Στη Μεσσηνία η πρώτη εκτεταμένη εφαρμογή του ιδιώνυμου έγινε το Σεπτέμβριο του 1930, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η «κομμουνιστική διείσδυση» στους αγρότες, καθώς με την ορμητικότητα και το θάρρος του Τάσου Κουλαμπά, το ΚΚΕ έκανε την πρώτη ανοιχτή εμφάνισή του σε συλλαλητήριο το οποίο πραγματοποιήθηκε στις 3 Αυγούστου στο Νησί. Ενώπιον πλήθους αγροτών ο Κουλαμπάς παίρνει το λόγο αλλά πριν προλάβει τα τελειώσει οι αστυνομικοί τον κατεβάζουν από τη μάντρα που είχε ανέβει, τον κακοποιούν, του σκίζουν τα ρούχα και τον συλλαμβάνουν. Μαζί του συλλαμβάνουν και δύο άλλα μέλη του κόμματος, τον Ζερμπίνο και τον Μάντζαρη, γιατί μοίραζαν προκηρύξεις (1).
Η δίκη έγινε το Σεπτέμβριο με αρκετούς ακόμη κομμουνιστές κατηγορούμενους για διανομή προκηρύξεων και ο «Ριζοσπάστης» γράφει αναλυτικά σχετικά με τα όσα συνέβησαν σε αυτή: «Καλαμάτα 20 Σεπτεμβρίου (Του ανταποκριτή μας). Η κατάσταση στα χωριά είναι άθλια. Η αγανάχτηση είναι έκδηλη. Οι χωριάτες δέχτηκαν με ενδιαφέρον τις προκηρύξεις του Κ.Κ. για το σταφιδικό ζήτημα. Η οργάνωση Καλαμών με συνεργεία μοίρασε σε διάφορα χωριά προκηρύξεις. Οι αρχές βλέποντας την απήχηση που έχει ο αγώνας του Κ.Κ. στους χωριάτες λύσσαξαν κι εξαπέλυσαν άγρια τρομοκρατία ενάντια στους αγωνιστές μας. Ετσι προχθές έγινε η δίκη των συντρόφων που είχαν συλληφθεί. Η δίκη ήταν να γίνει στις 17 του μηνός, επρόκειτο δε να δικαστούν στο εδώ Πλημμελειοδικείο οι σύντροφοι Τ. Κουλαμπάς, Τσώνης, Γ. Τζεμόπουλος, Βενιέρης και Σαββάκης κατηγορούμενοι επί παραβάσει του ιδιωνύμου για διανομή προκηρύξεων του Κ.Κ. σε Λαχανάδα, Λογγά, Χαρακοπιό και άλλα χωριά της Μεσσηνίας. Επίσης εδικάζοντο οι σύντροφοι νέοι αγρότες Αργ. Μπούκας, Ι. Πετρόπουλος και Μαλανδρίνος για παράβαση του ιδιώνυμου κι αντίσταση κατά της αρχής. Εκ μέρους της Εργατικής Βοήθειας Ελλάδας απεστάλη για συνήγορος ο σ. Κατσουνωτός. Επίσης αυθόρμητα προσφέρθηκαν ως συνήγοροι των συντρόφων μας οι δικηγόροι Καλαμών Β. Κωστόπουλος και Ηλ. Αντωνόπουλος. Στο δικαστήριο είχε κατέβει απ' τα χωριά πλήθος αγροτών για να παρακολουθήσουν την δίκη η οποία έγινε την επομένη. Μόλις άρχισε η δίκη ο σ. Κατσουνωτός υπέβαλε ένσταση αναρμοδιότητας του δικαστηρίου γιατί το αδίκημα ετελέσθη διά του Τύπου. Το δικαστήριο «αποσυρθέν και συσκεφθέν» επί δίωρον έφερε μια πρωτάκουστη νομική αρλούμπα σύμφωνα με την οποία απέρριψε την ένσταση γιατί η προκήρυξη δεν έχει λέει χαραχτήρα δημοσιότητας!!! Κατόπιν έρχονται οι μάρτυρες κατηγορίας οι οποίοι δεν καταθέτουν τίποτε το συγκεκριμένο. Σε ερώτηση του σ. Κατσουνωτού ομολογούν πως η κατάσταση των χωρικών είναι απελπιστική. Κατόπιν καλείται ο μάρτυς υπερασπίσεως σ. Μάντζαρης αγρότης, ο οποίος εξεταζόμενος υπό του προέδρου λέγει ότι συμφωνεί με το περιεχόμενο των προκηρύξεων, ότι η κατάσταση των χωρικών είναι ελεεινή, ότι οι χωριάτες όπως και αυτός πεινάνε, ενώ συγχρόνως καταπιέζονται από τον ΑΣΟ και την κυβέρνηση που τους κυνηγάει για την είσπραξη των φόρων κ.λπ. Στο σημείο αυτό ο πρόεδρος ερωτά:
- Ωστε πεινάτε κι επειδή πεινάτε πρέπει να κάμετε ένοπλα συλλαλητήρια; Θα κάμεις και εσύ ένοπλη εξέγερση; Και θ' ανατρέψεις διά βίαιων μέσων το καθεστώς;
Μάρτυς: Εφόσον με καταπιέζουν το κράτος και οι έμποροι με τον ΑΣΟ και εφόσον πεινάω δεν μπορώ παρά να εξεγερθώ. Μόνο με την ένοπλη εξέγερση θα πετύχουμε τα αιτήματά μας.
