Ο Ευθύμιος Καράκαλος είναι θρυλική μορφή του σταφιδικού, εφέτης ο οποίος περιόδευσε στην Αυτοκρατορική Ρωσία "προς διάδοσιν της κορινθιακής σταφίδος" και το 1895 εξέδωσε το "Ημερολόγιο" για το ταξίδι του. Χαρακτηριζόταν ως "εθνικός σταφιδαπόστολος" και την ίδια χρονιά εκλέγεται βουλευτής στην Πάτρα ως ανεξάρτητος (46). Τέλη 19ου με αρχές 20ού αιώνα έχουν ξεσπάσει σοβαρές αντιθέσεις ανάμεσα στις σταφιδικές περιφέρειες και στις πολιτικές μάχες που δίνονται, έχει μπει και η ποιότητα της σταφίδας. Το Νησί και όλη η περιοχή γύρω από αυτό είναι μια από τις σημαντικές σταφιδοφόρες περιφέρειες. Ολη αυτή η ιστορία αποτυπώνεται στο πρώτο άρμα και δείχνει ανθρώπους με γνώση των όσων συμβαίνουν και απασχολούν σήμερα την ιστοριογραφία.
Το επόμενο άρμα σατιρίζει καυστικά τις συνέπειες του πολέμου το 1897, αφού στην Ελλάδα έχει πέσει πείνα και έχουμε υποχρεωθεί να πληρώσουμε τεράστιο ποσό στους Τούρκους ως πολεμική αποζημίωση.
Εντύπωση προκαλεί η σάτιρα του "εκθήλυνσιν" των Μακεδόνων που υποδηλώνει μια ρηξικέλευθη για την εποχή ματιά στην ελληνική ιστορία.
Η εικόνα του γεωργού και του τοκογλύφου αποτυπώνουν με σατιρικό αλλά και ρεαλιστικό τρόπο την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα στον αγροτικό κόσμο εκείνη την εποχή.
Το καρναβάλι δεν αφήνει έξω τα εθνικά θέματα και αυτό υπογραμμίζει εμφαντικά η διεκτραγώδηση της κατάστασης στην Κρήτη την περίοδο της τουρκικής κυριαρχίας. Ούτε και τις περί κολάσεως αντιλήψεις με την αναπαράσταση του Δάντη.
Το παράπονο της πόλης προς τους πολιτικούς και άλλους παράγοντες στέλνεται με την αναφορά της μεταμφιεσμένης σε Μεσσήνη που ζητεί "προστασία διά τα τέκνα της παρά των ισχυρών".
Ενα σημαντικό στοιχείο του ρεπορτάζ είναι το γεγονός ότι ήδη πλέον ο αυθορμητισμός των αγροτικών δρώμενων έχει παραχωρήσει τη θέση του στο θέαμα και τον ανταγωνισμό, καθώς καταγράφεται η πρώτη βράβευση χορευτικών ομάδων. Ιστορικής σημασίας είναι η καταγραφή των ονομάτων εκείνων που βραβεύτηκαν.
Ομως το ρεπορτάζ αγνοεί τα στοιχεία του αγροτικού καρναβαλιού πίσω από την "έλλειψη χώρου" αλλά προλαβαίνει να καταγράψει τους "ονηλάτες" που αναπαριστούν το "χωριάτικο γάμο" (47) ο οποίος πλέον έχει ενσωματωθεί στον κορμό του αστικού καρναβαλιού. Από τον τρόπο που διατυπώνεται, οι άλλες παραστάσεις έφερναν παραδοσιακά χαρακτηριστικά που δεν προκαλούσαν εντύπωση ή δεν μπορούσαν να ερμηνευτούν ή εθεωρούντο περιθωριακές για το νέο καρναβάλι που ξεπρόβαλε.
Η παρουσίαση κλείνει με μια πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία: Η λαμπαδηφορία που έχει χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς στις εκδηλώσεις, ήταν ένας τρόπος μαζικού φωτισμού για να μετακινηθούν οι επισκέπτες από την πλατεία μέχρι το σιδηροδρομικό σταθμό και εξέφραζε ταυτοχρόνως τις ευχαριστίες της πόλης.

