Αντιθέτως ανάγεται σε κυρίαρχο στοιχείο του καρναβαλιού η διασκέδαση. Δίνεται η εικόνα ενός πανδαιμόνιου που επικρατεί μεταξύ των Καλαματιανών επισκεπτών και αυτό που τους εντυπωσιάζει, περιγράφεται σε λίγες λέξεις: "Εκεί τον κόσμον διαπνέει μάλλον πνεύμα χειραφετήσεως. Αι γελοίαι κοινωνικαί προλήψεις δεν ευρίσκουν έδαφος γόνιμον. Και ο αήρ των αυτός είναι χειραφετημένος από τας μικροβιούχους συστάσεις του ιδικού μας. Η χειραφεσία δεν μετέχει του δηλητηρίου του σημερινού πολιτισμού. Είναι ενδεδυμένη τα τίμια πατροπαράδοτα έθιμα, και τας ιπποτικάς συνηθείας χρόνων αρχαιότερων". Η περιγραφή των γυναικών με "πρόσωπα γελαστά, και στήθη προέχοντα ελευθέρως" είναι απόλυτα χαρακτηριστική σε αντιπαράθεση με την… ψυχρότητα των της καλαματιανής αριστοκρατίας που παρομοιάζονται με "ηνωμένα παγοποιεία". Οι χοροί κατέχουν εξέχουσα θέση, η περιγραφή είναι λεπτομερής και αποθεωτική από τα ρούχα μέχρι τις κινήσεις. Και γενικά το κείμενο δίνει την εικόνα της σύγκρουσης δύο "πολιτισμών" που αναπτύσσονται παράλληλα σε Μεσσήνη και Καλαμάτα. Παράδοση και ευρωπαϊκός μιμητισμός βρίσκονται σε σύγκρουση, η οποία προδιαγράφει την ανθεκτικότητα του καρναβαλιού στη Μεσσήνη και την εξαφάνιση αυτού της Καλαμάτας.
 
ΤΟ 1904

Μεγάλη είναι η συμμετοχή του κόσμου και στο καρναβάλι του 1904 όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ (53): "Εις την γείτονά μας πόλιν την Μεσσήνην, αι αποκρέω διήλθον με κάποιαν ζωηράν κίνησιν. Τα γλέντια και αι μάσκαι και οι χοροί έδωσαν και πήραν. Εξαιρετική χθες ήτο η πανήγυρις και ο εορτασμός των κουλούμων εν Μεσσήνη. Από πρωίας άπασαι αι κεντρικαί οδοί, αι πλατείαι και τα λοιπά κέντρα ήσαν μυρσινοστόλιστα και σημαιοστόλιστα. Από της πρωίας δε ήρξατο μεταβαίνων εντεύθεν πολύς κόσμος, ως και εκ των περιχώρων. Οι ζουρνάδες, τα βιολιά, τα σαντούρια και λοιπά εγχώρια όργανα παρήγαγον έναν θόρυβον και μιαν κίνησιν εις το Νησίον τοιαύτην, ώστε οι επισκέπται αναχωρούντες το εσπέρας υπό την καύσιν πυραύλων και βεγγαλικών ηυχαρίστουν τους ανοικτόκαρδους γείτονάς μας Μεσσηνίους, διά την λαμπράν των εορτήν. Ο Δήμαρχος κ. Καρατζάς πανταχού παρών προσέδιδε διά την ενέργειάν του ζωήν και κίνησιν.
Εύγε τους!".
Εδώ βλέπουμε καινούργια στοιχεία ορισμένα από τα οποία διατηρήθηκαν για πάρα πολλά χρόνια. Είναι τα "μυρσινοστόλιστα και σημαιοστόλιστα" σημεία της πόλης και τα βεγγαλικά για το κλείσιμο της γιορτής. Το γλέντι παραμένει κυρίαρχο στοιχείο με "ζουρνάδες, βιολιά, σαντούρια και λοιπά εγχώρια όργανα" που προσδιορίζουν και το λαϊκό χαρακτήρα της γιορτής. Ερωτηματικά δημιουργεί η αναφορά στο πρόσωπο του δημάρχου Καρατζά, καθώς από τα μέχρι τώρα στοιχεία φαινόταν ότι τη χρονιά αυτή δήμαρχος ήταν ο Δ. Φεσσάς. Ετσι και αλλιώς όμως η παρουσία του δημάρχου φαίνεται ότι ήταν καθοριστική στην οργάνωση του γλεντιού.