Ο πρόεδρος έξω φρενών για το θάρρος του μάρτυρα, γυρεύει τα χαρτιά του, το νόμο και του απαγγέλλει αμέσως κατηγορία επί παραβάσει του ιδιωνύμου! Κατάπληξη επροξένησε στο δικαστήριο και τους δικηγόρους το πρωτοφανές αυτό μέτρο. Η υπεράσπιση διαμαρτύρεται με τον πιο έντονο τρόπο για τη διεξαγωγή της διαδικασίας. Ο σ. Κατσουνωτός καταθέτει δήλωση η οποία εγγράφεται στα πρακτικά και η οποία λέει ότι οι μάρτυρες τρομοκρατούνται και εμποδίζονται με τον τρόπο αυτό της διαδικασίας και δεν μπορούν να καταθέσουν ελεύθερα. Ακολουθούν αλλεπάλληλα επεισόδια με τον πρόεδρο. Το ακροατήριο αγαναχτεί. Ο πρόεδρος τα χάνει. Δύο από τους δικηγόρους Καλαμών που παρακολουθούν τη δίκη οι Φαρίνος και Αντωνόπουλος προσφέρονται να υπερασπίσουν το μάρτυρα που εν τω μεταξύ μετεβλήθη σε κατηγορούμενο. Αλλοι 3 δικηγόροι προσέρχονται ως μάρτυρες υπερασπίσεως. Ολοι καταθέτουν ότι δεν υπάρχει αδίκημα και διατυπώνουν την απορία και την έκπληξή τους για τον τρόπο της διαδικασίας. Το αστικό δικαστήριο ξεκουρελιάζεται κατά το χειρότερο τρόπο και στο τέλος αναγκάζεται να απαλλάξει τον μάρτυρα λόγω… πλήρους συγχίσεως. Ο δεύτερος μάρτυρας υπεράσπισης καλούμενος, δηλώνει ότι κατόπιν της κατηγορίας η οποία απηγγέλθη κατά του προηγούμενου μάρτυρος αρνείται να καταθέσει φοβούμενος ότι αν είπη την αλήθεια θα κατηγορηθεί και αυτός. Νέο επεισόδιο. Ο πρόεδρος γίνεται άνω κάτω και αναγκάζεται να διακόψει τη συνεδρίαση. Μετά τη διακοπή η υπεράσπιση δηλώνει παραίτηση από τους μάρτυρες και καλείται να απολογηθεί ο σ. Κουλαμπάς. Ο κατηγορούμενος δηλώνει θαρραλέα ότι είναι κομμουνιστής και ότι αγωνίζεται για τα συμφέροντα της τάξης του. Τονίζει πως οι φτωχοί αγρότες έχουν καταλάβει πια ότι ο μόνος σωστός δρόμος είναι αυτός που τους δείχνει το Κομμουνιστικό Κόμμα και ότι μόνο με την ένοπλη εξέγερση θα πετύχουν τα αιτήματά τους. Ο εκ των συνηγόρων Β. Κωστόπουλος τονίζει την άθλια κατάσταση των χωρικών και επιλέγει ότι εφ' όσον η κατάσταση αυτή είναι τέτοια «ο κομμουνισμός ως ιδεολογία ηθική θα επικρατήσει και καμία δύναμη δεν μπορεί να ανακόψει την πρόοδό του».
