Αναλυτικά στο ρεπορτάζ της εφημερίδας αναφέρονται τα εξής: «Ο,τι και να κάμωμεν οι Καλαματιανοί, δεν μπορούμε να φθάσωμεν τους Νησιώτας. Εμείς εδώ κάμνομεν τον σοβαρόν και κινούμεθα μόνον από... συνήθειαν. Δεν ξεύρωμεν ούτε να ζήσωμεν, ούτε να χαρώμεν, ούτε να ευθυμήσωμεν, ούτε να διασκεδάσωμεν. Εδώ υπάρχουν ταλαράδες, εκεί υπάρχουν φουκαράδες. Αλλ’ οι δικοί μας ζουν εις μιαν ατμόσφαιραν σοβαροτάτη και μελαγχολικήν, ενώ οι Νησιώτες μέσα στη φτώχεια τους ξέρουν να χαρούν και να διασκεδάσουν. Την αλήθειαν ταύτην απέδειξεν η Καθαρά Δευτέρα. Οσοι είχαν την έμπνευσιν να επισκεφθούν την γείτονα πόλιν, αντελήφθησαν ότι οι Νησιώτες διασκεδάζουν στ’ αλήθεια.
Η κρεμάλα
Πρώτα-πρώτα πρέπει να γίνει ξεχωριστός λόγος για την κρεμάλα. Ντόπιοι και ξένοι δεν μπορούν να διαφύγουν τον κίνδυνο του κρεμάσματος. Αμα που σε πάρουν μυρωδιά, θα συλληφθής, θα δεθής και θα κρεμασθής. Γιατί γίνεται αυτό είναι μυστήριον. Οι φίλοι μου κ. κ. Παρθένιος και Α. Δαμηλάτης μου διαβεβαίωσαν ότι η κρεμάλα υποβοηθεί τον έρωτα και εξαφανίζει τους διαλείποντας πυρετούς. Διά τον δεύτερον λόγον και μόνον δι’ αυτόν, δηλ. χάριν της πολυτίμου υγείας των εκρεμάσθησαν αμφότεροι. Οι Νησιώται ξέρουν καλά να διακρίνουν ποιος είναι για το... κρέμασμα.
Οι Νησιώτικες εξοχές
Ολες οι όμορφες εξοχές του Νησιού ήταν γεμάτες από γηγενείς Νησιώτας και Καλαματιανούς. Η ατμόσφαιρα του Νησιού απέπνεε το μεθυστικόν άρωμα, μούτζα νάχουν τα αρώματα που μοσχοπουλούνται στα εμπορικά καταστήματα. Κατά πυκνάς ομάδας οι άνθρωποι απελάμβανον υπό το θάλπος του Μαρτιάτικου ήλιου την ωραιότητα της υπαίθρου, ετραγουδούσαν, εχόρευαν και κατεβρόχθιζαν τα Σαρακοστιανά εδέσματα. Αρκετή κίνησις παρατηρείται εις τα εξοχικά κέντρα Τράγου, Τσακανίκα και λοιπών. Τ’ αυτοκίνητα και αι αμαξοστοιχείαι μεταφέρουν εις την Μεσσήνην πολλούς συμπολίτας. Η Καλαμάτα είχεν εκστρατεύση εις την γείτονα πόλιν.
Το Ελληνικόν ένδυμα
Από παντού το Ελληνικόν ένδυμα εξωστρακίζεται. Η ιστορική φουστανέλλα, η κομψή και ποικιλόχρωμη φέρμελη και το τσαρούχι εξαφανίζεται. Αλλ’ εις το Νησί αι εθνικαί αύται παραδόσεις διατηρούνται. Πρέπει να ξεύρετε ότι σε κανένα άλλο μέρος δεν θα εδήτε το λεβέντικο αυτό ένδυμα με τόση χάρι και κομψότητα. Πυκναί ομάδες φουστανελλοφόρων διέσχισαν την πόλιν, ετραγουδούσαν και εχόρευαν υπό τους ήχους της πίπιζας και εσκόρπιζον την ευθυμίαν. Αλλά το κοντογούνι και το γυναικείο φέσι έχει σχεδόν εξαφανισθή. Οι Νησιωτοπούλες είχαν το ατύχημα να... εκπολιτισθούν και αυτές και να καταφεύγουν εις το καπέλωμα και τα κοντά μαλλιά. Τι κρίμα!