ΤΟ 1901

Μπορεί το ρεπορτάζ του 1900 να ήταν αναλυτικό και ενθουσιώδες τόσο για το καρναβάλι της Καλαμάτας όσο και της Μεσσήνης, το 1901 όμως η εικόνα της Αποκριάς αλλάζει. Για την Καλαμάτα υπάρχουν μόνον επικριτικά σχόλια, ένα από τα οποία αναφέρει ότι την πρώτη Κυριακή παρήλασε μόνο μια μασκαράτα και στη συνέχεια κάνει γνωστό ότι το γαϊτανάκι θα πάει και στο Νησιώτικο καρναβάλι: "Εφέτος χάρις εις τον ενταύθα χοροδιδάσκαλον κ. Τριβιζάν θα έχωμεν και το γαϊτανάκι. Ομιλος νέων καλώς γυμνασθείς εις το παιχνίδιον τούτο θα πλέξη εις όλα τα κέντρα της πόλεως την προσεχή Κυριακήν το γαϊτανάκι. Ο αυτός όμιλος θα μεταβεί και εις Μεσσήνη και Μελιγαλά". (48)
Ούτε όμως την Καθαρά Δευτέρα άλλαξαν τα πράγματα και με ελάχιστες λέξεις περιγράφεται μόνον η εικόνα της Καλαμάτας (49): "Η χθεσινή ημέρα διήλθεν χωρίς να γίνη τίποτε εξ εκείνων τα οποία εδήλουν, ότι ήτο η πρώτη ημέρα της τεσσαρακοστής· δύο ή τρεις μόνον όμιλοι εθεάθησαν να διέρχωνται διά των οδών της πόλεως, άδοντες διάφορα άσματα επιστρέφοντες εκ της εξοχής· ο περισσότερος δε κόσμος διήλθε την ημέραν μάλλον εις τας οικίας του ή εις την εξοχήν. Εις τούτο ίσως συνετέλεσε και η κατάστασις του καιρού κλίνουσα προς την βροχήν".

ΤΟ 1902

Το 1902 εμφανίζεται αστυνομική απαγόρευση (50) που θέτει σοβαρούς περιορισμούς σε όλη τη Μεσσηνία και επιχειρεί να απαγορεύσει την πολιτική και κοινωνική σάτιρα: “Η Αστυνομία αποβλέπουσα εις τα κατά τας ημέρας των Απόκρεω επισυμβαίνουσα άτοπα ως εκ του εθίμου των μεταμφιέσεων και προς πρόληψιν τυχόν τοιούτων, εξέδωσε αστυνομικήν διάταξιν, δι ης διατάσσονται τα εξής: Απαγορεύεται εις τους μεταμφιεσμένους να εισέρχονται εις τα οικίας φέροντες προσωπεία ή άλλως πως έχοντες μεταμορφωμένον το πρόσωπον, άνευ της αδείας του οικοδεσπότου. Απαγορεύεται να προσβάλλωσι διά παραστάσεων την κοσμιότητα και τα ήθη. Απαγορεύεται του να παριστώσι, διά των μεταμφιέσεων ή μεταμορφώσεων, πολιτιακά σωματεία, τον κλήρον, τον στρατόν ή και ορισμένα πρόσωπα. Απαγορεύεται να περιφέρονται εις την πόλην την νύκτα, φέροντες προσωπεία ή έχοντες παραμορφωμένον το πρόσωπον. Οι παραβάται της διατάξεως θα συλλαμβάνονται αμέσως και θα φυλακίζονται, θα καταδιώκονται δε και ποινικώς”.
Τα πράγματα εμφανίζονται καλύτερα σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά και το ρεπορτάζ (51) αναφέρεται στο Νησιώτικο καρναβάλι με τη μεγάλη συμμετοχή Καλαματιανών: "Και εις τους έξω δήμους αι αποκρέω παρήλθον με αρκετάς διασκεδάσεις και... αναιμάκτως, εάν κρίνη τις από το δελτίο της Εισαγγελικής αρχής.
Ωσαύτως, και η χθεσινή ημέρα παρήλθεν με αρκετήν διασκέδασιν· πολλοί μάλιστα εξέδραμον μέχρι Νησίου, όπου η ημέρα αύτη εξαιρετικώς εορτάζεται ζωηρότερον και διασκεδαστικώτερον. Πολλοί δε μεταβαίνουσι εκεί, όπως υποστώσι και την κρεμάλαν έθιμον επικρατούν προνομιακώς εν Νησίω και εις την συνοικίαν Λιμοχωρίου ένθα κάθε διαβάτης εκών άκων οφείλει να υποκύψη εις το διά της κρεμάλας ύψωμα μέχρις ότου ειδοποιήση να πληρώση τους διοργανωτάς της κρεμάλας αντί ολίγων δεκαλέπτων".
Αυτή τη χρονιά εμφανίζεται και πάλι η κρεμάλα ως "έθιμον επικρατούν προνομοιακώς" και ως εκ τούτου ως στοιχείο "ταυτότητας" του καρναβαλιού που έλκει τους επισκέπτες στην πόλη.