Ο σ. Κατσουνωτός εξηγεί τους λόγους οι οποίοι υπηγόρευσαν την ψήφιση του ιδιωνύμου, το οποίο είναι νόμος τρομοκρατικός καμωμένος από την αστική τάξη για να πνίξει κάθε διαμαρτυρία και εξέγερση των εργατών και των χωρικών. Ομιλεί για την λευκή τρομοκρατία που οργιάζει στην Ελλάδα, για τις εκατοντάδες των φυλακισμένων και εξόριστων αγωνιστών της εργατικής τάξης, αναπτύσσει την αντισυνταγματικότητα του νόμου, υποστηρίζει ότι πρόκειται περί αδικήματος πολιτικού, τονίζει τη σημασία του Κομμουνιστικού Κόμματος ως κόμματος που καθοδηγεί τις καταπιεζόμενες μάζες και αναφέρει τη μεγάλη επιτυχία του Κ.Κ. στη Γερμανία. Κατόπιν αναιρεί το κατηγορητήριο καθ' όλη του τη γραμμή και ζητεί την αθώωση των κατηγορουμένων. Το δικαστήριο αφού απεσύρθη εις διάσκεψη εξέδωκε την απόφασή του με την οποία καταδίκασε τους συντρόφους Κουλαμπά και Τσώνη σε 8 μήνες φυλακή τον καθένα και από ένα μήνα εξορία στη Γάβδο. Ο σ. Τσώνης κατεδικάσθη ερήμην. Για το σ. Τζεμόπουλο η δίκη χωρίστηκε. Οι Βενιάδης και Σαββάκης απηλλάγησαν. Κατά της απόφασης υπεβλήθη αμέσως έφεσις» (2).
Οσο διεξαγόταν η δεύτερη δίκη όμως, η Ειδική Ασφάλεια έκανε έφοδο σε σπίτια κομμουνιστών και προχωρούσε σε συλλήψεις όπως μας πληροφορεί σε νέα ανταπόκριση ο «Ριζοσπάστης»: «Καλαμάτα 20 Σεπτεμβρίου (του ανταποκριτή μας) - Μετά τη δική των συντρόφων αγροτών, που, όπως είπαμε έγινε μέσα σε ατμόσφαιρα τρομοκρατίας, άρχισε η δίκη των νέων συντρόφων μας Αργ. Μπούκα, Ι. Πετρόπουλου και Μαλανδρίνου. Κατηγορούνται για παράβαση του ιδιωνύμου και αντίσταση κατά της αρχής. Ως συνήγοροι παρίστανται οι δικηγόροι Ηλίας Αντωνόπουλος των Καλαμών και Κατσουνωτός. Οι μάρτυρες κατηγορίας χωροφύλακες βεβαιώνουν ότι «περιπολούντες» μίαν νύχτα… εμυρίσθησαν τους τρεις συντρόφους μας να γυρίζουν παρέα μαζύ και επειδή τους υποπτεύθηκαν τους έπιασαν. Γενομένης ερεύνης αυτών βρέθηκαν φύλλα του «Ριζοσπάστη» και «Νεολαίου»!!!Προσπάθησαν λέει να τους συλλάβουν αλλά αυτοί αντέστησαν.
Αντεξεταζόμενος απ' τον συνήγορο σ. Κατσουνωτό ο μάρτυρας ομολογεί ότι έχει εντολή να καταδιώκει και να συλλαμβάνει όσους διαβάζουν αυτά τα φύλλα τα οποία όπως του είπαν οι ανώτεροί του είναι… απαγορευμένα!!! Ερωτάται αν αυτοί αντέστησαν και πώς αυτοί τους μετεχειρίσθησαν. Επιδεικνύεται σ' αυτόν πιστοποιητικό της υποβληθείσης εναντίον του μηνύσεως για το ξυλοκόπημα των κρατουμένων στο τμήμα και ο μάρτυρας αποστομώνεται. Οι σύντροφοί μας απολογούμενοι αρνούνται τις κατηγορίες τις οποίες σκηνοθέτησε η αστυνομία εναντίον τους, γιατί ξέρει ότι είναι κομμουνιστές και εργάζονται για τα συμφέροντα της τάξης τους. Διεκτραγωδούν τα βασανιστήρια που υπέστησαν στις φυλακές απ' τους χωροφύλακες.
