«Στοιχειώδες αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης επιβάλλει εις την δημόσιαν γνώμην, αφού η κυβέρνησις δεν φαίνεται έχουσα σαφή επίγνωσιν της καταστάσεως να μη αγνοήση την δυστυχίαν εις ην, κατ' αυτάς, είναι βυθισμένος ο πληθυσμός της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου.
Η βραδυκίνητος κυβερνητική μηχανή έπρεπε την φοράν ταύτην να επιδείξει μείζονα γοργότητα προκειμένου να ληφθούν τα δέοντα μέτρα προς ανακούφισιν των συνεπεία των παγετών εστερημένων παντός πόρου ζωής παραγωγών. Ως γνωστόν, οι σταφιδοπαραγωγικοί πληθυσμοί την εποχήν ταύτην του έτους αποζώσιν, επί της προόψει της κατ' Αύγουστον εσοδείας του καρπού των, αποκλειστικώς από πιστώσεις χορηγουμένας παρά των παντοπωλών και άλλων παντοειδών εμπόρων. Νυν, της εσοδείας καταστραφείσης κατά ποσοστόν ποικίλον από 80% μέχρις 100%, κατά την γενομένην πρωτοβάθμιαν εκτίμησιν, διεκόπησαν πάσαι αι τοιαύται πιστώσεις των εμπόρων. Το πώς αποζώσιν υπό τοιαύτας συνθήκας οι παντελώς εστερημένοι άλλων πόρων παραγωγοί είνε όντως αίνιγμα υποκρύπτων απιστεύτους στερήσεις και μεγάλην δυστυχίαν. Οι σταφιδοπαραγωγοί εν τη απογνώσει των αναγκάζονται άλλοι να εκποιώσιν εις τιμάς ευτελείς τα οικόσιτά των κτήνη, άλλοι δε εξ αυτών να προσφεύγουν, κυριολεκτικώς αποστραγγιζόμενοι υπό τούτων, εις τους επιτόπιους τοκογλύφους. Λαμβάνοντες πολλάκις το ήμισυ του ονομαστικού ποσού του χορηγουμένου δανείου. Εχω να προσθέτω ότι δυστυχώς τα κρούσματα ζωοκλοπών καθ' α επληροφορήθην, επολλαπλασιάσθησαν τελευταίως παρά τοις εξαιρετικώς νομοταγέσι αυτοίς πληθυσμοίς, εάν δε η κυβέρνησις δεν επιταχύνη τας προς αρωγήν των ενεργείας της, φοβούμαι ότι εν τω προσεχεί μέλλοντι θέλουσι σημειωθή έτι πλείονα έκτροπα, δημιουργουμένης εις τας φιλησύχους περιφερείας ταύτας καταστάσεως εκρύθμου, διότι η πείνα είναι ο χείριστος των συμβούλων. Είναι άραγε αναγκαίον να τονίσω εις επίμετρον ότι η νέκρωσις της εμπορικής πίστεως έχει σταματήσει και εις τα αστικά κέντρα πάσαν οικονομικήν ζωήν, συμπαρασύρουσα εν τη συμφορά του αγρότου τον έμπορον και τον επαγγελματίαν των πόλεων, και ότι κατ' αυτάς, σύμπας ο πληθυσμός της Μεσσηνίας και της Ηλείας αγωνιά, αναμένων από τας κυβερνητικάς αποφάσεις και μόνον την σωτηρίαν του;
Ως προς την κυβέρνησιν γνωστόν τυγχάνει, κατόπιν των επανειλημμένων δηλώσεων των κ. κ. Βουρλούμη και Αλεξανδρή πως απεφάσισεν αύτη να αντιμετωπίση την κατάστασιν. Συνεπεία του συστήματος της αυτασφαλείας του εφαρμοσθέντος μετά τους παγετούς του έαρος 1929, ο ΑΣΟ έχει την υποχρέωσιν να αποζημιώση τους σταφιδοπαραγωγούς κατά τα 2/3 των 90 εκατοστών της κατά χιλιόλιτρον αξίας των πλεονασμάτων. Δεδομένου δε ότι η αξία αύτη ήτο πέρυσι 2.000 δραχμών και ότι εφέτος υπάρχουσι βάσιμοι λόγοι να πιστεύομεν ότι θα κρατηθή εις το αυτό επίπεδον, η δοθησομένη αποζημίωσις δεν θα υπερβή τας 1.200 δραχμάς κατά χιλιόλιτρον.
