Οι πρόεδροι ούτοι παρεκάλεσαν τον Νομάρχην να επιβλέψη μετ’ ενδιαφέροντος τα διάφορα τοπικά τους ζητήματα και να εγκρίνη ψήφισμα του Δημ. Συμβουλίου, δι’ ου διατίθενται 500 δρχ. διά τον εορτασμόν των κουλούμων.
Εξήγησαν δε εις τον Νομάρχην οι πρόεδροι ότι ελήφθη απόφασις όπως εφέτος εορτασθεί εξαιρετικώς η εορτή των κουλούμων. Η πόλις θα διακοσμηθεί λαμπρά, θα διοργανωθή υποδοχή εις τους επισκέπτας, θα μετακληθή μουσική και ληφθώσι πάντα τ’ απαιτούμενα όπως έτσι το μεγαλοπρεπέστερον εορτασθή η εορτή αύτη, η οποία εορτάζεται από μακράς σειράς ετών.
Ο Αλεξανδρόπουλος μετά προσοχής ήκουσε τους προέδρους, συνεχάρη αυτούς διά το υπέρ του τόπου ενδιαφέρον αυτών και τοις υποσχέθη, ότι θα πράξη παν ό,τι δυνατόν υπέρ των ζητημάτων αυτών.
Οι πρόεδροι ευχαριστήσαντες τον Νομάρχην απήλθον».
Η προετοιμασία αποτυπώνεται στις πληροφορίες που δημοσιεύονται (61): «Ο εορτασμός των κουλούμων ζωηρόν προκαλεί το ενδιαφέρον της πόλεως ημών. Απεφασίσθη να εορτασθούν εξαιρετικώς και προς τούτο δραστηρίως εργάζεται η επιτροπή, ίνα διακανονίση τα απαιτούμενα.
Ηδη δ’ ασχολείται περί την σύνταξιν του καταλλήλου προγράμματος και την λήψιν των σπουδαιοτέρων μέτρων των εξασφαλιζόντων τον εξαιρετικόν εορτασμόν των κουλούμων.
Ως εκ των ενεργειών δε τούτων, μετά βεβαιότητος δυνάμεθα να γράψωμεν ότι εφέτος η εορτή των κουλούμων εν τη πόλει μας θα αφήσει εποχήν».
Τις επόμενες ημέρες συγκροτείται επιτροπή για το γιορτασμό της Καθαράς Δευτέρας και όλα είναι έτοιμα με μια σημαντική καινοτομία, καθώς για πρώτη φορά εμφανίζεται ο Καρνάβαλος (62): «Κατηρτίσθη η επιτροπή διά την οργάνωσιν του εορτασμού της Καθαράς Δευτέρας εις την Μεσσήνην αποτελεσθείσα από τους κ. κ. Ηλ. Κροντήρην ιατρόν πρόεδρον Γ. Συλλόγου, Χ. Πάστραν δικηγόρον πρόεδρον Εμπορικού Συλλόγου, Ηλ. Πουλόπουλον ελληνοδιδάσκαλον Πρόεδρον Αδελφότητος Μεσσηνίων, Χ. Φεσσάν ιατρόν σύμβουλον Γ. Συλλόγου, Π. Κορκονικήταν ιατρόν, Γ. Πουλόπουλον ιατρόν, Σ. Κουλέτσην δημοδιδάσκαλον, Δ. Νικολόπουλον δικηγόρον, Δ. Φωτόπουλον έμπορον, συμβούλους του Γ. Συλλόγου, Ι. Μπούτον δημοδιδάσκαλον γραμματέα του Γ. Συλλόγου και Τ. Θωμόπουλον δημοτικόν διευθυντήν του Γυμναστηρίου. Κατά το καταρτισθέν πρόγραμμα η πλατεία θα μεταβληθή δια καταλλήλου στολισμού εις βαθύσκιον δάσος. Την 11ην π μ. θα εμφανισθή ο Καρνάβαλος, θα ακολουθούν δε όμιλοι ανδρών και θα παιανίζουν η μουσική και εγχώρια όργανα. Θα παρελάσουν φουστανελλοφόροι νέοι και νεάνιδες και διάφορα θεάματα. Την εσπέραν θα φωταγωγηθή η πόλις και θα καούν βεγγαλικά και άπασα η πόλις θα παρουσιάζη φαντασμαγορικόν θέαμα.
Η επιτροπή δε μετά το τέλος των παρελάσεων θ’ απονείμει διάφορα χρηματικά βραβεία.
Εν γένει ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας θ’ αφήση εποχήν. Την ημέραν εκείνην έκτακτα τραίνα θα μεταφέρουν τον κόσμον των επισκεπτών».
