Ηδη έχουν αποκαλυφθεί αρχαιότητες που ανάγονται στην ύστερη κλασική, την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο, αλλά και στην πρώιμη βυζαντινή. Κάποιες από τις αρχαιότητες αυτές, που το υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε τη διατήρησή τους, θα αποσπαστούν και θα επανατοποθετηθούν με τα ανάλογα ερμηνευτικά στοιχεία, σε σημείο που θα καθορίζει η σχετική μελέτη. Στόχος είναι να δημιουργηθούν οργανωμένες διαδρομές για τους περιηγητές και να γίνεται αντιληπτή από τον επισκέπτη η ενότητα του αρχαιολογικού χώρου.

ΣΕ ΤΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ Η ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Η "Ε" την περασμένη Τρίτη περιηγήθηκε στο λόφο "Κάστρο" στην Ακρόπολη της αρχαίας Κορώνης, μαζί με τις αρχαιολόγους της ΕΦΑ Μεσσηνίας Μαίρη Τσουλάκου και Ευαγγελία Μαλαπάνη. Η σωστική ανασκαφή εξελίσσεται εκεί όπου θα κατασκευαστεί το cut-and-cover. Ο σχεδιασμός προβλέπει να δημιουργηθεί από πάνω του μια ήπια περιπατητική διαδρομή και, ταυτόχρονα, οι σημαντικές αρχαιότητες που βρέθηκαν εκεί, δηλαδή στους ανασκαφικούς τομείς 2 και 3, που θα είναι η έξοδος και είσοδός του, θα είναι διατηρήσιμες και επισκέψιμες. Στους συγκεκριμένους τομείς έχουν αποκαλυφθεί αρχαιότητες που ανάγονται στην ύστερη κλασική, την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο, αλλά και στην πρώιμη βυζαντινή. Στον τομέα 1, αντίστοιχα, ξεχωρίζει ένα μαυσωλείο ρωμαϊκών χρόνων του 2ου - 3ου αι. μ.Χ., με χρήση όμως που μπορεί να φτάνει μέχρι και τον 5ο αι. μ.Χ.

ΣΤΟ ΜΑΥΣΩΛΕΙΟ ΤΩΝ ΡΩΜΑΪΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Στον τομέα 1, στο ανατολικότερο άκρο της Ακρόπολης κυριαρχεί στο τοπίο το ρωμαϊκό μαυσωλείο: το κτήριο Α για τους αρχαιολόγους που κάνουν την έρευνα στο πεδίο, αφού υποθέτουν από τα ευρήματα ότι εκεί έστεκε ένα κτηριακό συγκρότημα σαν τρία μαυσωλεία. Πέρυσι, οπότε αφαιρέθηκαν μαζί με μια βελανιδιά κάποιες επιχώσεις, βρήκαν και το δάπεδό του, όπως βρέθηκαν και επιγραφές, ταφικές θήκες και τ' αρκοσόλια (λαξευμένοι τοξωτοί τάφοι).

Οι χτίστες των ρωμαϊκών χρόνων, εξηγούν οι αρχαιολόγοι, χρησιμοποιούν αρχαίο υλικό - κι από κάτω εκτιμούν ότι υπάρχει ψηφιδωτό δάπεδο που αν προσεχτικά αφαιρεθεί, μπορεί να βρεθεί και σαρκοφάγος. Κι επειδή υπήρχε μεγάλη φθορά και ανάγκη επισκευής, μπήκε σκαλωσιά εξωτερικά, ενώ μικρότερης κλίμακας ανασκαφές για το στήσιμό της αποκάλυψαν ένα χρυσό σκουλαρίκι: λάφυρο που άφησαν πίσω τους οι λαθρανασκαφείς της αρχαιότητας - αν και έχουν δείγματα ότι υπάρχει σύληση και στον 20ό αι., γιατί έχουν βρει πλαστικό και... στυλό bic.  

