«Η ζωή αξίζει να τη ζεις μόνο όταν δονείσαι από ένα προσωπικό όραμα» πιστεύει ο πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών Χάρης Παπαδόπουλος - κι αυτό είναι κάτι που το έμαθε από τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, του οποίου υπήρξε βοηθός για περίπου δύο δεκαετίες. Ο Μεσσήνιος σκηνοθέτης Χάρης Παπαδόπουλος είναι επίσης ο δημιουργός της ταινίας «Η Ελλάδα μέσα από το βλέμμα του Θόδωρου Αγγελόπουλου», που αποτυπώνει τη ζωή και το έργο του πρόσφατα χαμένου μεγάλου δημιουργού.
«Ανοιγε τους εσωτερικούς και εξωτερικούς ορίζοντές μας» λέει ο πρόεδρος των Ελλήνων Σκηνοθετών μιλώντας στην "Ε" για τον Αγγελόπουλο, τονίζοντας ότι θα επιθυμούσε να κάνει ένα ντοκιμαντέρ που θα αναδεικνύει το εύρος της προσωπικότητας του διεθνούς φήμης δημιουργού.
- Τι ήταν αυτό που μάθατε δίπλα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο;
«Το πρώτο και πολυτιμότερο που μάθαινες όταν αποκτούσες συνεργασία με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο ήταν ότι η ζωή αξίζει να τη ζεις μόνο όταν δονείσαι από ένα προσωπικό όραμα. Το να έχεις μια ιδιαίτερη ματιά και προσανατολισμό για τον κόσμο, που για την ύπαρξή σου να αποκτά σιγά σιγά μια ιερότητα που γι’ αυτή να αξίζει να ζεις αλλά και να πεθαίνεις. Το να ονειρεύεσαι ήταν για τον Θόδωρο η μόνη ανεκτή πραγματικότητα.
Σε αυτό ήταν ένας μαγευτικός δάσκαλος. Οχι μόνο στις ταινίες του αλλά και στην απλή ζωή. Ενα από τα πρώτα που διδασκόσουν μαζί του ήταν ότι αξία έχει, όχι μόνο το να είσαι καλλιτέχνης, αλλά και να ζεις σαν καλλιτέχνης. Η ζωή είναι μια ατελείωτη προσφορά για δημιουργία. Πρέπει να αναγνωρίζεις αυτό το δώρο και να γεύεσαι την ηδονή της μεταμορφώσεως των πραγμάτων μέσα από το δικό σου όραμα. Το να ξαναπλάθεις τον κόσμο μέσα από τα δικά σου ονειρεμένα υλικά. Επειτα ο Θόδωρος ήταν ένας μεγάλος μάστορας της μετατροπής ενός καθημερινού γεγονότος σε ποιητικό. Σε μάγευε ακόμα και με τις πιο απλές χειρονομίες της πεζής πραγματικότητας. "Η περιπέτεια αρχίζει με το που ανοίγεις το πρωί τα μάτια σου", έλεγε.
Σε ταξίδευε συνεχώς ο Θόδωρος, άνοιγε τους εσωτερικούς και εξωτερικούς ορίζοντές μας. Οταν τελείωνες μια συνεργασία ή μια απλή ημέρα μαζί του αισθανόσουν τόσο γεμάτος από ενέργεια, που ήθελες αμέσως να δημιουργήσεις κάτι δικό σου».
- Τι δεν θα ξεχάσετε ποτέ από εκείνον;
«Ενα άλλο μεγάλο μάθημα που σου έδινε αβίαστα με την ίδια του την ζωή ο Αγγελόπουλος ήταν ότι, όσο μεγάλη προσωπικότητα κι αν έχεις, είτε υλική είτε διανοητική, πρέπει πάντα να είσαι πολίτης του κόσμου. Δεν μπορείς και δεν επιτρέπεται να ζεις στον δικό σου πύργο, όσο χρυσός κι αδαμάντινος κι αν είναι. Ο Θόδωρος ήταν λάτρης του λαϊκού πολιτισμού. Πάντρευε τελείως αρμονικά ένα μεγαλειώδη στίχο του Σεφέρη με μια λαϊκή φορεσιά ή χειρονομία. Πάντα έμενα έκπληκτος να τον βλέπω να συζητά με τον πιο απλό άνθρωπο που συναντούσε. Εδινε τον λόγο και τον χρόνο του σε οποιονδήποτε. Του άρεσε να ακούει τα πιο απίθανα και φαινομενικά άσχετα πράγματα. Δεν χόρταινε την κουβέντα με καθέναν που θα του το ζητούσε, οπουδήποτε κι αν ήταν. Βέβαια ήξερε να κατευθύνει την συζήτηση σε ένα επίπεδο, φρόντιζε όμως αυτή να μην χάνει την αθώα καταγωγή και την αυθόρμητη ροή της.
Ηταν ατελείωτα τα ταξίδια του σε κάθε γωνιά της Ελλάδας για να συναντήσει απλούς ανθρώπους. Επιζητούσε μανιωδώς να αλιεύσει μια λέξη τους, μια κουβέντα, ένα τραγούδι, να καταγράψει ένα μπαλκόνι, μια γέφυρα ή ένα βροχερό τοπίο. Μιλούσε για παράδειγμα ατελείωτα και εντελώς μαγευτικά για το πώς δένει αρμονικά και σοφά μια σιδερένια στριφογυριστή σκάλα με τα ξύλινα και πετρώδη υλικά σ’ ένα λαϊκό σπίτι.
Ο Αγγελόπουλος ήταν φοβερά κοινωνικό άτομο. Ενέτασσε με κάθε κόστος την προσωπική του ζωή μέσα στο κοινωνικό και ιστορικό γίγνεσθαι. Ηξερε να ακούει ατελείωτα αλλά και να διηγείται γοητευτικά ιστορίες».
