Τετάρτη, 13 Μαρτίου 2013 08:05

Η ιστορία του Νησιώτικου Καρναβαλιού (μέρος 26ο)

Το 1963 το Νησιώτικο καρναβάλι έχει πάρει καινούργια χαρακτηριστικά και αποτελεί πλέον ένα "τουριστικό προϊόν" που βγαίνει από τα όρια της Μεσσηνίας. Ετσι από ενωρίς αρχίζουν οι προετοιμασίες (240): "Στη γείτονα Μεσσήνη συνεχίζονται οι προετοιμασίες για τις γιορτές του νησιώτικου Καρναβάλου που θα λάβουν χώραν εκεί την τελευταία Κυριακή (Τυρινή) των Απόκρεω και την Καθαροδευτέρα με παρελάσεις σατιρικών και διαφημιστικών αρμάτων, της Α. Μ. του Καρναβάλου και φουστανελλοφόρων, καθώς και με τη λειτουργία της πατροπαράδοτης νησιώτικης κρεμάλας και λαϊκό γλέντι στην πλατεία της πόλεως υπό τους ήχους πίπιζας και νταουλιού.

Τις γιορταστικές αυτές εκδηλώσεις οργανώνει το Τμήμα της Ελληνικής Περιηγητικής Λέσχης Μεσσήνης".
Σύμφωνα με την αναγγελία, στις εκδηλώσεις της κρεμάλας έχει προγραμματιστεί να είναι… δήμιος ο μπαρμπα-Σίμος Μποσίνης (241): "Η Μεσσήνη και η Πύλος θα έχουν κυρίως το προσεχές Σαββατοκύριακο τον... λόγο σε χαρούμενες αποκρηάτικες εκδηλώσεις, δημόσιους χορούς, καρναβαλικές παρελάσεις αρμάτων κλπ. Και στις δύο πόλεις ο Καρνάβαλος "ελαύνων από ρυτήρος" επί του βασιλικού του άρματος θα σατυρίση τους πάντες και τα πάντα και θα ψάλη σε όλους κυριολεκτικώς τα... εξ αμάξης. Εξ άλλου η Καθαροδευτέρα θα εορτασθή μεγαλοπρεπώς στη Μεσσήνη, όπως κάθε χρόνο, με ποικίλες μασκαράτες, χορούς φουστανελλοφόρων υπό τους ήχους πίπιζας και νταουλιού και την πατροπαράδοτη κρεμάλα που θα λειτουργήση με δήμιο το γνωστό μπαρμπα-Σίμο".
Το "Θάρρος" αναγγέλλει και την προγραμματιζόμενη άφιξη φουστανελλοφόρων στην Καλαμάτα (242): "Οι γείτονες Νησιώτες ετοιμάζουν τις εορταστικές εκδηλώσεις της τυρινής αποκρηάς και την ιστορική "κρεμάλα" από την οποία θα περάσουν οι διάφοροι επισκέπτες, καταβάλλοντας το καθιερωμένο προαιρετικό φιλοδώρημα στους... δημίους. Και, όπως πληροφορούμεθα, και εφέτος οι ευσταλείς νέοι της Μεσσήνης θα φέρουν... γυροβολιά και την Καλαμάτα τραγουδώντας και χορεύοντας με την υπόκρουσιν διαφόρων πνευστών και εγχόρδων οργάνων. Ετσι θα αισθανθούμε και εμείς οι Καλαματιανοί Αποκριά, δεδομένου ότι από της πλευράς των "αρμοδίων" τοπικών παραγόντων... πέρα βρέχει!".
Η "Σημαία" πληροφορεί ότι στο καρναβάλι θα… βρέξει μέχρι ξυραφάκια (243): "Συνεχίζονται στη γείτονα Μεσσήνη οι προετοιμασίες για το μεγάλο πανηγύρι της Καθαροδευτέρας, κατά το οποίο θα παρελάση διά των οδών της πόλεως η Α. Μ. ο Καρνάβαλος σατυρίζων εμμέτρως τους πάντας και τα πάντα και εν συνεχεία θα γίνουν διάφοροι χοροί και θα λάβη χώραν σφοδρά μάχη μεταξύ των εορταστών με όπλα σοκολάτες, παστέλια, τσιγάρα, γάλα και... ξυριστικές λεπίδες που προσφέρουν διάφορα εργοστάσια δωρεάν για λόγους διαφημιστικούς. Φυσικά κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων αυτών θα λειτουργή και η πατροπαράδοτη κρεμάλα με αρχιδήμιο το μπαρμπα-Σίμο που απειλεί να κρεμάση όλους τους άσπονδους φίλους του. Οι εορτές του νησιώτικου Καρναβάλου θα τελειώσουν με την καύσιν πυροτεχνημάτων και λαμπαδηφορία".

