την Πελοπόννησο (Μάνη), διότι εκεί ανέμεναν τον “Γενικό Αρχηγό” Αλέξανδρο Υψηλάντη να φθάσει με πλοίο (1) .

Όμως, μετά την αλλαγή σχεδίου, το πιεστήριο με διαταγή του Αλέξ. Υψηλάντη κατέληξε στο Κισνόβι της Βεσσαραβίας (Ρωσικής Μολδαβίας), έδρα του υψηλαντικού οίκου και επιτελείου. Εκεί εκτέλεσε και δύο αξιοσημείωτες τυπογραφικές εργασίες :  την έκδοση των “Εθνικών Ομολόγων” από τον Αλεξ. Υψηλάντη εκ μέρους της “Αρχής” των Φιλικών την 1η Ιαν. 1821 και ενός μονόφυλλου εντύπου, του “Πιστοποιητικού” συνδρομητών της υποτιθέμενης έκδοσης “Φιλοκαλία”, στην ουσία όμως των αποδείξεων συμμετοχής στον έρανο της “Φιλικής Εταιρείας”.

Διαπιστώνεται λοιπόν ότι όσοι σχεδίασαν την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων, φρόντισαν εκ των προτέρων με ξεχωριστή επιμέλεια να υπάρχουν “Τυπογραφεία του Αγώνα” και στους δύο τόπους από τους οποίους ξεκίνησαν οι αγωνιστές : στο Κισνόβι για τις Ηγεμονίες και στην Καλαμάτα για την Πελοπόννησο. 

 

Υποσημείωση :

(1) Σύμφωνα με το αρχικό “Σχέδιον Γενικόν” (συνταχθέν μάλλον τον Ιούνιο 1820 από τους Γεώργ. Λεβέντη και Γρηγ. Δικαίο), το πλοίο θα μετέφερε τον Αλ. Υψηλάντη (“Καλός”) και τον Γρηγ. Δικαίο (“Αρμόδιος”) αποκλειστικά διά θαλάσσης, πιθανόν από κάποιο σημείο του Δέλτα του Δούναβη.

Ως ιδιοκτήτης του πλοίου εφέρετο ο φιλικός Παλαιολόγος Λεμονής, στην πραγματικότητα όμως ήταν αγορασμένο από την Φιλική Εταιρεία για τις ανάγκες του Αγώνα (γραπτή εντολή Υψηλάντη στον Ξάνθο στο Κίεβο, στις 30 Ιουλίου 1820, “να αγοράσει ένα αξιόπλοο καράβι”).

Σύμφωνα όμως με το επιχειρησιακό “Σχέδιο Ισμαηλίου”(Οκτώβριος 1820) προβλεπόταν χερσαίο δρομολόγιο του “Γενικού Αρχηγού” και της συνοδείας του μέχρι την Τεργέστη και από εκεί με το πλοίο στη Μάνη, όπου τον περίμεναν οι “απόστολοι” της εξέγερσης για την Πελοπόννησο (Δικαίος) και για την Ήπειρο (Περραιβός).


NEWSLETTER