Είναι πάντα μια συγκυρία ευτυχής, τα νεανικά ινδάλματα να εξελίσσονται με μόχθο σε αρχιμάστορες της υποκριτικής, πλουτίζοντας τόσο τον εαυτό τους όσο και το κοινό τους με σπουδαίες εμπειρίες. Ο Τάκης Χρυσικάκος δείχνει να είναι ένας τέτοιος καλλιτέχνης - ο οποίος κοιτάζει πότε μπροστά με δημιουργικότητα και πότε πίσω με περίσκεψη, αντί να αναπολεί απλώς δάφνες ενός εξιδανικευμένου παρελθόντος. Με μια σημαντική καριέρα πίσω του, συμμετοχές σε θρυλικές τηλεοπτικές σειρές και πλούσια θητεία στο θέατρο, έχει επιλέξει πλέον να ανεβάζει στη σκηνή κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, γιατί όπως λέει, «όλη αυτή η κληρονομιά έχει πολλά ακόμα να μας δώσει». Ετσι, σε λίγες μέρες θα σηκώσει την αυλαία του φεστιβάλ «Θεατρική Ανοιξη στην Καλαμάτα» με ένα έργο στο οποίο έχει αφιερώσει τη ζωή του εδώ και 3 χρόνια...
- Πώς η «Αναφορά στον Γκρέκο» του Καζαντζάκη έγινε και δική σας; Με τι τόλμη, τι προσπάθεια, ποιο κόστος και ποια ανταμοιβή;
«Πολλά τα κοινά ερωτήματα, οι αγωνίες, οι χαρές και οι πίκρες μέσα από την "κραυγή", όπως ονομάζει ο Καζαντζάκης την "Αναφορά στον Γκρέκο", γι' αυτόν που θα κάτσει ν’ ασχοληθεί με το έργο του. Και το όλο εγχείρημα θα κριθεί στο κατά πόσον ο ερμηνευτής-ερευνητής θα βρει ολ' αυτά τα κοινά σημεία, ώστε τα λόγια του Καζαντζάκη να είναι και δικά του λόγια.
Βεβαίως κάτι τέτοιο χρειάστηκε πολλή δουλειά: πέντε μήνες πάνω στο κείμενο για τη θεατρική προσαρμογή, τέσσερις μήνες πρόβες... και τώρα, μετά από τρία χρόνια παραστάσεις, ακόμα υπάρχει η αγωνία ότι κάτι μου ξέφυγε, κάτι θα μπορούσε να είναι καλύτερο. Οσον για την ανταμοιβή; Πέρα από την αποδοχή του κόσμου, είναι η πεποίθηση ότι η εμβάθυνσή μου στο έργο του Καζαντζάκη με κάνει καλύτερο άνθρωπο. Χρήσιμο».
- Με αφορμή αυτή τη διάσημη αυτοβιογραφική «Αναφορά»: Τι είναι εκείνο που μπορεί να κάνει το μικρό μεγάλο, το προσωπικό κοινωνικό, και το τοπικό παγκόσμιο;
«Οι μεγάλοι συγγραφείς είναι πάντα διαχρονικοί, διαπερνούν τα χρόνια και τους αιώνες θέτοντας τις κοινωνικές και υπαρξιακές αγωνίες των ανθρώπων. Από τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή, μέχρι τον Μπέκετ και τον Πίντερ, αυτόματα το προσωπικό γίνεται κοινωνικό. Ο Καζαντζάκης, ενώ έχει μεγάλη αναφορά στα έργα του στην Κρήτη και την Ελλάδα, τα βιβλία του ξεπερνούν τα όρια της Ελλάδας και είναι παγκόσμια. Καθόλου τυχαίο το ότι είναι ο πιο πολυμεταφρασμένος Ελληνας συγγραφέας στο εξωτερικό, σχεδόν σ' όλο τον πλανήτη έχουν μεταφραστεί έργα του. Και βέβαια, το πότε το προσωπικό γίνεται κοινωνικό έχει να κάνει με την αξία και το μέγεθος του κάθε συγγραφέα, που ενώ μπορεί να μιλάει για κάτι πολύ προσωπικό, αυτό ν' αποκτά παγκοσμιότητα».