Ομορφες σάτυρες
Το οξύ και σαρκαστικό πνεύμα του Νησιώτου δεν αφήκε τίποτε που να μην σατυρίση. Οι Καλαματιανοί έτριβαν τα μάτια τους από έκπληξιν. Διά την παρέλασιν όλων εκείνων που τόσον όμορφα εσατύρισαν σύγχρονα γεγονότα, ο εν Μεσσήνη ανταποκριτής μας θα μας στείλει περιγραφήν εκτενή. Αλλά πρέπει να κάμωμεν ξεχωριστόν λόγον για την ασύγκριτη σάτυρα της Τραπέζης Μεσσηνίας. Υπερμεγέθες κανόνι τοποθετημένον εις κάρο εσυμβόλιζε την πτώχευσιν του ιδρύματος, ενώ αιωρείτο ένα μικρό κοριτσάκι. Διάφορες σπαρταριστές επιγραφές προεκάλουν θυελλώδη χειροκροτήματα. Σε μια από αυτές εγράφετο: "Τα ιερά χρήματα των καταθετών", "Εννοια σου κόρη μου, όταν θα γίνεις 50 ετών θα πάρεις τα μισά". Η πλατεία του Νησίου εσείετο από χειροκροτήματα. Υπερήρεσε και το ποίημα Δασκαρόλη που εσατύριζε τα υδραυλικά και άλλα τοπικά γεγονότα.
Ο χορός
Oλίγον μετά την μεσημβρίαν η διασκέδασις έφθασεν εις το κατακόρυφον. Ομιλοι φουστανελλοφόρων εχόρευαν θαυμάσια. Παρά την εξέδραν της μουσικής υπό τους ήχους των υπολειμμάτων της πάλαι ποτέ Φιλαρμονικής εχόρευαν επίσης θαυμάσια και τεχνικώτατα. Δεν μπορεί κανείς αλλού να θαυμάση τον Ελληνικόν χορόν παρά μόνο στο Νησί.
Γενικό ξεφάντωμα. Η μάχη
Καθ’ ον χρόνον οι Νησιώτες χορεύουν, οι Καλαματιανοί καταφθάνουν ολοέν με αυτοκίνητα και κατακλύζουν τα Νησιώτικα κέντρα. Μετ’ ολίγον αρχίσει η μάχη. Τα κομφετί και τα σερπαντέν εκσφενδινίζονται καθ’ όλας τας διευθύνσεις. Οι μαχηταί είναι γενναιώτατοι και εξαπολύουν τους χάρτινους μύδρους των κατά των αρρένων και θηλέων αντιπάλων. Εις τον αγώνα αυτόν διακρίνονται και οι Καλαματιανοί. Αλλ’ οι συμπολίται μας Καλαματιανοί διά να μην ξεχάσωμεν την... τέχνη μας, δηλ. την πυρκαγιά, θέτομεν πυρ και στα σερπαντέν, πράγμα που έθεσεν εις κίνδυνον τις καρέκλες του γηραιού κ. Αλμπάνη. Αν ήσαν... ασφαλισμένες, θα εγένοντο παρανάλωμα του πυρός.
Περί τας εσπερινάς ώρας οι συμπολίται επέστρεψαν εκ Μεσσήνης αποκομίσαντες τας ωραιωτέρας εντυπώσεις.
Ο Σαρακοστιανός»
Αξίζει να σημειωθεί ότι πλέον το αυτοκίνητο αρχίζει να μπαίνει στη ζωή σαν μεταφορικό μέσο και ως εκ τούτου παρατείνει για πολλούς την παραμονή στην πόλη. Εμφανίζονται ονομαστικά δύο κέντρα έξω από τον οικιστικό ιστό, του Τράγου και Τσακανίκα. Καρνάβαλος παραμένει ο Δασκαρόλης ο οποίος στο λόγο του σατιρίζει τοπικές καταστάσεις δίνοντας ξεχωριστό χρώμα στην παρουσία του η οποία είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής των κατοίκων. Κεντρικό θέμα στη σάτιρα η πτώχευση της Τράπεζας Μεσσηνίας που απασχόλησε για πολύ καιρό την τοπική κοινωνία. Και αφήνει πονηρά έναν υπαινιγμό για τις πυρκαγιές και την ασφάλιση των καταστημάτων στην Καλαμάτα, αφού το καφενείο του Αλμπάνη σώθηκε γιατί ήταν… ανασφάλιστο.