Την ίδια ημέρα δημοσιεύεται στην εφημερίδα το πρόγραμμα των εκδηλώσεων. Καινούργια στοιχεία η εμφάνιση "μπαλέτου" από την Αθήνα που θα χορέψει στις εκδηλώσεις και η λαμπαδηφορία:
"Το Τμήμα Μεσσήνης της Ελληνικής Περιηγητικής Λέσχης ανακοινοί ότι αι εορταστικαί εκδηλώσεις της Καθαράς Δευτέρας θα αρχίσουν και εφέτος από την προσεχή Κυριακήν 24ην τρέχοντος με απογευματινούς χορούς διαφόρων ομάδων ανά τας οδούς της πόλεως και πέριξ πολυπληθών εστιών πυρός.
Καθαρά Δευτέρα
Ωρα 11ην π. Πρωινή παρέλασις του Καρναβάλου διά των κεντρικών οδών της πόλεως υπό τους ήχους της Φιλαρμονικής, πλαισιουμένου δι’ αρμάτων και μετημφιεσμένων ομάδων.
Ωρα 12ην Εκφώνησις του σατιρικού λόγου του Καρναβάλου εκ του άρματός του εις την κεντρικήν πλατείαν.
Ωρα 15ην Πρώτη απογευματινή παρέλασις ολοκλήρου της μασκαράτας προ της εξέδρας της επιτροπής βραβείων.
Ωρα 16.30 Δευτέρα απογευματινή παρέλασις του Καρναβάλου διά την απονομήν βραβείων.
Ωρα 19 Καύσις πυροτεχνημάτων εις την πλατείαν Βασιλέως Κωνσταντίνου.
Ωρα 20. Εναρξις λαμπαδηφορίας διά των κεντρικών οδών προπορευομένου του άρματος του Καρναβάλου υπό τους ήχους της Φιλαρμονικής.
Η ιστορική Κρεμάλα της Μεσσήνης θα λειτουργή καθ’ όλην την Καθαράν Δευτέραν δι’ όσους επιθυμούν γλυκόν "θάνατον".
Ειδικώς μετακληθέν πολυμελές μπαλέτο εξ Αθηνών θα πραγματοποιήση χορούς κατά την διάρκειαν των παρελάσεων.
Μέγας σοκολατοπόλεμος, σιγαροπόλεμος, παστελοπόλεμος, γαλακτοπόλεμος, ξυραφοπόλεμος, καραμελλοπόλεμος, θα πραγματοποιηθή κατά τας παρελάσεις.
Μετά το πέρας των εκδηλώσεων θα επακολουθήσουν χοροί μέχρι πρωίας, εις τα διάφορα κέντρα της πόλεως".

