Συνέντευξη στη Μαρία Τομαρά
Κομμάτια της ζωής του, αλλά και των φίλων του, της γενιάς του ολόκληρης, είναι το νέο βιβλίο του Νησιώτη ηθοποιού και σκηνοθέτη Στέφανου Ληναίου με τίτλο «Ενα ποτάμι θάλασσα. 15 κομμάτια μιας ολόκληρης ζωής» (εκδόσεις Εσοπτρον - Κοράλλι). Μας μίλησε λοιπόν γι' αυτές τις αληθινές ιστορίες, που τις διηγείται και για λογαριασμό των φίλων του που έφυγαν. «Για όσα ζήσαμε, χαρήκαμε, πάθαμε και μάθαμε»... επαναλαμβάνει συχνά στην κουβέντα μας ο Στέφανος Ληναίος.
- Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε αυτό το βιβλίο;
«Κρατάω ένα ημερολόγιο από πολύ μικρό παιδί, ακόμη και σ' εκείνες τις δύσκολες εποχές που αν το έπιαναν θα μπορούσα να φυλακιστώ ή να διωχθώ. Μιλάω για τις πρώτες μεταπολεμικές κι εμφυλιακές και μετεμφυλιακές εποχές. Το κρατάω μάλιστα μέχρι σήμερα. Διαβάζοντάς το είδα ότι έχω γράψει κάποια πράγματα που τότε -και για πολλά χρόνια μετά- δεν τους έδινα σημασία, αλλά είδα στην πορεία ότι κάθε άνθρωπος κάποια πράγματα που ζει αξίζει τον κόπο να τα μεταφέρει, έστω και σαν ένα στίγμα της εποχής. Ετσι λοιπόν ήρθε η ώρα να μιλήσω για κάποια πράγματα που δεν αφορούν μόνο τον εαυτό μου -γιατί οι σημειώσεις δεν ήταν προσωπικές μόνο- αλλά προβλήματα, πρόσωπα, γεγονότα, πίκρες και χαρές της γενιάς μου. Από το 1945 μέχρι σήμερα. Αισθάνθηκα την ανάγκη να αδειάσω από μέσα μου όλα αυτά που είχα φορτωθεί και που δυστυχώς οι περισσότεροι φίλοι μου που τα ζήσαμε, τα μάθαμε και τα πάθαμε μαζί, έφυγαν. Αυτό ήταν το κύριο κίνητρο. Κάθε τόσο έγραφα κάποια κομμάτια που τα είχα δημοσιεύσει στο "Μεσσηνιακό Ημερολόγιο" και μερικά άλλα -πολύ μεγάλα κομμάτια- τα είχα ατέλειωτα. Τα τέλειωσα λοιπόν και μαζί μ' αυτά που είχα δημοσιεύσει και μαζί με τα 4 διηγήματα, τα πρώτα πρώτα που είχα γράψει στη ζωή μου μετά το στρατό, απετέλεσαν ένα βιβλίο με 15 κομμάτια ζωής. Θα μπορούσε να το πει κανείς μια πορεία ζωής, όχι μόνο δικής μου, αλλά και των φίλων μου και της γενιάς μου».
- Τι σημαίνει για εσάς ο τίτλος;
«Πάρα πολλά! Από μικρό παιδί είχα αγαπήσει το ποτάμι - γιατί δεν προφταίναμε να πάμε στη θάλασσα και κολυμπούσαμε στο ποτάμι. Επίσης αυτό το ποτάμι μας έθρεψε ψαρεύοντας, φυτεύοντας από μπαμπάκια και ρύζι μέχρι ντομάτες. Εκεί άκουγα τους γέρους να λένε γι' αυτή την ευφορία του μεσσηνιακού κάμπου. Αργότερα έμαθα την ιστορία του και γοητεύτηκα, διαπιστώνοντας σε τι σπουδαίο τόπο ζω. Οταν λοιπόν αυτό το ποτάμι κάποτε, από την εποχή του Παυσανία, ήταν ένα ποτάμι, μια τεράστια λίμνη ουσιαστικά, κι όταν έμαθα ότι μαζί με τη θάλασσα έδιναν στην πόλη μας μια εικόνα σαν νησί, όταν έμαθα ότι από τον Παυσανία έως την Πριγκιπέσα Ιζαμπώ κι ως τον Κιουταχή, ρωτούσαν να μάθουν γι' αυτό το νησί, αυτό το ποτάμι "γράφτηκε" στη φαντασία μου ως θάλασσα. Από κει και πέρα ο καθένας το ερμηνεύει όπως θέλει. Ενα ποτάμι σαν θάλασσα, ή ένα ποτάμι που δένει με τη θάλασσα ή μια θάλασσα που αγκαλιάζει ένα ποτάμι».