Για πανζουρλισμό μιλάει το ρεπορτάζ της εφημερίδας "Θάρρος" (103): «Εκείνο το οποίο έγινε στη γείτονα Μεσσήνη δεν περιγράφεται. Τα αυτοκίνητα, τα αμάξια, τα τραίνα μετέφεραν χιλιάδες κόσμου. Η διοργανωτική επιτροπή είχε λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα, δι’ αυτό δε δικαίως πρέπει να απονεμηθή εις αυτήν έπαινος. Η κεντρική πλατεία της Μεσσήνης ήτο κατάμεστος. Το γλέντι που έγινε, θα μείνη αλησμόνητον. Γενικός πανζουρλισμός. Η παρέλασις και οι χοροί των διαφόρων μετεμφιεσμένων και φουστανελλοφόρων προκαλούσαν ακράτητα γέλια και ενθουσιασμόν. Περί τας εσπερινάς ώρα απενεμήθησαν υπό της επιτροπής και βραβεία, εκ των οποίων το πρώτον έλαβε ένας όμιλος νέων όστις εφ’ ενός κάρου είχε ένα κανόνι παριστάνον τον κανιοβολισμόν της Τραπέζης Μεσσηνίας. Γενικά οι Νησιώτες δεν ενθυμούνται να έγινε τέτοιο γλέντι άλλη χρονιά. Η λέξις ζούρλια δεν μπορεί να αποδώση ό,τι έγινε. Οπως πάντα η ιστορική κρεμάλα εσκόρπισε γενικήν ευθυμίαν. Εκανε δε εξαιρετικήν εντύπωσιν στους διά πρώτην φοράν βλέποντες αυτήν».
ΤΟ 1931
Ανάλογος ήταν και ο γιορτασμός το 1931 από τον οποίο η έρευνα βρήκε μόνον την ανακοίνωση της οργανωτικής επιτροπής. Αυτή τη χρονιά αναγγέλλονται ακόμη περισσότερα χρηματικά βραβεία σε χορευτικούς ομίλους και μεταμφιεσμένους. Σημειώνουμε ότι για πρώτη φορά δίνονται βραβεία και σε ομίλους ντομινοφόρων, μια ένδειξη για την ενσωμάτωση νέων στοιχείων του αστικού καρναβαλιού (104): «Τη ευγενεί πρωτοβουλία της Κοινότητος και συνεργασία της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών, θέλει εορτασθεί εφέτος όσον ένεστι μεγαλοπρεπέστερον και ευθυμώτερον η κατ’ έτος εορταζομένη Καθαρά Δευτέρα. Προς τούτο η μεν Κοινότης εψηφίσατο γενναίον κονδύλιον, ικανά δε αφ’ ετέρου ποσά συνελέγησαν δ’ εράνου. Η αγορά άπασα θέλει μεταβληθεί εις βαθύσκιον δάσος εξωραϊζομένη με μύρτα και κλάδους. Περί ώραν 11ην π.μ. θέλει εμφανισθή Καρνάβαλος εισελαύνων εφ’ αμάξης εις την πόλιν διά της οδού Τριπόλεως παρακολουθούμενος υπό του επιτελείου του και πλήθους πανηγυριστών μετά τυμπάνων και εγχωρίων οργάνων προπορευομένης της Φιλαρμονικής, παιανιζούσης διάφορα χαρμόσυνα εμβατήρια. Η πομπή θέλει καταλήξη εις την πλατείαν οπόθεν ο Καρνάβαλος θέλει εκφωνήσει από εξώστου τον πανηγυρικόν της ημέρας δίδων το σύνθημα της γενικής ευθυμίας. Διάφοροι όμιλοι νέων ενδεδυμένων την γραφικοτάτην Ελληνικήν φουστανέλλαν θέλουσιν αποτελεί την εκλεκτικωτέραν ανθοδέσμην της όλης εορτής. Χοροί από νέους και νεάνιδας, μετημφιεσμένους και μη εις την πλατείαν και εις διάφορα άλλα σημεία θέλουσι ποικίλλει την πανηγυρικήν όψιν της πόλεως.
Η ιστορική κρεμάλα, αρχαιότατον έθιμον, θέλει και εφέτος θριαμβεύσει.