- Ο ανυποχώρητος, ιδιόρρυθμος διεθνισμός του Καζαντζάκη τι έχει να πει στη σύγχρονη Ελλάδα της παρατεταμένης κρίσης;
«Τον Καζαντζάκη νομίζω ότι πρέπει να τον βλέπουμε και να τον αντιμετωπίζουμε σαν έναν μεγάλο στοχαστή που δεν σταμάτησε σ' όλη του τη ζωή να ψάχνει, ν' αναθεωρεί και να πηγαίνει παρακάτω, μέχρι το τέλος της ζωής του.
Τώρα, για το σήμερα της Ελλάδας έχει να μας πει πολλά - κι αυτός είναι ο λόγος της επιλογής μου για Καζαντζάκη σήμερα. Η παρατεταμένη κρίση στην Ελλάδα δημιούργησε έλλειψη αξιοπρέπειας, περηφάνιας κι ανδρείας. Πιστεύω ότι μέσα από το έργο του μπορούμε -και γίνεται αυτό στην παράσταση- να ξανανιώσουμε αυτά τα συναισθήματα, χωρίς να ξεχνάμε και το τεράστιο μερίδιο ευθύνης που έχουμε, γι' αυτή την κατάντια».
- Τα τελευταία χρόνια αναμετριέστε με μνημειώδη κείμενα της ελληνικής λογοτεχνίας. Τι είδους καλλιτεχνικό ή άλλο καθήκον εκπληρώνετε έτσι;
«Ανακάλυψα μεγάλο πλούτο μέσα από τα κείμενα της λογοτεχνίας και πίστεψα ότι μπορούν, τώρα ιδιαίτερα που ο κόσμος δεν διαβάζει πολύ, να ζωντανέψουν στη σκηνή. Από την άλλη, πρέπει να παραδεχτούμε ότι στην αντιπνευματική εποχή που ζούμε, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκόσμια, δεν γράφονται σημαντικά θεατρικά έργα - άρα όλη αυτή η κληρονομιά της λογοτεχνίας έχει πολλά ακόμα να μας δώσει.
Προσωπικά πιστεύω ακόμη ότι "πατρίδα μου είναι η γλώσσα" που λέει ο Ελύτης. Ζούμε μια εποχή απαξίωσης της ελληνικής γλώσσας, όλο και λιγότερες λέξεις χρησιμοποιούμε, και ιδιαίτερα οι νέοι, άρα χρέος κάποιων είναι να πάνε κόντρα σ' αυτό το ρεύμα και να προστατέψουν όσο μπορούν αυτή την γλώσσα που πάνω σ' αυτήν στηρίζονται οι περισσότερες γλώσσες του δυτικού κόσμου».
- Ποιοι ρόλοι «έγραψαν» μέσα σας πιο έντονα - και με ποιους σας ταύτισε περισσότερο το κοινό;
«Στο κοινό υπάρχει ένας "πλουραλισμός" ανάλογα με την παιδεία, τις ευκαιρίες που του δίνει η Πολιτεία μέσα από τα μέσα που διαθέτει, και πάνω απ' όλα ανάλογα με την ανάγκη του κάθε ανθρώπου. Κι αυτό εγώ δεν το κατηγορώ, το θεωρώ δικαιοσύνη. Ο κάθε άνθρωπος και ιδιαίτερα ο καλλιτέχνης, που κατά κάποιον τρόπο πρέπει να δημιουργεί "πρότυπο", κρίνεται από τη συνέπεια που θα έχει στην πορεία του. Αυτό είναι το ζητούμενο: Μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες να ξεπεράσεις ακόμα και τα όρια των αναγκών σου και να είσαι συνεπής.