ΤΟ 1903

Και ενώ το καρναβάλι της Καλαμάτας φθίνει, καθώς δεν αποτελεί στοιχείο συλλογικής μνήμης αλλά δημιούργημα κάποιων ανθρώπων που ήθελαν να αντιγράψουν κατά έναν τρόπο τα μεγάλα αστικά καρναβάλια, η περιγραφή για το Νησιώτικο το 1903 δείχνει πως όχι μόνον έχει εδραιωθεί αλλά τα όσα συμβαίνουν σε αυτό θεωρούνται και πρωτοποριακά σε σχέση με την συμπεριφορά των Καλαματιανών.
Με τίτλο "Τα κούλουμα εις Μεσσήνην" και την υπογραφή  του "εκτάκτου συνεργάτη" της "Μάκβεθ" γράφει η εφημερίδα (52):
"Οπισθεν των σαρακοφαγωμένων υαλοφράκτων θυρίδων του τραίνου με το έρεβος δύο ματιών διά συντροφιά, ταξιδεύω εις ακόλαστον φωτοχυσίαν ηλίου, και εις την πλημμύραν του βελουδίνου φωτός της μεσσηνιακής φύσεως, ενώ εις την ταχύτηταν του τραίνου αι εικόνες μυριόχρωμοι παρελαύνουσιν εις το βάθος μαγικού καλειδοσκοπίου.
Οι γείτονές μας φουστανελλοφορούντες μας αναμένουσι, με άδολον χαράν ζωγραφισμένην εις τα πρόσωπά των, με συνείδησιν ελευθέραν πολυπραγμοσύνης. Εκεί τον κόσμον διαπνέει μάλλον πνεύμα χειραφετήσεως. Αι γελοίαι κοινωνικαί προλήψεις δεν ευρίσκουν έδαφος γόνιμον. Και ο αήρ των αυτός είναι χειραφετημένος από τας μικροβιούχους συστάσεις του ιδικού μας.
Η χειραφεσία δεν μετέχει του δηλητηρίου του σημερινού πολιτισμού. Είναι ενδεδυμένη τα τίμια πατροπαράδοτα έθιμα, και τας ιπποτικάς συνηθείας χρόνων αρχαιότερων.