ΤΟ 1905

Το 1905 οι Αποκριές συμπίπτουν με προεκλογική περίοδο, οι υποψήφιοι επισκέπτονται τη Μεσσήνη όπου οργανώνονται διαδηλώσεις των οπαδών τους και το ρεπορτάζ είναι εξαιρετικά φειδωλό για όλη τη Μεσσηνία (54): "Αναλόγως της θερμότητος με την οποίαν εωρτάσθησαν αι αποκρέω, εωρτάσθησαν και τα κούλουμα. Ψυχρότης, κρυάδα απερίγραπτος!".

ΤΟ 1907

Για το 1906 δεν υπάρχει καμία αναφορά, αλλά το 1907 υπάρχει ανακοίνωση (55)  προαναγγγελίας των εκδηλώσεων: "Η εορτή των κουλούμων εν τη πόλει μας θα εορτασθεί υπέρ ποτέ άλλοτε λαμπρώς. Ολα τα προς τούτο κατάλληλα έχουν ληφθή, ώστε να αφήση εποχήν η εορτή αύτη. Ο διάκοσμος της πλατείας, οι όμιλοι των χορευτών ανδρικοί και γυναικείοι θα παρουσιάσουν μια εικόνα έκπαγλον. Η συρροή του κόσμου προμηνύεται πρωτοφανής από τα πλησίον μέρη. Και τοιουτοτρόπως θα διοργανωθή μια εορτή την ημέραν εκείνην, η οποία θα τέρψη και θα διασκεδάση".

Τα καρναβάλια σημείωσαν επιτυχία και το “Θάρρος” δημοσιεύει (56) τις εντυπώσεις “αυτόπτου”: "Η προτρέξασα φήμη, ότι εν τη γείτονι θα εωρτάζοντο με μεγαλοπρέπειαν και επιβολήν, ούτως ειπείν. Τα κούλουμα εκέντησε τον κόσμον, ο οποίος, από της πρωίας συνέρρεεν εις τον σταθμόν του σιδηροδρόμου.
Το τραίνον της μεσημβρίας ήτο κατάπηκτον κόσμου. Κόσμος παντοίος κατεπλήρει τα βαγόνια, τα οποία ολοέν ηυξάνοντο και ο σιδηρόδρομος ήργη να εκκινήση.
Εξερχόμενος εν τω σταθμώ διεχύνετο εις τας οδούς και τας πλατείας , αι οποίαι παρουσίαζον ωραίαν εικόνα με τα διασταυρουμένας σημαίας και τας επιγραφάς, καλώς ήλθατε, καλή σαρακοστή και τα τοιαύτα.
Ομάδες Ελληνικά ενδεδυμένων ανά τα διάφορα μέρη εχόρευον συνοδεία τυμπάνων και της αθανάτου φλογέρας. Παρέκει γυναίκες έσυρον το αρβανίτικο και το καλαματιανό και προσέδιδον αρκετήν κίνησιν.
Το Καλαματιανό γαϊτανάκι πάλιν εκεί εν τη δόξη του. Ο φωνόγραφος εις άλλο κέντρο ετραγούδει τον αμανέ του.
Τα καφενεία της πλατείας κατάπηκτα κόσμου κατά το όλον Καλαματιανού, ο οποίος αθρόως είχε συρρεύση.
Μέχρι της μεσημβρίας η κίνησις ήτο χλιαρά. Μετά μεσημβρίαν αι ομάδες των Ελληνοφορεμένων, των γλεντώντων, των με το γαϊτανάκι των, με άλλα όργανα, η πληθώρα κόσμου ηύξησε την κίνησιν.
Η πλατεία ήτο κατάπηκτος κόσμου περιπατούντος. Εις εν καφενείον άδουσαι γυναίκες προσείλκυον αρκετόν κόσμον. Εις τας διαφόρους οδούς ο κόσμος έτρεχε και ετραγούδει και απέσπα την προσοχήν παντός.
Η ως λαιμητόμος εις εν άκρον της πόλεως γνωστή των Νησιωτών Κρεμάλα περιεκυκλούτο υπ’ ολίγων εκπεσούσα και αυτή της έκπαλαι δόξης της.
Ο κόσμος των επισκεπτών εκ της πλατείας διέτρεχε τας οδούς και ούτω παρουσιάζετο μια αρκετά ευχάριστος κίνησις καθ’ όλην την πόλιν.
Τα παράθυρα, οι εξώσται, παρουσίαζον το φορτίον των επιδεικτικώτατα. Εις την πλατείαν των Αλωνίων ομάδες γυναικών χορευρουσών συνεκέντρουν κόσμον. Οι περιπατηταί ηυξάνοντο ολονέν συγκεντρούμενοι από τας εκδρομάς των ανά τους δρόμους, εν τη πλατεία!
Περπατηταί το όλον Καλάμιοι, ενόμιζε κανείς ότι ευρίσκεται ενταύθα. Οι εντόπιοι εξ ευγενείας παρεχώρησαν την θέσιν διότι εξεπλάγησαν με το τόλμημα των Καλαμίων, των σπευσάντων συν γυναιξί και τέκνοις, ίνω ίδωσι τα κούλουμα και τα κομιτάτα, τα οποία λέγουν, δεν έγιναν, λόγω της κακοκαιρίας.
Επλησιαζεν η ώρα του εσπερινού τραίνου και ο κόσμος έσπευδε προς τον σταθμόν, ο οποίος ήτο κατάπηκτος τούτου. Τα βαγόνια κατελαμβάνοντο.
Παρέαι των επισκεπτών ήρχισαν το τραγούδι εις τα βαγόνια. Πολλοί μη χωρούντες έμειναν με το τελευταίον τραίνον.
Βραδυπορών ο Σιδηρόδρομος κατώρθωσε τέλος να φθάση ενταύθα και να αποβιβάση τον άπειρον κόσμον, ο οποίος έσπευδεν εις τα σπίτια του με το τσουχτερό κρύο, το οποίον το υπεδέχθη διά το ό,τι έπραξεν.
Εν τη πόλει του Νησίου ο κόσμος των επισκεπτών μετ’ ολίγον έφυγε και πάσα κίνησις εξέλιπε, περιορισθείσα επ’ ολίγον εις τα διάφορα κέντρα, όπου αι παρέαι των γλεντώντων εξέπεμπον τας τελευταίας ιαχάς τραγουδιών των και μετ’ ολίγον η νυξ εξήπλωσε τον μέλανα μανδύα της και την απόλυτον ησυχίαν.