Την επόμενη ημέρα η πόλη αναστατώνεται καθώς η κυβέρνηση αποφασίζει να κλείσει την Εφορία και το Ταμείο και συγκροτείται ένοπλο συλλαλητήριο (63).
Παρ’ όλα αυτά, το καρναβάλι σημειώνει επιτυχία, το ρεπορτάζ μας πληροφορεί ότι στην πόλη συνέρρευσαν χιλιάδες κόσμου, αλλά δυστυχώς «ελλείψει χώρου» χάνεται η ευκαιρία να καταγραφούν στην ιστορία οι λεπτομέρειες του γιορτασμού (64): «Πολύς κόσμος έσπευσε εις την Μεσσήνην. Τα τραίνα μετέφερον αδιακόπως κόσμον. Εκεί κατά το πρόγραμμα εωρτάσθη ο καρνάβαλος ωραία.
Ολη η πόλις ήτο επί ποδός. Τα Αλώνια εστολισμένα καλά παρουσίαζον αρμονικόν σύνολον.
Πολλαί επιτυχείς παραστάσεις εγένοντο και αμφιέσεις πλούσιαι παρέλασαν.
Δυστυχώς ελλείψει χώρου δεν δυνάμεθα να περιλάβωμεν εν εκτάσει τον θαυμάσιον εορτασμόν της Καθαράς Δευτέρας εν Μεσσήνη. Αι χιλιάδες όμως του κόσμου αι συρρεύσασαι έφυγον εκείθεν με ωραίας αναμνήσεις διά τον εορτασμόν της Καθαράς Δευτέρας».
Ο Νησιώτικος καρνάβαλος δεν είχε καμία σχέση με τον… επί τριώροφου άρματος πρώτο καρνάβαλο στην Ελλάδα που παρουσιάστηκε το 1899 στην Αθήνα. Εχει τα δικά του χαρακτηριστικά που συνδέονται με τον αγροτικό χαρακτήρα της γιορτής και τα απομεινάρια του έφτασαν μέχρι τις ημέρες μας. Σύμφωνα με το Βαγγέλη Λαμπρόπουλο «την παλαιά εποχή της ζωηλάτου (και ανθρωπινηλάτου προκειμένου για τις απόκριες) αμάξης περιέφεραν τον "καρνάβαλο" με τη συνοδεία του "σουτσή" (νερουλά) με το καθηκάκι το νερό, του "βακιολτζή" με το μακρύ γυναικείο παραδοσιακό βρακί για να του σφουγγίζει τα χείλια και του "φανουτζή"για να του κάνει αέρα με τη φαρδιά αφάνινη σαρωματίνα».
ΤΟ 1911
Την επόμενη χρονιά έχουμε και πάλι μια μεγάλη προσπάθεια στήριξης και αναβάθμισης του καρναβαλιού (65): «ΜΕΣΣΗΝΗ. Η Καθαρά Δευτέρα, ανέκαθεν εορταζομένη εν τη πόλει μας, απεφασίσθη εφέτος να εορτασθή μετά περισσοτέρας μεγαλοπρεπείας. Προς τούτο κατεβλήθησαν υπό του Δήμου, του Εμπορικού Συλλόγου και πολλών εκ των κατοίκων αρκετά ποσά διά τας απαιτουμένας δαπάνας προς λαμπεροτέραν διεξαγωγήν της εορτής.
Η πόλις ολόκληρος θα διακοσμηθή καλλιτεχνικώς, ιδίως δε η αγορά και αι πλατείαι, εις τα οποίας θα παιανίζει η αρτισύστατος Φιλαρμονική και όπου θα γίνουν παρελάσεις των διαφόρων ομάδων εξ ανδρών και γυναικών ενδεδυμένων την εθνικήν ενδυμασίαν, καθώς και άλλων μετημφιεσμένων. Εις τα διάφορα δε κέντρα χοροί ελληνικοί καθ’ όλην την ημέραν ως πάντοτε θα αποτελέσουν εξαιρετικόν θέαμα.
Η είσοδος του Καρναβάλου θριαμβευτική και μετά μεγάλης πομπής θα γίνει περί την 2αν ώραν μ.μ. παρακολουθούντων και όλων των μετημφιεσμένων, η δε έξοδος αυτού περί την 7ην εσπερινήν, την οποίαν θα επακολουθήσουν λαμπαδηφορία, φωταγώγησις εξαιρετική, πυροτεχνήματα κλπ. Διά τας διαφόρους επιτυχείς ομάδας των χορευτών ανδρών ή γυναικών καθώς και των άλλων μετημφιεσμένων ορίσθησαν χρηματικά βραβεία, αρκετά ικανοποιητικά.