Η ούτω προτεινομένη ανακούφισις, αποτελεί, καθ' ημάς, εμπαιγμόν των σταφιδικών πληθυσμών. Εαν θέλη το Κράτος να εκτιμήση την πραγματικότητα, δέον να αποβλέψη εις τους μικροτέρους παραγωγούς, πολλοί των οποίων δεν παράγωσι πλέον των 4-5 χιλιολίτρων σταφίδος. Εν τη τελευταία ταύτη περιπτώσει, έστω και αν αι ζημίαι ας υπέστησαν οι παραγωγοί εκτιμηθώσι προς 100%, ενδεχόμενον όπερ ασφαλώς αποκλείεται, θα λάβωσι ούτοι ως συνολικήν αποζημίωσιν ουχί πλέον των 4.800-6.000 δραχμών, ποσόν προφανώς εντελώς ανεπαρκές διά να θεραπεύση, μέχρι της χορηγήσεως νέων καλλιεργητικών δανείων αρχομένων από του προσεχώς Μαρτίου, τας ανάγκας οικογενειαρχών, οίτινες εξ αυτών των χρημάτων θα έχωσι να εξοφλήσωσι και πολλάς ήδη δοθείσας εις αυτοίς εμπορικάς πιστώσεις και τα διάφορα καλλιεργητικά δάνεια, ενώ εξ άλλου το έτερον εισόδημα εξ ου αποζώσι, το σύκον, έχει και τούτο καταστραφή, άνευ όμως ελπίδος αποζημιώσεως.
Εκ των παρατιθεμένων αριθμών θα εννοήση τις ότι η αποζημίωσις, διά να πληρώση τον σκοπόν της δέον να είναι εις ανώτερα της μελετωμένης. Ανάγκη λοιπόν η τιμή των πλεονασμάτων κατά χιλιόλιτρον να ορισθή ανωτέρα των δύο χιλιάδων δραχμών, και αν τούτο προσκρούη εις τα γενικότερα συμφέροντα της σταφίδος απολήγον, λόγω τεχνητώς υψωμένων τιμών εν τω εσωτερικώ εις μείωσιν της εξαγωγής, το κράτος δέον να μη διστάση να χαρίση τον εκ 50 εκατομμυρίων δραχμών έγγειον φόρον της σταφίδος, χάριν της αποζημιώσεως των παραγωγών, χειρονομία, ήτις, καθ' ημάς, και απολύτως επιβεβλημένη είναι και δυνατή υπό τας παρούσας συνθήκας του προϋπολογισμού. Προς τούτο θα ήρκει, εν η περιπτώσει ο προϋπολογισμός δεν παρουσιάζει πλεόνασμα, αντιθέτως προς τας υπό του κ. Πρωθυπουργού εξαγγελθέντα και επ' εσχάτων, να περισταλώσι χάριν των λιμωττόντων σταφιδικών πληθυσμών τινές από τις πολυτελείς δαπάνας δι' ων πολλαπλώς επιβαρυνόμεθα. Αλλά νομίζομεν ότι και έτερον μέτρον πρέπει να ληφθή προς συμπλήρωσιν των ανωτέρω τούτων. Το της μετατροπής των δανείων της Αγροτικής Τραπέζης εκ βραχυπροθέσμων εις μακροπρόθεσμα ή τουλάχιστον εις μεσοπρόθεσμα, ίνα το χρήμα το δοθησόμενον εις τους πληγέντας παραγωγούς χρησιμοποιηθή πράγματι προς ανακούφισιν των αναγκών των. Τέλος, όχι μόνον επειδή τα επιδικαθησόμενα ποσά δεν θα καταβληθώσι εις τους δικαιούχους παρά μόνο κατά το τέλος Σεπτεμβρίου, αλλά και αυταί αι οριστικαί εκτιμήσεις των επιτροπών θα αργήσουν να εκδοθούν παραμενούσης ούτω μιας καταστάσεως αβεβαιότητος εις τας πληγείσας περιφερείας ως προς τα τελικώς εκδοθησόμενα ποσά, ήτις θα εξακολουθή να προκαλή την εκ μέρους των εμπόρων άρνησιν πάσης πιστώσεως εις τους παραγωγούς, συνιστώμεν εις τον ΑΣΟ να μελετήση συντόμως τρόπον διανομής προσωρινών μικρών βοηθημάτων εις τους παγοπλήκτους υπό τύπον προκαταβολών απέναντι των ποσών άτινα οριστικώς θα δοθώσιν εις τούτους, διότι ήδη, ως προείπον, πολλαί οκογένειαι, ως ιδίοις όμμασι αντελήφθην, στερούνται και αυτού του επιουσίου άρτου των» (565).
