Από τα τέλη του 19ου αιώνα, ο εθνικισμός των Τούρκων οδήγησε σε εχθρική συμπεριφορά απέναντι στους μειονοτικούς πληθυσμούς που ζούσαν στην οθωμανική αυτοκρατορία. Κυρίως οι Έλληνες και οι Αρμένιοι, που κατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας της χώρας, μπήκαν στο στόχαστρό τους. Η εκκρεμότητα για τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου όξυνε τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα.
Τους πρώτους μήνες του 1914 έγιναν αθρόες μεταναστεύσεις μουσουλμάνων της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Ελλάδας προς τη Μικρά Ασία. Αυτές υποκινήθηκαν από την τουρκική κυβέρνηση. Ήταν το πρόσχημα, σε συνδυασμό με την επικείμενη είσοδο της Τουρκίας στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο,για να εκδιώξει τους Έλληνες από τα εδάφη της επικράτειάς της. Πρώτα,στις αρχές του 1914, εκδιώχθηκαν οι Έλληνες της ανατολικής Θράκης. Το Μάιο, με την καθοδήγηση και τις παραινέσεις των Γερμανών, οι διωγμοί επεκτάθηκαν και στη δυτική Μικρά Ασία, με πρόσχημα την εκκένωση της περιοχής απέναντι από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, για στρατιωτικούς λόγους. Όλη η επιχείρηση έγινε με την καθοδήγηση των Γερμανών, παραδοσιακών συμμάχων των Τούρκων. Ο τουρκικός τύπος με ανθελληνικά δημοσιεύματα και ταυτόχρονα η καθημερινή καταπίεση με λεηλασίες και δολοφονίες, τα τάγματα εργασίας και η εκτόπιση στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας οδήγησαν τους Μικρασιάτες Έλληνες σε μαζική φυγή για την Ελλάδα. Πολλοί ακόμα Έλληνες μετανάστευσαν από τον Πόντο και τον Μαρμαρά αλλά και την ανατολική Μακεδονία που είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι. Στον πρώτο διωγμό του 1914 περισσότεροι από 250.000 πρόσφυγες, κυρίως Μικρασιάτες, έφτασαν στην Ελλάδα. Στα σπίτια τους οι Τούρκοι εγκατέστησαν τους μουσουλμάνους μετανάστες από τη Βουλγαρία, τη Σερβία και την Ελλάδα.
Το 1910 ο Βενιζέλος ίδρυσε το “Κόμμα των Φιλελεύθερων”. Κέρδισε τις δύο επόμενες εκλογές υποστηρίζοντας τον εκσυγχρονισμό του πολιτικού συστήματος και την υποστήριξη των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Η περίοδος από το 1910 μέχρι το 1922 χαρακτηρίζεται ως βενιζελισμός. Μεταξύ των άλλων ο Βενιζέλος πίστευε ότι το ελληνικό κράτος έπρεπε να επιδιώξει την ενσωμάτωση του εκτός των συνόρων ελληνισμού και με συνέπεια να διεκδικήσει τον εκσυγχρονισμό του. Φυσικά η προσπάθεια βρήκε αρκετούς οπαδούς. Μεταξύ τους ήταν και οι νεοφερμένοι Μικρασιάτες πρόσφυγες.
Μετά την έναρξη του Α´παγκόσμιου πολέμου ο βασιλιάς υποστήριζε την ουδετερότητα της Ελλάδος ενώ ο Βενιζέλος τη συμμετοχή της στο πλευρό της Αντάντ. Ακολούθησε ο «εθνικός διχασμός» που οδήγησε τον Βενιζέλο στη Θεσσαλονίκη όπου και δημιούργησε το «Κόμμα της Θεσσαλονίκης»,προχωρώντας μονομερώς στην προσχώρηση της Μακεδονίας και των νησιών του Αιγαίου στην Αντάντ.
Στην Αθήνα ο βασιλιάς με τη χωροφυλακή, τον στρατό και τους φιλοβασιλικούς εφέδρους, τους «επίστρατους», αποκήρυξαν τον Βενιζέλο. Ο γαλλικός στόλος απέκλεισε την Αθήνα και τον Πειραιά. Ο διχασμός κορυφώθηκε στις 18 και 19 Νοέμβρη 1916 με τη «μάχη των Αθηνών».Ο γαλλικός στόλος υπό το ναύαρχο du Fournet βομβάρδισε την Αθήνα και οι Γάλλοι που βγήκαν στην πρωτεύουσα για να την καταλάβουν καθώς και οι βενιζελικοί έγιναν στόχοι της χωροφυλακής και των «επιστράτων».Οι βασιλικοί θριάμβευσαν. Στα επινίκια, οι παραστρατιωτικοί έδρασαν ανεξελεγκτα. Ο Γ. Βεντήρης αναφέρει:
….από τις 19 μέχρι 23 Νοεμβρίου ωδηγούντο πλησίον του φθισιατρείου Σωτηρία Μικρασιάται ιδίως πρόσφυγες και εθανατώνοντο ως κατάσκοποι εις την υπηρεσίαν των Αγγλογάλλων…
Ο διχασμός οδήγησε στη μεγάλη τραγωδία της Μικρασιατικής καταστροφής που έδιωξε τον Ελληνισμό από τις προαιώνιες κοιτίδες του.