Προς ευκολωτέραν δε μετάβασιν των επισκεπτών εκ Καλαμών θα διατεθώσι πλην των τακτικών και έκτακτα τραίνα αναχωρούντα εκ Καλαμών την 1ην μ. μ. και εκ Νησίου την 8 1/2 εσπερινήν, εις τρόπον ώστε να καθίσταται εις τους επισκέπτας δυνατή η παρακολούθησις όλης της εορτής.
Η Επιτροπή».
Οι εκδηλώσεις σημειώνουν επιτυχία και για πρώτη φορά έχουμε καρναβαλικό λόγο. Για την ακρίβεια ο Θοδ. Γούνας –γνωστός ήδη από τη δημοσίευση του μύθου της γριάς Συκούς– υποδέχεται με σατιρικό λόγο τον Καρνάβαλο, ο οποίος αποχαιρετά με στίχους του το βράδυ ντόπιους και επισκέπτες (66): «Η τελευταία Κυριακή των αποκρέω ελάχιστα εωρτάσθη εις την γείτονα Μεσσήνην· αντιθέτως η χθεσινή ημέρα απετέλεσε μίαν των ωραιοτέρων τοπικών εορτών διά το Νησί.
Η παρέλασις του Καρναβάλου εγένετο θριαμβευτική εφ’ άρματος πλουσίως στολισμένου. Εις την πλατείαν προσεφώνησε τον θεόν του γέλωτος ο ποιητής κ. Γούνας χειροκροτηθείς ζωηρώς. Η επιτροπή από του εξώστου απένειμε βραβεία εις τας ευφυεστέρας μασκαράτας αι οποίαι παρήλασαν κατά την 4ην μ. μ.
Ο Καρνάβαλος ανεχώρησε την εσπέρα αποχαιρετήσας τους Νησιώτας δι’ ωραίων στίχων του ποιητού κ. Γούνα.
Το έθιμον της κρεμάλας εφηρμόσθη εφέτος εις μικράν κλίμακα. Πολύς κόσμος συνεκεντρώθη εν Μεσσήνη εκ Καλαμών και Μελιγαλά. Η τάξις ετηρήθη άριστα».
ΤΟ 1912
Το 1912 αδυνατώντας να αντιληφθούν τους λόγους που η γιορτή γίνεται την Καθαρά Δευτέρα, οι Καλαματιανοί θεωρούν τους Νησιώτες... παράξενους (67): «Οι γείτονες Νησιώται κατά τας αποκρέω παρουσιάζονται παράξενοι. Ενώ ο άλλος κόσμος μασκαρεύεται την Κυριακήν αυτοί μασκαρεύνται την Καθαράν Δευτέραν».
Στην Καλαμάτα δεν κουνιέται φύλλο και στο Νησί πλέον έχουν συγκροτήσει κομιτάτο που φροντίζει για το γιορτασμό (68): «Εν αντιθέσει προς την ακινησίαν της πόλεώς μας βαίνει η κίνησις εν Μεσσήνη, εις την οποίαν και κομιτάτον κατηρτίσθη δια τον εορτασμόν των αποκρέω και την εν γένει πανηγυρικήν όψιν της πόλεως».
“Εντυπώσεις από την Καθαρά Δευτέρα του Νησιού” είναι ο τίτλος του ρεπορτάζ (69) το οποίο όμως δεν περιλαμβάνει περιγραφή αλλά κάνει “κοινωνική κριτική” στους Καλαματιανούς με τρόπο που ξενίζει σήμερα και φυσικά δεν μπορεί να ερμηνευτεί, αφού δεν γνωρίζουμε πρόσωπα και πράγματα εκείνης της εποχής: «Ησαν και μερικοί άλλοι επίσημοι οι οποίοι παρ’ όλην την λευκότητα των τριχών των ηθέλησαν να κάμουν τα παιδιάστικά των. Ενας λεβεντάνθρωπος με βοστρυχισμένο λευκό μουστάκι -δεν τον ονομάζω για να μην το πάρη (κατά το κοινώς λεγόμενον) επάνω του- έσυρε από της παραμονής της Καθαράς Δευτέρας τον αρβανίτικον χορόν· τον ηκολούθουν και άλλοι όχι νεώτεροί του, και ύστερα κατάλαβαν πως τα γόνατά τους ελύγιζαν και απεχώρησαν. Δεν τους κατακρίνω, ας γλεντήσουν οι άνθρωποι. Ποιος ξεύρει πόσες Καθαρές Δευτέρες θα ίδουν ακόμη!
Αμ για τη νεολαία τι να είπη κανείς: όλο σκέψις, ονειροπόλημα και συλλογισμός! Πόσο θα μεταμεληθή αργότερα!