- Ηταν και "απαγορευμένη" περιοχή για τα παιδιά;
«Ηταν έλη, λίμνες με κουνούπια και βατράχια. Κοιμόμασταν με την Ενάτη συμφωνία του Μπετόβεν παιγμένη από τα βατράχια, κι εκεί γνωρίσαμε τις αρρώστιες αλλά κι αυτή τη γοητεία του πράσινου βάλτου που εμείς ως παιδιά δεν ξέραμε τι αρρώστιες κρύβει. Εμάς μας άρεσε η πρασινάδα και τα βατράχια που πηδούσαν στα χέρια μας. Εχω μεγαλώσει με το ποτάμι, έχω χαρεί το πέρασμα της γέφυρας που παίζαμε πατώντας πάνω στη γραμμή του τρένου που από κάτω ήταν το ποτάμι. Μιλάμε για έναν στην κυριολεξία βουερό ποταμό... κι είχαμε βέβαια και ένα δυστύχημα σ' αυτά τα παιδικά μας παιχνίδια όταν συναγωνιζόμαστε ποιος θα περάσει τις γραμμές. Ο αδελφός του φίλου μου του Ιωνα δεν τα κατάφερε και πνίγηκε στο ποτάμι... Ακου παιχνίδια που παίζαμε. Το ποτάμι λοιπόν είναι δεμένο με τη ζωή μας, με θρύλους, με ιστορίες, με πικρά παιδικά παιχνίδια».
- Το κεφάλαιο "Αριστείδης και Αρετή" στο βιβλίο σας αναφέρεται σε πραγματικά πρόσωπα;
«Από την ώρα που αφιερώνω το βιβλίο στην "Αρετή" μου υπογράφοντας ο "Αριστείδης" της, νομίζω ότι θα το καταλάβει ο αναγνώστης... Αλλωστε δεν μ' αρέσουν αυτά τα μελό "στη γυναικούλα μου" κ.λπ. που αναφέρονται στις αφιερώσεις. Γι' αυτό το έβαλα συμβολικά, γιατί η Αρετή και ο Αριστείδης υπήρξαν. Ηταν η οικογένεια Φεσσά, ο Μανώλης και η γυναίκα του η Μάρω. Δύο σπουδαίοι άνθρωποι, μορφωμένοι περισσότερο απ' όσο έπρεπε, πικραμένοι, κι όταν τους ρωτούσα γιατί δεν έκαναν παιδιά μού απαντούσαν για να μην προσθέσουν έναν ακόμα εγκληματία στην κοινωνία. Είχα όμως την τύχη να με αγαπήσουν και ν' ακούνε τις ανησυχίες μου την εποχή που εγώ ήμουν 15 με 18 χρονών παιδί. Και παρότι ήταν αστοί δεξιοί με αγάπησαν σαν παιδί τους, με αγκάλιασαν, η κυρία Μάρω μου χάρισε το πρώτο βιβλίο που άνοιξε τα μάτια μου, την "Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος" του Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Από τότε δέσαμε ως την τελευταία μέρα που έφυγαν από τη ζωή. Η κυρία Μάρω είχε παράπονο γιατί ήθελε να γίνω συγγραφέας και όχι ηθοποιός. Βρήκα την ευκαιρία και βάζοντας και φανταστικά στοιχεία μαζί με τα αληθινά στην ιστορία, μέσα σ' αυτό το ζευγάρι "είδα" τον εαυτό μου με την Ελλη, που έχουμε δέσει για μια ζωή. Αυτό το κομμάτι του βιβλίου λοιπόν είναι ένα έμμεσα αυτοβιογραφικό».
- Τα πολιτικά κείμενά σας πάντως κάθε άλλο παρά έμμεσα είναι. Είστε αλήθεια τόσο ενοχλημένος, τόσο θυμωμένος με την εποχή;
«Είμαι θυμωμένος γιατί είχα την τύχη να ασχοληθώ με τα πολιτικά στον τομέα της μάχης των ιδεών από πολύ μικρό παιδί. Οταν μετά από επιμονή των ηθοποιών, των συναδέλφων μου, έγινα για ένα εξάμηνο βουλευτής, η μελαγχολία μου και η πίκρα μου ήταν ότι διαπίστωσα πως αυτό που κανονικά έπρεπε να είναι προσφορά από το υστέρημα της ζωής και του χρόνου σου, ήταν ένα επάγγελμα. Προσπαθώ να τους δικαιολογήσω τους βουλευτές όσο κι αν τους κατηγορούν και τους πετάνε γιαούρτια και τους λένε προδότες. Είναι απλώς επαγγελματίες, έχοντας κάνει την πολιτική, που είναι μάχη ιδεών, μια μάχη απολαβών και για τον εαυτό τους και για τους ψηφοφόρους τους. Ετσι η ευθύνη είναι σαν την κότα και το αυγό. Φταίνε οι ψηφοφόροι που επιζητούν το ρουσφέτι από τον βουλευτή και φταίει ο βουλευτής που αν δεν το κάνει δεν θα ξαναπάρει ψήφους. Σε βεβαιώνω ότι είμαι ευτυχής που έγινα μόνο 6 μήνες βουλευτής και μπορώ να σας κοιτάω στα μάτια».