Πλάνος διαβάτης"

Το ρεπορτάζ είναι ενδεικτικό για το πλήθος του κόσμου που συνέρρευσε από την Καλαμάτα, για την υποδοχή με πινακίδες που έφεραν ευχές, για το γλέντι σε όλη την πόλη με χορευτικές ομάδες ανδρών και γυναικών και για την κρεμάλα η οποία εμφανίζεται όμως να έχει χάσει την παλιά της δόξα. Παρέλαση ομάδων μεταμφιεσμένων και αρμάτων δεν έγινε "λόγω κακοκαιρίας" όπως αναφέρεται στην αιτιολογία που δόθηκε από τους οργανωτές.

ΤΟ 1908

Προαναγγελία των εκδηλώσεων έχουμε και το 1908, πανομοιότυπη με την προηγούμενη (57): "Κατά την καθιερωθείσαν συνήθειαν εν τη γειτόνι πόλει της Μεσσήνης, τα κούλουμα κατά την Καθαράν Δευτέραν εορτάζονται όσον εις ουδέν άλλον μέρος, εφέτος όμως κατ’ εξαίρεσιν θα εορτασθώσιν όσον ουδέποτε άλλοτε, η αγορά μετά των πλατειών θα κοσμηθή δια μυρτιών, σημαιών κ.λπ., όμιλοι με την αθάνατον φουστανέλλα, άλλοι τοιούτοι γυναικεία με την παλαιάν ελληνικήν ενδυμασίαν και με διαφόρους αμφιέσεις θα στήσωσι τους ελληνικούς χορούς.
Εν τέλει δε προβλέπεται εν Μεσσήνη πανζουρλισμός. Διά την τήρησιν της τάξεως έχουσι ληφθή υπό της Αστυνομίας άπαντα τα κατάλληλα μέτρα".