Οι συνήγοροι Κατσουνωτός και Αντωνόπουλος καταρρίπτουν την κατηγορία και ομιλούν εναντίον των βανδαλισμών και αυθαιρεσιών της χωροφυλακής. Μετά τη σύσκεψη το δικαστήριο καταδίκασε τους συντρόφους Μπούκα και Πετρόπουλο σε 6 μήνες φυλακή στον καθένα και από 2 μήνες εξορία στο ξερονήσι Αγιος Ευστράτιος. Σ' ερώτημα συνηγόρου πού βρίσκεται το νησί αυτό ένας από τους δικαστές λέγει ότι είναι ένα μικρό νησάκι κοντά στη Σκύρο και… ότι είναι εντολή του υπουργείου να τους στέλνουν εκεί!! Ο Μαλανδρίνος απηλλάγη. Και ενώ αυτά συνέβαιναν στο δικαστήριο οι χωροφύλακες έκαναν τη δουλειά τους. Επειδή είδαν ότι ο σ. Λεάκος απουσίαζε απ' το σπίτι του στη δίκη, πήγανε σπίτι του και χωρίς καμμία αιτία άρχισαν έρευνα. Δεν βρήκανε τίποτε άλλο παρά εφημερίδες «Ριζοσπάστη» και «Νεολαίο» και βιβλία όπως του γιατρού Αντωνιάδη «Τι είδα στη Ρωσία» κ.λπ. Κατόπιν πήγαν στο σπίτι της ανεψιάς του η οποία όμως αντέστη κατά των χωροφυλάκων και δεν τους άφησε να μπουν χωρίς λόγο σπίτι της. Αποτέλεσμα ήταν η γυναίκα αυτή που ήταν έγγυος, να αποβάλει. Πρέπει να σημειωθεί ότι εξ αιτίας όλων αυτών η αγανάκτιση των χωρικών ήταν τόσο μεγάλη ώστε δεν έπαυσαν να την εκφράζουν κατά την έξοδό τους από το δικαστήριο. Την επομένη το πρωί οι συλλήψεις συνεχίστηκαν. Συνελάμβαναν όποιον ήθελαν. Ερευνες σε διάφορα σπίτια. Συνελήφθησαν οι σύντροφοι Τσουμπράκος, Μπιλάλης, Ποτηριάδης, Λεάκος, Καταβέλης, Γρηγορόπουλος και Πανουτσόπουλος, οι δε λοιποί πέντε προφυλακίστηκαν χωρίς κανένα λόγο. Αποσπάσματα βγήκαν στα χωριά για τη σύλληψη των άλλων συντρόφων. Αυτή η λευκή τρομοκρατία ενέσκηψε κατόπιν ειδικής εντολής του υπουργείου Εσωτερικών. Σκοπός του υπουργείου είναι να εμποδίσει τις εκδηλώσεις των χωρικών που κινούνται κάτω από την καθοδήγηση του Κ.Κ. Οι χωρικοί έχουν καταλάβει το ρόλο των αγροτιστών και μόνο με τα συνθήματα του Κ.Κ. και τις ένοπλες εξεγέρσεις είναι δυνατόν να επιτύχουν την κατάπαυση της τρομοκρατίας και να ικανοποιήσουν τα αιτήματά τους. Γι' αυτό και οι αρχές κατά διαταγή της Κυβέρνησης έχουν εξαπολύσει την τρομοκρατία ιδιαίτερα και μονάχα στους κομμουνιστές. Οι προκηρύξεις που διανέμονται από την κομματική οργάνωση στους σταφιδοπαραγωγούς, γίνονται δεκτές με ενθουσιασμό» (3).
1. «Ριζοσπάστης» 13/8/1930 - «Θάρρος» 5/8/1930
Ο Γ. Ζερμπίνος ήταν σημαντικό συνδικαλιστικό στέλεχος, από τους πρώτους κομμουνιστές στην Καλαμάτα. Πρόεδρος των τσαγκαράδων, κρατήθηκε όμηρος στο Χαϊδάρι, δραπέτευσε και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση από τις γραμμές του ΕΑΜ. Πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου μετά την απελευθέρωση, τουφεκίσθηκε στην Αθήνα την άνοιξη του 1948 σε αντίποινα για το φόνο του υπουργού Δικαιοσύνης Χρ. Λαδά.
2. «Ριζοσπάστης» 29/9/1930
Ο δικηγόρος Βασίλης Κωστόπουλος ήταν σπουδαία προσωπικότητα της πόλης και πέραν της δικηγορίας είχε ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία από το 1906 και διετέλεσε διευθυντής τόσο στο «Θάρρος» όσο και στην εφημερίδα «Κήρυξ».
Ο δικηγόρος Γ. Φαρίνος πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση.
Χειρόγραφο του Ι. Κατσουνωτού για τη δίκη υπάρχει στο αρχείο του Τάση Κουλαμπά που έχει φθάσει εδώ και χρόνια στα χέρια μου.
3. «Ριζοσπάστης» 30/9/1930
Από τα κείμενα των ανταποκρίσεων για τις δίκες γίνεται φανερό ότι έχουν γραφτεί από δικηγόρο ο οποίος κάνει πραγματικό ρεπορτάζ για τα όσα διαμείφθηκαν σε αυτές, φυσικά από τη δική του σκοπιά.
Ενοπλα χαρακτήριζαν τα συλλαλητήρια στα οποία οι αγρότες κατέβαιναν με μαγκούρες, ξύλα, κόσες και άλλα γεωργικά εργαλεία προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις δυνάμεις καταστολής. Υπέρ αυτών τάσσονταν όχι μόνο οι κομμουνιστές αλλά και εκείνοι οι οποίοι κάποια στιγμή ήθελαν να δείξουν δυναμικά την αντίδρασή τους.
Συνέχεια την επόμενη εβδομάδα