Ας έλθωμεν τώρα εις τον κόσμον των επισκεπτών. Απ’ όλας τας παρατηρήσεις που έκαμα εις αυτόν μίαν μόνον εξωτερικεύω. Φοβούμαι πως θα θυμώσω εκείνους που αφορά. Αλλά μου είναι αδιάφορο! Εννοώ να προστατεύσω τα δικαιώματα της εγχωρίου νεολαίας. Ενας φίφτυ-του με γάντι γκρι και σκληρό καπελάκι μόλις στεκούμενο στο κεφαλάκι του, λησμονήσας τον προορισμόν της επισκέψεώς του αντί να διασκεδάση... εμελαγχόλησε! Μια τυχαία -ορκίζομαι ότι δεν ήτο σκόπιμος και με σημασίαν- διασταύρωσις ματιού με ένα ετερόφυλλο και παρθενικό αθώο πλασματάκι ήρκεσε διά να ανησυχήση την καρδούλα του και πολύ περισσότερον τα μυαλά του και έφυγε κατασυλλογισμένο.
Του συνιστώ να ησυχάσει διότι άλλως θα ευρεθή εις την ανάγκην να δεχθή το γάντι ενός άλλου πατριώτου ο οποίος δεν την έχει φάει χαμηλότερα. Επιτέλους ας πιστεύσουν και οι δύο αυτοί αλλοδαποί ότι υπάρχουν εις το Νησί νέοι αρκετοί κανείς δε ασχημότερος και από τους δυο των ούτως ώστε να μη υπάρχη ανάγκη εκδρομής μέχρις Καλαμών προς αναζήτησιν της "αδελφής ψηχής" μολονότι το παξιμαδάκι της βανίλιας είναι τόσο σκληρό... ώστε να μη είναι για τα δόντια κανενός. Ας το πάρουν χαμπάρι!
Κλείω τας εντυπώσεις μου με την παράκλησιν να μην παρεξηγηθώ από όσους χωρίς να το θέλω, με όσα γράφω πιθανόν δυσαρεστώ. Οταν ομιλή κανείς περί μασκαράδων δύναται να γράφη ό,τι θέλει.
Επισκέπτης».
Σημειώσεις
(60 ) “Θάρρος” 21/2/2004 - Σαν σήμερα πριν από 94 χρόνια
(61 ) “Θάρρος” 21/2/1910
(62 ) “Θάρρος” 25/2/1910
(63 ) Το "Θάρρος" στις 26/2/1910 σε άρθρο με τίτλο "Το δίκαιον της Μεσσήνης" γράφει μεταξύ άλλων ότι «η γείτων Μεσσήνη ευρίσκεται εν εξεγέρσει για την κατάργησιν του Ταμείου και της Εφορίας. Και τούτο δικαίως διότι η κατάργησις των δύο τούτων δημοσίων γραφείων θα συνεπιφέρη αληθή καταστροφήν της πόλεως ταύτης». Στο ρεπορτάζ της εφημερίδας γίνεται αναλυτική περιγραφή της κινητοποίησης που οργανώθηκε αυθόρμητα και κατέληξε σε ένοπλο συλλαλητήριο με πάνδημη συμμετοχή καθώς δημιουργήθηκε "πολεμική" κατάσταση με κωδωνοκρουσίες και πυροβολισμούς από το εξαγριωμένο πλήθος. Νομάρχης και εισαγγελέας σπεύδουν στο τηλεγραφείο για συνεννοήσεις με την κυβέρνηση που είναι άκαρπες και όταν επιχειρούν να φύγουν, τους ανακοινώνεται ότι… είναι αιχμάλωτοι. Με τα πολλά πείθουν "τα σμήνη των οπλοφόρων" και καταφέρνουν να μπουν στο τρένο. Το οποίο φεύγει, αλλά λίγο μακρύτερα το περιμένουν οι γυναίκες της πόλης και το… βομβαρδίζουν με πέτρες. Το τρένο γυρίζει πίσω και οι εκπρόσωποι των αρχών δίνοντας εκ νέου υπόσχεση, πάνε με τα πόδια μέχρι το Ασπρόχωμα. Στο μεταξύ «συγκροτήθηκε προχείρως επιτροπή» από τους κ. κ. Πάστραν, Κορκονικήταν, Στυλιανόπουλον, Φεσσάν κ.λπ.» που πραγματοποιεί τις διαπραγματεύσεις. Η κινητοποίηση είχε ως αποτέλεσμα την παραμονή των υπηρεσιών στην πόλη.
(64 ) “Θάρρος” 3/3/1910
(65) “Θάρρος” 15/2/1911
(66 ) “Θάρρος” 22/2/1911
(67 ) “Θάρρος” 8/2/62 - Προ 50 ετών
(68) “Θάρρος” 5/2/06 - Σαν σήμερα πριν από 94 χρόνια
(69 ) “Θάρρος” 9/2/1912
Αύριο η συνέχεια