Οι εκτιμήσεις αργούν και οι παραγωγοί διαμαρτύρονται: «Το έργον των δευτεροβάθμιων επιτροπών επί του ελέγχου των ζημιών των σταφιδαμπέλων εκ του παγετού συνεχίζεται καθ' άπαντα τον Νομόν.
Ως γνωστόν, αι δευτεροβάθμιαι επιτροπαί ενεργούν έναν λεπτομερειακόν έλεγχον, μέχρι του σημείου ώστε να μετρούν με κορδέλα τας εκτάσεις των σταφιδοφυτειών. Γίνεται δηλαδή ένας έλεγχος τοιούτος, όστις και χρόνον αρκετόν θα απαιτήση διά την εκτίμησιν των ζημιών, και ακριβή εκτίμησιν αυτών θ' αποδόση.
Αλλά παρά πάντα ταύτα, οι σταφιδοπαραγωγοί και ιδία της επαρχίας Μεσσήνης, οίτινες ως γνωστόν έχουν υποστεί τας περισσοτέρας ζημίας, άρχισαν ήδη να δυσανασχετούν διά το μέτρον τούτο. Και δυσανασχετούν, όχι δι' άλλον λόγον, αλλά διότι προβλέπεται ότι η εκτίμησις των ζημιών ως διεξάγεται σήμερον, δεν θα περατωθή ούτε τον Ιανουάριον, ενώ είνε γνωστόν ότι περί τα τέλη Σεπτεμβρίου πρέπει να αρχίση η καταβολή της αποζημιώσεως προς τους σταφιδοπαραγωγούς.
Αλλά οι σταφιδοπαραγωγοί δυσανασχετούν ακόμη περισσότερον διότι εις πολλάς περιφερείας λαμβάνεται ως μέτρων εκτιμήσεων των ζημιών εν και δύο μόνον κτήματα, ως κατήγγειλεν ενυπογράφως ο κ. Κλεφτόγιαννης διά την Κοινότητα Ζερμπισίων.
Οι σταφιδοπαραγωγοί αναμένουν ήδη την ενίσχυσιν των εκτιμητικών επιτροπών, ελπίζοντες ότι θα δυνηθούν να αποζημιωθώσι τον Σεπτέμβριον» (566).