Επιτροπή παρακολουθούσα θα απονείμει τα κάτωθι βραβεία:
Εις τον 1ον όμιλον φουστανελλοφόρων αποτελούμενον από 8 τουλάχιστον άτομα δραχμάς 8.000, εις τον δεύτερον όμιλον φουστανελλοφόρων από 6 τουλάχιστον άτομα δραχμάς 500. Εις τον πρώτον όμιλον γυναικών ενδεδυμένων ελληνικάς αμφιέσεις αποτελούμενον από 10 τουλάχιστον άτομα δρ. 300. Εις τον δεύτερον όμιλον γυναικών ως άνω αποτελούμενον απ’ οκτώ τουλάχιστον άτομα δρχ. 200. Εις τον πρώτον όμιλον ντομινοφόρων οίτινες θα συντελέσουν περισσότερον εις την γενικήν ευθυμίαν και αποτελούμενον από 12 άτομα τουλάχιστον δρ. 200. Εις τον δεύτερον ως άνω όμιλον ντομινοφόρων αποτελούμενον από 8 τουλάχιστον άτομα δρχ. 100. Εις την πρώτην μασκαράταν ήτις με πολλήν χάριν ή με ικανήν δόσιν πνεύματος ήθελεν συμβολίσει δι’ αλληγορικών παραστάσεων κάτι εκ της συγχρόνου εποχής δραχ. 375. Εις την δευτέραν μασκαράταν ως άνω δραχ. 150. Και εις την τρίτην μασκαράταν ως άνω δραχ. 75.
Η σιδηροδρομική εταιρεία θέλει προσθέσει έκτακτον αμαξοστοιχίαν αναχωρούσαν εκ Μεσσήνης διά Καλάμας την 9ην μ. μ. ώραν.
Εκείνον όπερ επιφυλάσσει εκπλήξεις έσται η συγκέντρωσις μετημφιεσμένων και μη κατά την εσπέραν εις τας πλατείας της πόλεως αίτινες θα φωτίζονται δι’ απλέτου ηλεκτροφωτισμού. Απειρία δε βεγγαλικών φώτων από εξωστών θα προσδίδει μεγαλοπρέπειαν και άφθαστον αίγλην εις το σύνολον της εορτής ης θα χρησιμεύση ως έξοχος κατακλείς ο λόγος του Καρναβάλου τον οποίον θα απαγγείλει προς τους πανηγυριστάς αποχαιρετών αυτούς και ευχόμενος χρόνια πολλά και καλά.
Η Οργανωτική Επιτροπή».
ΤΟ 1932
Στην «αστείαν συνήθειαν της κρεμάλας» αναφέρεται το 1932 ιστορικό σημείωμα (105) του Καλαματιανού ιστοριοδίφη, φαρμακοποιού Ορ. Χρυσοσπάθη, ο οποίος την ίδια περίπου περίοδο εξέδωσε και το μοναδικό του βιβλίο για την ιστορία της Καλαμάτας: «Μόνον στην γείτονα Μεσσήνην και ειδικώς στο Νησί εορτάζεται η Καθαρά Δευτέρα (τα Κούλουμα) με μεγάλην ζωηρότητα και με μίαν αρκετά αστείαν συνήθειαν της κρεμάλας, όπου συρρέει εκεί πολύς κόσμος από όλα τα πέριξ καθώς και πλείστοι όσοι από τας Καλάμας διά να απολαύσουν το θέαμα αυτό της κρεμάλας και να θαυμάσουν τους ωραίους μοναδικούς ελληνικούς χορούς τους οποίους εκτελούν με πολλήν τέχνην και χάριν οι καλλίτεροι χορευταί με θαυμασίας γραφικάς ελληνικάς ενδυμασίας τη συνοδεία εγχωρίων οργάνων όσοι επιστρέφοντες εκείθεν. Περί την εσπέραν λήγει η ωραία αυτή εορτή την οποίαν ο χρόνος και ο πολιτισμός παραδόξως δεν κατώρθωσε να εκτοπίση, όπως έγινε με τόσας άλλας ωραίας συνηθείας με τας οποίας είχεν ασχοληθή ένας ολόκληρος παλαιός κόσμος μέσα σε μια ευτυχισμένη κοινωνική ζωή».
Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις σημειώνουν επιτυχία όπως φαίνεται από το ρεπορτάζ που περιγράφεται στο "Θάρρος" (106): «Γενική - θα ελέγαμε - έξοδος Καλαμίων προς Μεσσήνην. Φουστανελλοφόροι με άψογες και γραφικές φουστανέλλες έσυραν ωραίους Καλαματιανούς και Τριπολιτσιώτικους χορούς. Εξ άλλου είδαμε και πολλές μασκαράτες. Μια τεράστια γκαμήλα με έναν ιππέα εις εικονικόν ίππον εκέρδισαν το δεύτερον δώρον. Και το πρώτο κάποιος υποδυθείς τον Βενιζέλον. Ενας θαυμάσιος υπαίθριος χορός εις την Μεσσήνην από μικροσκοπικούς τσολιάδες εχειροκροτήθη με ενθουσιασμό και θαυμασμό. Οι γείτονες Νησιώται ξεύρουν και γλεντούν. Η ιστορική κρεμάλα στις δόξες της μέχρι βαθείας νυκτός. Πολλοί Καλαματιανοί... απηγχονίσθησαν, μεταξύ των οποίων και ένας διευθυντής τυπογραφείου συναδέλφου. Ο οποίος κατεδικάσθη εις μίαν καμινάδα κρασί για να υποστή μόνον δύο "σιαρίσματα". Μέχρι του μεσονυκτίου η Μεσσήνη επανηγύριζε».
Σε άλλο σημείο της εφημερίδας την ίδια ημέρα, υπάρχουν τα ονόματα της επιτροπής γιορτασμού και αναφέρονται τα βραβεία που απονεμήθηκαν: «Υπό της Επιτροπής του εορτασμού της Καθαράς Δευτέρας εν Μεσσήνη αποτελουμένης εκ των κ. κ. Σπ. Ποτηρόπουλου Προέδρου Κοινότητος Μεσσήνης, Δημ. Χρόνη Προέδρου της εκεί Ομοσπονδίας Επαγγελματιών, Δ. Φωτόπουλου Προέδρου του Ποδοσφαιρικού Σωματείου "Ο Πάμισος", Ιωάν. Κόντη εμπόρου και Ηλ. Καλογερόπουλου Γεν. Γραμματέως της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Μεσσήνης εβραβεύθησαν αι δύο ομάδες φουστανελλοφόρων υπό τους κ. κ. Δημ. Αντωνόπουλον κ.λπ. και τους κ. κ. Σπύρον Ψώνην κ.λπ. Επίσης εβράβευσεν η Επιτροπή τον κ. Ξενοφώντα Βακαλόπουλον αναπαραστήσαντα τον Νημάγιερ, την οικονομικήν κρίσιν και τον κομμουνισμόν. Εις τους κ. κ. Καπόλα κ.λπ. αναπαραστήσαντες τον Βενιζέλον που μας έκαμε αγνώριστους κ.λπ. και διαφόρους άλλας μικροομάδας αίτινες συνετέλεσαν εις τον εύθυμον εορτασμόν της ημέρας».
Οπως προκύπτει, για μια ακόμη φορά βραβεύτηκε ο Ξενοφώντας Βακαλόπουλος και αυτή τη φορά φαίνεται ότι επρόκειτο για άνθρωπο που γνώριζε τις εξελίξεις και τις σατίριζε καυστικά. Ο Νημάγιερ ήταν κάτι σαν τον… Τόμσεν της τρόικας: Συμφοιτητής του Κέινς, στέλεχος της Τράπεζας Αγγλίας και επικεφαλής της Δημοσιονομικής Επιτροπής της Κοινωνίας των Εθνών. Ηρθε το Φεβρουάριο του 1932 στην Ελλάδα μαζί με άλλα στελέχη της Επιτροπής και ζήτησαν δρακόντεια μέσα, όπως το κλείσιμο των σχολείων και την περικοπή κατά 20% των μισθών δημοσίων υπαλλήλων ως προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση σχετικά με νέο δανεισμό (107). Οπως φαίνεται ο Βακαλόπουλος γνώριζε τι συμβαίνει συνδυάζοντας αυτά που ζητούσε η Επιτροπή με την οικονομική κρίση και την ανάπτυξη του κομμουνιστικού κινήματος. Την Πρωτομαγιά του ιδίου χρόνου ο Ελ. Βενιζέλος κήρυξε στάση πληρωμών του εξωτερικού χρέους και ήταν μια ακόμη χρεωκοπία. Η αντιδράσεις στην πολιτική Βενιζέλου είχαν ήδη διαφανεί και στη σχετική καρναβαλική αναπαράσταση η οποία επίσης βραβεύτηκε.
(102) "Σημαία" 5/3/30
(103) "Θάρρος" 5/3/30
(104) "Σημαία" 19/2/1931
(105) "Θάρρος" 12/3/1932
(106) "Θάρρος" 16/3/1932
(107 ) Μαρκ Μαζάουερ «Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του μεσοπολέμου»