***

Ας φωτογραφήσωμεν πρώτον έναν χορόν γυναικών. Μια έδρα αφ’ ης το βιολί του Τοσσώνη σπαράσσε σπαραγμόν αγωνίας υπό τους επιθανάτιους γοιγγυσμούς μιάς κοντραμπάσας, ρυθμίζει τα βήματα υπεδέκα γυναικών αι οποίαι χορεύουν τον αγνόν Καλαματιανόν χορόν.
Είναι όλαι στολισμέναι με τα καλλίτερά τους ρούχα τα οποία εφύλαξαν επιμελώς στο βάθος του σεντουκιού.
Φέσια αργυρόχρυσα και μετάξινες φούστες στολισμένες και άνθη πορτοκαλιάς, και χρυσόστικτα κοντογούνια, λαμποκοπούντα εις του ηλίου τας ακτίνας, και μετάξινες φούστες εφ’ ων ο χρόνος εσημείωσε με χρωματιστά σημεία την διέλευσίν του, και πρόσωπα γελαστά, και στήθη προέχοντα ελευθέρως, απαρεξήγητα, εις ημιέξωμα κοντογούνια, επλήρουν τον ευρύν ορίζοντα.
Ας τα ακούσουν αι ψευτοαριστοκράτισσαι της πόλεώς μας, αι οχυρούμεναι υπό γελοίαν σοβαρότητα διά να γλεντήσουν τας αποκρέω, αι χύνουσαι διά της ψυχρότητας των Ηνωμένων παγοποιείων, αι υποδεχόμεναι μιαν χούφταν κομφετί με μορφασμόν αηδίας σαν να κατέπιον το κώνιον του Σωκράτους, καταπίνουσαι ίσως την κάμηλον και διϋλίζουσαι τον κώνωπα.
- Εχετε δει τους τεθλιμμένους επιστρέφοντας ασκεπείς από την κηδείαν συγγενούς των;
- Εχετε ακριβώς την εικόνα όλων των από των εξωστών γυναικείων μορφών από του εξώστου του Εμπορικού Συλλόγου, Νικολοπούλου, Κωστοπούλου, Δημαρχίας, Μπενιάδου, Πανταζοπούλου και λοιπών. Ολοι εφαίνοντο σαν να παρακολουθούν με δακρύβρεκτους οφθαλμούς την κηδείαν προσφιλούς των.
Και το χείριστον, ότι ουδεμία από τας περικαλείς αυτάς αντιπροσώπους του Βορείου Πόλου, είχε την καλοσύνη να κάμη το ταξιδάκι της έως την λεβέντισσαν Μεσσήνην διά να ενωτισθή ολίγα διδάγματα αρχοντιάς και καλώς εννοουμένης αριστοκρατικής χειραφεσίας.
- Αι κυρίαι εκεί εχόρευσαν εις την πλατείαν των υπό τα αθώα βλέμματα των συγχωρίων των και με εξώμους ενδυμασίας.
- Η Καλαμία αριστοκράτις φεύγει ως η νυκτερίς το φως, φοβουμένη μήπως ο ήλιος αμαυρώση τα χαρακτηριστικά του προσώπου της, τούτο ίσως είναι ορθόν διά μερικάς σοφατισμένας μορφάς. Αλλά τούτο είναι άραγε ή μήπως η κενότης του εγκεφάλου, και η έλλειψις αριστοκρατικής ανατροφής συνέχει εις φόβον το πνεύμα;
Θα ευχόμην να μην ήτο το δεύτερον!

***

Ας αφήσωμεν τας κυρίας να χορεύσουν τον λεβέντικον χορόν σεισοπηγούσαι και κραδαινόμεναι εις χαριέσσας κινήσεις υπό βροχήν κομφετί και σερπαντέν ριπτομένων από τον τυχόντα χωρίς παρεξήγησιν, ενώ τον όλον χορόν εφορεύει η:

Φιλαρμωνεικοί Μουσυκεί Μεσσείνοις

αλατισμένη μασκαράτα παροδούσα την έλλειψιν φιλαρμονικής εν Μεσσήνη, με νεροκολοκύθα και σκουριασμένα χωνιά και ντενεκέδες ως όργανα, και έλθετε φωτογραφήσωμεν είκοσι φουστανελλοφόρους ασίκηδες, λεβεντόμορφους χορεύοντας Αρβανιτικον και συρτόν εις τα "Αλώνια" της Μεσσήνης, την ευρείαν πλατείαν της.
Τα τραπέζια των πέριξ καφενείων χρησιμεύουν ως θεωρεία εις όλους τους παρεπίδημους Καλάμιους. Το ευσταλές των χορευτών, η πλούσια λευκάζουσα φουστανέλλα των, τα ολόχρυσα τουζουλούκια και τα αργυρόστικτα καλπάκια, αι ελεύθεραι κινήσεις εις τον μυρωμένο αέρα του ανοικτού ορίζοντος, μεταφέρουν το πνεύμα εις άλλους χρόνους Ελληνικής ευκλείας οπότε οι Ελληνες ένδοξοι εχόρευον τον πυρρίχιον υπό τους ήχους των αυλών.
Εις εν νεύμα του σύροντος τον χορόν, όλοι οι χορευταί στρέφουν επιχαρίτως αναρριπίζοντες την φουστανέλλα των εις περικαλλή σχήματα άξια του χρωστήρος καλλιτέχνου.
Παραπλέυρως σοβαρός επιστήμων συγκινείται και αναμιμνήσκεται τον πυρρίχιον, ενώ η καλλιτέχνης μας κυρία Παρασκευοπούλου δεν δύναται να συγκρατήση την δικαίαν χαράν της, και ονομάζει ευτυχή τρέλλαν την έμπνευσιν των χορευτών, και ο φίλος μου φαρμακοποιός κ. Ν. αναγκάζεται να αφήση τον τρελλόν κομφετοπόλεμον με μιαν παρέαν που τον εσταύρωσεν αδίκως, και να προσηλώση βλέμματα θυμασμού επί των χορευτών.
Το ωραίον εκείνο ταμπλώ της πλατείας χρωματίζει πολύχρωμος σειρά σεπραντέν ριπτομένων αφειδώς από ευχάριστον συντροφιάν ευθύμων νέων.

***

Και είναι άξιοι θερμών συγχαρητηρίων οι γείτονές μας, διότι μας παρέσχον ευχάριστον διασκέδασιν.
Τι άλλο πιστοποιητικό καλής διαγωγής θέλει η εορτή των, αφού κατόρθωσαν να εξυπνήσουν δύο τρεις εκατοντάδας κοιμωμένων Καλαμίων, και να τους ενωτίσουν τους ευθύμους και συγκινητικούς τόνους του άσματος της πατριωτικής ζωής;".

(46 ) Καίτη Αρώνη - Τσίχλη "Το σταφιδικό ζήτημα και οι κοινωνικοί αγώνες.  Πελοπόννησος 1893 - 1905" (σελ. 168 – 169)
(47 ) Ο Βάλτερ Πούχνερ κάνει εκτενή αναφορά στο χωριάτικο γάμο όπως εμφανίζεται στα Βαλκάνια και μεταξύ άλλων σημειώνει (ο. π. Σελ. 128): Και οι σύνθετες μορφές λαϊκού θεάτρου, όπως και οι πρωτοβάθμιες, όταν δεν έχουν αποβάλει την εθιμική τους δέσμευση και αναπτύσσονται ελεύθερα, σατιρίζουν κυρίως τα διαβατήρια έθιμα της μικροκοινωνίας του χωριού: Γέννηση, γάμο και θάνατο. Ετσι, η παρωδία γάμου ανήκει στα πιο διαδεδομένα θεάματα του υπαίθριου καρναβαλιού, με το γελοίο ζευγάρι, τον ψευτοπαπά, τα συμπεθέρια, που έρχονται καβάλα ανάποδα στους γαϊδάρους και φέρνουν τα κουρέλια της προίκας. Σ' αυτό το συσχετισμό βρίσκουμε και το μοτίβο αρπαγής της νύφης, το οποίο μπορεί να οδηγήσει και στη σκηνή του δικαστηρίου.
(48 ) "Θάρρος" 7/2/1901
(49 ) "Θάρρος" 13/2/1901
(50 ) “Θάρρος” 22/2/96 – Πριν από 94 χρόνια
(51 ) "Θάρρος" 26/2/1902
(52) "Θάρρος" 17/2/1903