Το καρναβάλι όμως δεν φαίνεται να ενθουσίασε το ρεπόρτερ της εφημερίδας που διαπιστώνει ότι η κίνηση δεν ήταν όπως “τα ένδοξα χρόνια” (58): "Εις την γείτονα Μεσσήνην εις την οποίαν εξαιρετικώς και μετά τινος επισημότητος ούτως ειπείν εορτάζεται η εορτή αύτη, εφέτος δεν εσημείωσε σπουδαίαν επιτυχίαν. Και εκεί δεν είχεν όρεξιν ο κόσμος. Εν τη σημαιοστολισμένη πλατεία εκινείτο μέχρις της εσπέρας ο κόσμος, εις μερικά μέρη παρετηρείτο κάποια κίνησις, αλλά όχι όπως εγένετο εις... ένδοξα χρόνια.
Από την πόλιν μας πολλοί έσπευσαν εις Νησίον, τα τραίνα μέχρι της μεσημβρίας μετέφερον πολύν κοσμάκην.
Εκει φουστανελλοφόροι λεβένται και λοιπαί παρέαι εγλεντούσαν και εις τον τόπον του κρεμάσματος, πολύς κόσμος συνέρρεε και εκρεμάτο χωρίς να το καταλάβη, και όλοι εκρεμάσθησαν διότι ήσαν διά κρέμασμα!
Ολοι οι προστρέξαντες επισκέπται προσέδωσαν ζωηράν κίνησιν. Οι Νησιώτες τους επεριποιούντο και ούτοι διέτρεχον την πόλιν απολαμβάνοντες του σημαιοστολισμού αυτής και των χορών των γειτονιών, των γυναικών και ανδρών χορευόντων μετά εγχωρίων μουσικών οργάνων μέχρις εσπέρας.
Περί το εσπέρας επέστρεφεν ο κόσμος εις τα ίδια ευχαριστημένος με τον εαυτόν του ότι... ήσυχα διήλθε την ημέραν και εν ειρήνη και ομονοία και σήμερον Σαρακοστήν θα επαναλάβη την δουλειάν του".


Οπως προκύπτει από το ρεπορτάζ, γλέντι, φουστανελοφόροι και κρεμάλα ήταν τα στοιχεία του καρναβαλιού που το κρατούσαν ζωντανό.


ΤΟ 1909

Το 1909 δεν υπάρχει τοπικό ρεπορτάζ, υπάρχει όμως ανταπόκριση του Γεώργιου Λ. Χριστόπουλου σε αθηναϊκή εφημερίδα (59): "Αρκετή ευθυμία και ζωηρότης παρετηρήθη εις την πόλιν μας κατά την Κυριακήν της Τυροφάγου και κατά την Καθαράν Δευτέραν. Η διακόσμησις της πλατείας και των καταστημάτων, οφειλομένη εις τον ζήλον της προς τούτο συσταθείσης Επιτροπής και εις την προθυμίαν και συνδρομήν των καταστηματαρχών, ήτο καλλιτεχνικωτάτη. Ομάδες μετημφιεσμένων και ομάδες ευσώμων νέων με το εθνικόν ένδυμα παρήλαυνον δια της πλατείας και των κεντρικών οδών. Κατά την Καθαράν Δευτέραν αρκετός κόσμος είχε προσέλθει εκ της γείτονος πόλεως των Καλαμών, χάριν του περιέργου εθίμου της κρεμάλας".

Αυτή τη χρονιά συναντάμε και πάλι Επιτροπή, πληροφορούμαστε για το απολύτως φυσιολογικό ενδιαφέρον των καταστηματαρχών και για τα δρώμενα: Εύσωμοι φουστανελοφόροι, το “περίεργο” έθιμο της κρεμάλας και αυτή τη χρονιά ομάδες μεταμφιεσμένων. Το καρναβάλι πάει να κάνει ένα πιο οργανωμένο βήμα, καθώς όπως φαίνεται ο αρχικός ενθουσιασμός από την ενσωμάτωση στοιχείων του αστικού καρναβαλιού είχε υποχωρήσει.

(53 ) Θάρρος 10/2/1904
(54 ) Θάρρος 1/3/1905
(55 ) Θάρρος  3/3/2001 – Πριν από 94 χρόνια
(56 ) Θάρρος 6/3/1907
(57 ) Θάρρος 24/2/2002 – Πριν 94 χρόνια
(58 ) Θάρρος 26/2/1908
(59 ) Παμμεσσηνιακή 2/1998 - Ανταπόκριση του Γεώργιου Λ. Χριστόπουλου στην αθηναϊκή εφημερίδα "Ελλάς" 15/2/1909