ΜΑΡΜΑΡΙΝΕΣ ΕΝΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΠΛΑΚΕΣ

Η ανασκαφή στον τομέα 1 αποκάλυψε και αρκετούς υστερορωμαϊκούς τάφους, μεταξύ των οποίων και πρόχειρα κτισμένους. Ενα ενδιαφέρον στοιχείο, το οποίο αναδεικνύει η κ. Τσουλάκου, είναι οι θραυσμένες μαρμάρινες πλάκες σε δεύτερη χρήση (τις οποίες πήραν από τους ορθομαρμαρωμένους τοίχους του μαυσωλείου), όπου πάνω έγραφαν το όνομα του νεκρού και πόσων χρονών πέθανε. "Εχουμε βρει τα ονόματα Χρυσή, Ποσειδώνη, Αντέρος, Ειρηναίος, Διώνη, και την ηλικία του νεκρού - δεν έβαζαν τη χρονολογία που απεβίωσε όπως βάζουμε εμείς σήμερα, αλλά έγραφαν "ζήσασέ τη οε, 75 ετών ας πούμε, ή λδ: 34 ετών". Είναι συγκλονιστικό να έρχεσαι σε επαφή και να βλέπεις το όνομα και την ηλικία...". Βέβαια, λέει, "ήταν όλα συλημένα από την αρχαιότητα και μόνο σε έναν τάφο έχουμε βρει δύο λυχναράκια του 4ου αι. μ.Χ.". 

ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ

Η Ευαγγελία Μαλαπάνη, η αρχαιολόγος που ξεκίνησε το 2012 για την υπηρεσία τις ανασκαφικές τομές στην ευρύτερη περιοχή, σε προγενέστερο χρόνο ανακάλυψε στον τομέα 1 κτίσματα ελληνιστικής θεμελίωσης, καθώς και τμήμα από την οχύρωση της αρχαίας Κορώνης. Δυστυχώς, οι σωλήνες οι οποίοι τροφοδοτούν με νερό τη δεξαμενή του Πεταλιδίου και ο δρόμος που πέρασε από πάνω τη δεκαετία του 1970 κατέστρεψαν τα αρχαία. Οι αρχαιολόγοι ξεχωρίζουν κάποια κατώφλια, αλλά δεν ξέρουν αν εκεί στέκονταν σπίτια ή αποθηκευτικοί χώροι. Είχαν βρει πάντως ακέραιους ρωμαϊκούς αμφορείς, κομμάτια από ειδώλια και ένα ακροκέραμο με την Αρτεμη και τον Απόλλωνα. Η θεμελίωση του κτηρίου (χωρίς κονίαμα) δείχνει ελληνιστική, όμως σίγουρα χρησιμοποιείτο και στην πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο.  

ΤΟ ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΟΡΩΝΗΣ

Πίσω στους τομείς 2 και 3 οι εργατοτεχνίτες δουλεύουν αυτό το διάστημα σε ένα λατομείο το οποίο, όπως υποδεικνύουν τα ευρήματα της κεραμικής που έχουν στη διάθεσή τους οι αρχαιολόγοι, χρησιμοποίησαν οι πρώτοι κάτοικοι στα υστεροκλασικά χρόνια, στη φάση ίδρυσης, δηλαδή, της αρχαίας Κορώνης, παράλληλης σε βίο πόλης με την αρχαία Μεσσήνη.

Οι Βοιωτοί απελευθερώνουν τους Μεσσήνιους τον 4ο αι., το 369 π.Χ. Το 365 π.Χ. ο Βοιωτός Επιμελίδης, οικιστής πιθανά από την Βοιωτική Κορώνεια, ιδρύει την αρχαία Κορώνη. Μια άλλωστε από τις πολλές ερμηνείες γιατί ονομάστηκε η πόλη Κορώνη είναι προς ανάμνηση της αρχαίας Βοιωτικής Κορώνειας, απ' όπου πιθανόν καταγόταν ο οικιστής της. Αλλη εκδοχή, λέει η κ. Μαλαπάνη, είναι ότι "όταν έχτιζε ο Επιμελίδης την πόλη και ανέγειρε τα τείχη, υπάρχει μια εικασία ότι βρέθηκε μια κουρούνα, κι ότι προέρχεται από κει το όνομα".

ΕΝΑ ΤΕΙΧΟΣ ΓΡΙΦΟΣ

Ο τομέας 3 είναι λίγο χαμηλότερα από τη λατομική περιοχή και μέχρι πέρυσι ήταν ένας λόφος με ελιές. Αφαιρώντας το χώμα για να βρουν το φυσικό έδαφος, γιατί από το φυσικό έδαφος και κάτω θα κατασκευαστεί το cut-and-cover, εξηγεί η κ. Τσουλάκου, ανακάλυψαν ένα πολύ καλά κατασκευασμένο τείχος. Αρχικά, τους έδωσε την εικόνα αναλημματικού τοιχίου, μετά σκέφτηκαν μήπως αποτελεί τμήμα οχυρωματικού (από την τοπογραφία της θέσης περισσότερο), αλλά ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί η έρευνα για να έχουν αδιάσειστα στοιχεία. Γι' αυτό το αναφέρουν, προς το παρόν, ως οικοδόμημα Α. "Εχουμε καταλάβει πού θεμελιώνεται, σε τι ύψος σώζεται, προς τα πού συνεχίζεται – αλλά θα 'πρεπε να κλείσει ο υφιστάμενος δρόμος για να συνεχιστεί η ανασκαφή", λέει η αρχαιολόγος.

ΠΡΩΙΜΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΚΤΗΡΙΟ

Το κομμάτι αυτό του τείχους θα σηκωθεί και θα επανατοποθετηθεί σε άλλο σημείο για να αναδειχθεί. Οπως και το κτήριο μπροστά του, το οποίο, από το κτίσιμό του, φαίνεται να είναι πρώιμο βυζαντινό και έχει "κάτσει" πάνω σε πρωιμότερα κατάλοιπα κτηρίου. Εσωτερικά διακρίνονται δύο ταφικοί χώροι, οπότε πιθανά να είναι ένα ταφικό μνημείο. Σίγουρα οι αρχαιολόγοι μπορούν να πουν ότι "πατάει" σε κάτι προγενέστερο, που ανήκει πιθανότατα στην πρώιμη ελληνιστική περίοδο, όπως και το κομμάτι του τείχους πίσω του - το οποίο βρισκόταν θαμμένο μέσα στο λόφο και δεν θα είχε αποκαλυφθεί αν "δεν υπήρχε αυτό το τεχνικό έργο". Γιατί "δεν θα μπορούσαμε ποτέ να αγοράσουμε τόσο πολλές εκτάσεις και να κάνουμε τόσο βαθιές στρωματογραφικές τομές", επισημαίνει η Μ. Τσουλάκου.

ΜΕΧΡΙ ΤΟ 2020

Η ανασκαφή θα συνεχιστεί μέχρι το τέλος του 2020, και στο τέλος όλων των εργασιών "θα έχουμε να παραδώσουμε όχι μόνο ένα δρόμο, αλλά και ένα τμήμα του αρχαιολογικού χώρου", λέει η Μαίρη Τσουλάκου, που με την Ευαγγελία Μαλαπάνη και με την υποστήριξη της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας Ευαγγελίας Μηλίτση εργάζονται για την τεκμηρίωση με τον δέοντα επιστημονικό τρόπο των αρχαιοτήτων. "Η ανάδειξη της ντόπιας ιστορίας και οι αρχαιότητες θα φέρουν τουριστική ανάπτυξη. Το σύγχρονο Πεταλίδι μπορεί να γνωρίσει την άνθηση που είχε στην αρχαιότητα ως αρχαία Κορώνη, αλλά και ως εμπορικό λιμάνι στη ρωμαϊκή εποχή. Αυτό προσπαθούμε, να τεκμηριώσουμε την αξία αυτού του λιμανιού και να εμπνευστούμε από την ιστορία του για το μέλλον", λέει καταλήγοντας η υπεύθυνη της ανασκαφής.

ΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

Το έργο είναι τοπογραφημένο σε όλη την έκτασή του από τον τοπογράφο της ΕΦΑ Μεσσηνίας Βασίλη Πάνου, και για κάθε εύρημα οι αρχαιολόγοι γνωρίζουν τις ακριβείς γεωγραφικές του συντεταγμένες. Τη σχεδιαστική δουλειά έκαναν από την Υπηρεσία η Βίκυ Ανδριανοπούλου και ο Τάσος Παπαδόγγονας, ενώ σημαντική υπήρξε η υποστήριξη της αρχιτεκτόνισσας Κικής Μαυροειδή, η οποία έχει επιμεληθεί σε συνεργασία με την Περιφέρεια Πελοποννήσου το τι θα γίνει για τις αρχαιότητες, αφού διανοιχθεί ο δρόμος.

Επίσης, στο έργο έχουν εργαστεί οι συμβασιούχοι αρχαιολόγοι Νικόλας Βαβλέκας, Αλεξάνδρα Κωνσταντινίδου και Νίκη Μεγαλομάτη, ενώ όπως τόνισε η υπεύθυνη αρχαιολόγος Μ. Τσουλάκου, τίποτα δεν θα είχε προχωρήσει χωρίς τον μάχιμο χαρακτήρα, την εργατικότητα και την ευφυΐα των εργατοτεχνιτών τους.