Τώρα, για το ποιοι ρόλοι έγραψαν μέσα μου... θα μπορούσα αμέσως να πω: όλοι. Ο καθένας τους και μια διαφορετική ζωή. Μεγάλος πλούτος για τον ηθοποιό να ζει τόσες ζωές. Και βέβαια ο σπουδαιότερος ρόλος είναι αυτός που θα 'ρθεί: ο επόμενος, γιατί εκεί θα φανεί αν υπάρχει εξέλιξη, αν προχώρησες. Για τον κάθε άνθρωπο η ζωή, ο χρόνος, προχωράει. Αν μείνει σ' αυτά που ήδη ξέρει, η ζωή τον έχει προσπεράσει, τίποτα δεν μένει στάσιμο. Ή θα πας μπροστά με κόπο, η θα μείνεις πίσω, σαν κάτι ξεπερασμένο».
- Εχετε διαγράψει μια τεράστια πορεία στο σανίδι, αλλά και μπροστά στις κάμερες. Ποιο είναι το απόσταγμα αυτής της διαδρομής, με τι κερνάει η εμπειρία τα επόμενα;
«Αυτά που έζησα, έπαθα κι έμαθα, είναι πολλά, μα πάνω απ’ όλα, όπως έλεγε κι ένας δάσκαλος μου, ευλογώ τις αποτυχίες μου, γιατί απ’ αυτές διδάχτηκα· αντίθετα οι επιτυχίες, ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία, οδηγούν σε αλαζονεία και αδιέξοδο.
Ο ουσιαστικότερος λόγος -πέρα απ' την επιβίωση- που κάνω θέατρο, είναι για να μάθω. Να γίνω καλύτερος άνθρωπος, να μπορέσω να διορθώσω τα λάθη μου, και γι' αυτό βάζω όλο και πιο δύσκολα στον εαυτό μου. Να ξεπεράσω τα όριά μου, τις όποιες ικανότητες έχω. Ν’ ανακαλύψω καινούργιους δρόμους. Να γίνω -όπως έλεγε ο δάσκαλος μου Κ. Κουν- πιο πλούσιος σε γνώση, εμπειρίες και συναισθήματα. Γι' αυτό κάνουμε θέατρο».
«ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΓΚΡΕΚΟ»
Του Νίκου Καζαντζάκη
20 και 21 Απριλίου
ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, 9 μ.μ.
Πρωταγωνιστεί ο Τάκης Χρυσικάκος. Κρητική λύρα - τραγούδι: Γεωργία Νταγάκη. Κλασική κιθάρα: Χρυσόστομος Καραντωνίου. Θεατρική προσαρμογή - σκηνοθεσία - εικαστικά: Τάκης Χρυσικάκος. Συνεργάτιδα σκηνοθέτρια: Εμμανουέλα Αλεξίου. Επιλογές τραγουδιών: Χαϊνης Δημήτρης Αποστολάκης, Γεωργία Νταγάκη. Φωτισμοί: Ντίνος Μεταλίδης.
Η «Αναφορά στον Γκρέκο», το τελευταίο έργο του μεγάλου Ελληνα συγγραφέα, είναι ένα είδος πνευματικής αυτοβιογραφίας ή, όπως τη χαρακτηρίζει ο ίδιος ο Καζαντζάκης. Ξεκινά από τα παιδικά του χρόνια και σταματά στην ημέρα της «κρητικής ματιάς» και στη σύλληψη της «Οδύσσειας». Δεν αφηγείται το σύνολο της ζωής του, αλλά παρουσιάζει τους σταθμούς της πνευματικής του πορείας, χωρίς να ακολουθεί την αυστηρή χρονολογική σειρά της πραγματικής του βιογραφίας.
Η παράσταση ξεκίνησε από την Κρήτη, όπου προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό, ενώ ύστερα από πρόσκληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες - και συνεχίζει το ταξίδι της στην Ελλάδα, καθώς επίσης σε πανεπιστήμια και πόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής.