- Προλάβατε και κάνατε ένα κινηματογραφικό του πορτρέτο όσο εκείνος ήταν παρών. Τι περιλαμβάνει αυτό το αφιέρωμα;
«Είναι μια δουλειά πάνω στο έργο του Θόδωρου Αγγελόπουλου με τίτλο "Η Ελλάδα μέσα από το βλέμμα του Θόδωρου Αγγελόπουλου" και περιλαμβάνει αποσπάσματα, σχεδόν όλα πλάνα σεκάνς, από τις ταινίες "Αναπαράσταση", "Θίασος", "Μέρες του '36", "Κυνηγοί", "Μεγαλέξανδρος", "Ταξίδι στα Κύθηρα", "Μελισσοκόμος", "Τοπίο στην Ομίχλη", καταλήγοντας στην ταινία που απέσπασε το μεγάλο βραβείο στο Φεστιβάλ των Καννών "Το βλέμμα του Οδυσσέα".
Αυτό το αφιέρωμα μου το ζήτησε ο ίδιος ο Θόδωρος για να παιχτεί στα εγκαίνια ενός θερινού κινηματογράφου, του "Σινέ Ονειρο" στο Δήμο Ρέντη στην Αθήνα, όπου και παίχτηκε με μεγάλη επιτυχία, μιας και συμπυκνώνει μια μεγάλη πορεία της ματιάς του δημιουργού Θόδωρου Αγγελόπουλου σε όλη την Ελλάδα».
- Σκέφτεστε να το συμπληρώσετε, να το εμπλουτίσετε αυτό το υλικό ή το υπάρχον να το προβάλετε σε κάποια αφιερώματα για τον Αγγελόπουλο;
«Το ίδιο αφιέρωμα παίχτηκε σε μια βράβευσή του στην Υδρα και γενικά υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον γύρω από αυτό - και συζητάμε τώρα να παιχτεί στην πόλη της Καλαμάτας από φίλους που ενδιαφέρονται πολύ για τον πολιτισμό, κάνοντας την Καλαμάτα πρωτοπόρα σε ιδέες και σκέψεις.
Αν θα ήθελα να προεκτείνω κάτι με την εμπειρία μου με τον Αγγελόπουλο, είναι ένα φιλμ ντοκιμαντέρ, βιογραφία για τον ίδιο, που δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα παρά μόνο αποσπασματικά για κάθε μία από τις ταινίες του - μια ιδέα που ήδη είχα συζητήσει μαζί του και θα ξεκινούσε μετά το τέλος αυτής της ταινίας. Ενα ντοκιμαντέρ που θα αναδεικνύει το εύρος της προσωπικότητας ενός μεγάλου διεθνούς φήμης δημιουργού που συνδυάζει τον άνθρωπο και τον καλλιτέχνη, κάτι που όλοι μια ζωή προσπαθούν να επιτύχουν, όχι πολλές φορές με επιτυχία. Θεωρώ ότι το φιλμ αυτό, εάν πραγματοποιηθεί, θα ολοκληρώσει έναν κύκλο φόρου τιμής προς τον μεγάλο δημιουργό».
- Γενικά σ' αυτή τη δύσκολη περίοδο που περνάει η χώρα, ο ελληνικός κινηματογράφος σε τι σημείο βρίσκεται;
«Ο ελληνικός κινηματογράφος αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην πιο άσχημη και κρίσιμη στιγμή της ζωής του. Είναι υποχρεωμένος να συμβιώσει, να καταγράψει αλλά και να υποστεί όλη αυτή τη μαυρίλα που κυκλοφορεί γύρω μας. Ισως κιόλας εξαναγκαστεί να απολογηθεί για κάτι που είναι τελείως αθώος. Αν θέλει να είναι τίμιος θα πρέπει ξανά δυστυχώς να ματώσει. Πρέπει να αναλάβει ευθύνες άλλων. Και σε μια εποχή που αυτοί οι υπεύθυνοι -οι οποίοι ακόμα κρατούν τα κλειδιά της κάθε εξουσίας- σφυρίζουν κλέφτικα.
Είναι άχαρη εποχή. Πριν από λίγα χρόνια ο ποιητής είχε πει "τι χρειάζεται η τέχνη σε τέτοιους καιρούς;". Δεν ξέρω, ίσως χρειάζεται να θρηνήσει μαζί μας. Και κάποια στιγμή αυτό το κλάμα ίσως να γίνει τραγούδι. Ισως εμείς πρέπει να σιωπήσουμε για λίγο. Να αφουγκραστούμε τους νέους. Αυτοί κουβαλάνε τις πιο βαθιές πληγές κι αυτοί θα γκρεμοτσακιστούνε στο θλιβερό μέλλον που τους παραδίδεται. Προσωπικά, πάντως, παραμένω αισιόδοξος για το αύριο που όλοι ελπίζουμε…».
- Πώς σχολιάζετε τη συμπεριφορά πολιτών απέναντι στους πολιτικούς;
«Εμείς πιστεύουμε ότι μόνο με τον πολιτισμό μπορούμε να αποκωδικοποιήσουμε αυτό που συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη. Δεν έχουμε προσωπικά με κανέναν πολιτικό και δεν θα λυθεί το πρόβλημα με το να τον προπηλακίσουμε. Κανίβαλοι δεν θα γίνουμε. Είμαστε δημοκράτες, πολεμάμε για έναν καλύτερο κόσμο. Δεν καταλαβαίνω το σύστημα που υπηρετούμε μια ζωή να το πυροδοτούμε σήμερα και αύριο να συμφωνούμε μαζί του. Το μίσος δεν είναι η λύση».