Ο καιρός περνά, οι εκτιμήσεις συνεχίζονται, έκτακτα μέτρα ανακούφισης δεν παίρνονται, η αποζημίωση φαίνεται ότι οριστικοποιείται στις 1.200 δραχμές το χιλιόλιτρο και στη Μεσσηνία τα πράγματα είναι παγωμένα όπως φαίνεται από ανυπόγραφη επιστολή στη “Σημαία”, η οποία φαίνεται ότι απηχεί τις απόψεις της διεύθυνσης της εφημερίδας:
«Εις τον Πύργον, εις τας Πάτρας, εις το Αίγιον και γενικώς εις όλα τα σταφιδικά μέρη της Πελοποννήσου, συγκροτούνται συσκέψεις και συλλαλητήρια των σταφιδοπαραγωγών διά τον κανονισμόν μιάς δικαίας και λογικής αποζημιώσεως των παγετοπλήκτων. Εις το Αίγιον μάλιστα συγκροτείται συλλαλητήριον. Τοιαύτης σπουδαιότητες είνε το ζήτημα, ώστε ν' απασχολή σήμερον ολόκληρον σχεδόν την Ελλάδα. Εδώ εις τον μακάριον αυτόν τόπον που λέγεται Μεσσηνία, τίποτε δεν παρατηρείται, ουδέ η παραμικροτέρα κίνησις των παγετοπλήκτων ουδέ και το ελάχιστον παράπονον κατά της ορισθείσης αποζημιώσεως. Διατί; Μήπως οι σταφιδοπαραγωγοί έπαυσαν ενδιαφερόμενοι υπέρ των συμφερόντων των; Μήπως εγκρίνουν την ορισθείσαν αποζημίωσιν; Και όμως ούτε το ένα ούτε το άλλο συμβαίνει. Οι παγετόπληκτοι και δυσηρεστημένοι είναι διά την θρυλουμένην αποζημίωσιν και διά την ζωήν των ενδιαφέρονται. Λείπουν όμως από το μέσον οι εμψυχωταί μιάς τοιαύτη κινήσεως. Οι ηγέται. Αλλά δόξα τω Θεώ, υπάρχουν τέτοιοι, αρκετοί εις την Μεσσηνίαν. Τι κάμνουν; Πού ευρίσκονται; Διατί δεν κινούνται; Διατί δεν διαμαρτύρονται; Διατί δεν καλούν εις γενικάς συνελεύσεις τους συνεταιρισμούς των; Ιδού κ. διευθυντά μερικά ερωτήματα προερχόμενα αυθορμήτως από τους παγοπλήκτους. Τελευταίως, φρονώ ότι οι σταφιδοπαραγωγοί έχουν υποχρέωσιν άνευ άλλης τινός προειδοποιήσεως να αναλάβουν αυτοί ούτοι την πρωτοβουλίαν της συγκροτήσεως συσκέψεων καθ΄ άπαντα τον Νομόν. Διότι αν αναμένουν τους αυτοκλήτους προστάτες των, τότε ασφαλώς ουδέποτε θα κινηθούν. Και το ζήτημά των ασφαλώς θα χαθή, όπως και τόσα άλλα» (567).
(565) “Σημαία” 29/5/1931 – Ο Αλ. Εμπειρίκος-Κουμουνδούρος γεννήθηκε το 1898 στην Αθήνα και ήταν δευτερότοκος γιος του Επαμεινώνδα Εμπειρίκου, γόνου μεγάλης εφοπλιστικής οικογένειας, και της Ολγας Κουμουνδούρου, κόρης του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου. Ασχολήθηκε από μικρός με την ποίηση και σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εντάχθηκε στο διπλωματικό σώμα, στο οποίο υπηρέτησε για τρία χρόνια. Λόγω της έλλειψης αρρένων απογόνων από τους δύο γιους του Κουμουνδούρου, υιοθετήθηκε από τον βουλευτή, Σπύρο Κουμουνδούρο, αδερφό της μάνας του, και πρόσθεσε το επώνυμο "Κουμουνδούρος" δίπλα στο "Εμπειρίκος" [4]. Ανέλαβε παράλληλα το κόμμα του θείου του στη Μεσσηνία και εκλέχθηκε βουλευτής το 1926, 1932, το 1933 και το 1935. Εφυγε από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Ελβετία, όπου διέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του. Στην Βέρνη διορίστηκε σύμβουλος Τύπου στην ελληνική πρεσβεία. Ασχολήθηκε με την λογοτεχνία και την ποίηση εκδίδοντας πολλές κριτικές και ποιητικές συλλογές. Πέθανε στο Λονδίνο το 1980.
(566) “Σημαία” 27/6/1931
(567) “Σημαία” 1/8/1931 – Το Συνέδριο στον Πύργο πραγματοποιήθηκε στις 2 Αυγούστου και σε αυτό πήραν μέρος και αντιπρόσωποι της Μεσσηνίας. Μίλησε ο Ηλ. Μαράκας που είπε ότι δεν πρέπει να τεθεί αίτημα για αύξηση της κατώτατης τιμής πλεονασμάτων για να μην επιβαρυνθεί η σταφίδα. Αλλά να τεθεί αίτημα αποζημίωσης των 3/3 αντί των 2/3 του 90% των ζημιών, δηλαδή 2.000 δρχ. το χιλιόλιτρο (“Ελεύθερος Ανθρωπος” 7/8/1931).