"Τα Νέα" κάνουν εκτενή περιγραφή των εκδηλώσεων, και για πρώτη φορά μεταξύ των άλλων επισημαίνουν την παρουσία της ομάδας της "θαλερής γερόντισσας θειά-Βάμαινας" (244). Το μπαλέτο που μετακλήθηκε χόρεψε ελληνικούς χορούς, ενώ ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους ντόπιους χορευτές (245):
"Ενα καθολικό λαϊκό γλέντι που κράτησε μέχρι τα περασμένα μεσάνυχτα ήταν οι εκδηλώσεις του Καρναβάλου της γείτονος. Οι Νησιώτες εκμεταλλεύτηκαν τις γιορτές των απόκρεω για ένα διάλειμμα χαράς μέσα στη συνεχή αγχώδη ρουτίνα της σύγχρονης ζωής.
Οι προγραμματισμένες εκδηλώσεις που απετέλεσαν το επίκεντρο της γιορτής, ήταν ομολογουμένως βελτιωμένες εν σχέσει με της περυσινές, οι οποίες ήταν οι πρώτες ωργανωμένες του είδους των στη Μεσσήνη.
Τα μεσημβρινάς ώρας χθες ήρχισεν η πρώτη παρέλασις των αρμάτων κι επηκολούθησε ο σατιρικός λόγος του Καρναβάλου ο οποίος από εξώστου οικίας της κεντρικής πλατείας... "εμνημόνευσεν" τους πάντας.
Το απόγευμα οι Καλαματιανοί προωθήθησαν στη Μεσσήνη με κάθε μέσον για να προστεθούν στις χιλιάδες των άλλων ξένων και ντόπιων που θα παρακολουθούσαν την "επίσημη" παρέλασι του Καρναβάλου.
Περί την 4ην μ.μ. ήρχισεν η παρέλασις προηγουμένης της Φιλαρμονικής, η οποία χθες επραγματοποίησεν μιαν αξιόλογον εμφάνισιν, ηκολούθουν φουστανελλοφόροι με τα όργανά τους χορεύοντες τον ιδιότυπο "πηδηχτό" χορό τους και εν συνεχεία ο Καρνάβαλος καθήμενος επί μεγαλοπρεπούς άρματος και πλαισιούμενος υπό των ακολούθων του.
Μετά ταύτα ήρχετο το άρμα του "κόμματος των Βαρελοφρόνων" ένα καλλιτεχνικό βαρέλι με ένα γιγάντιο μεθύστακα. Μετά το "κόμμα των βαρελοφρόνων" ήρχετο άρμα της βιομηχανίας καφέ Λουμίδη και ηκολούθη αυτό ένας Νησιώτης που είχε την επιτυχή έμπνευσι να παρελάση ωχούμενος επί... ιχθύος. Αρίστην εντύπωσιν έκαμε το άρμα της Μανδολινάτας από μικρούς. Εν συνεχεία παρήλασαν άρματα διαφόρων εμπορικών αντιπροσωπειών.
Αμέσως κατόπιν ομάδες από "Βλάχισσες" με επικεφαλής τη θαλερή γερόντισσα θειά-Βάμαινα καταχειροκροτήθηκε ενώ η παρέα των ντομινοφόρων που ηκολούθη σκόρπισε άφθονο το γέλιο. Αξιοθαύμαστος ο πιτσιρικάς ακροβάτης που ηκολούθη τους ντομινοφόρους.
Αρίστην εντύπωσιν έκαμε το χορευτικόν συγκρότημα της εργαζόμενης νεολαίας το οποίον μετεκλήθη υπό του Τμήματος της Περιηγητικής Λέσχης Μεσσήνης και το οποίον εχόρευσε χορούς εξ όλης της Ελλάδος.
Επίσης αρίστην εντύπωσιν απεκόμισαν οι πολυπληθείς επισκέπται του Νησιώτικου Καρναβάλου από την εμφάνισιν των ντόπιων χορευτών από τους οποίους καταχειροκρότησαν ιδιαιτέρως τον μικρόν Πέτρο Αλεξόπουλο.
Τις εκδηλώσεις ετίμησαν διά της παρουσίας των ο Νομάρχης Αρκαδίας κ. Γούλας, ο αναπληρών τον Νομάρχην Μεσσηνίας Δ/ντης της Νομαρχίας κ. Καυκαλάς, ο υποδιοικητής του ΚΕΝΚ αντισυνταγματάρχης Βαβαρούτσος, ο Διοικητής Χωροφυλακής Μεσσηνίας αντισυνταγματάρχης κ. Ζαφειρόπουλος, ο Ειρηνοδίκης Μεσσήνης, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμάτα ιατρός κ. Αδαμόπουλος, ο Διοικητής Ασφαλείας Καλαμάτας κ. Φράγκος κ. α.
Εις τις καλύτερες μασκαράτες απενεμήθησαν υπό του Δημάρχου Μεσσήνης αξιόλογα χρηματικά βραβεία και εν συνεχεία οι επίσημοι προσκεκλημένοι του Δημάρχου κ. Κούτσικα τον συνώδευσαν να φέρη μια βόλτα στο χορό για τα "χρόνια πολλά".
Η Κρεμάλα από το πρωί μέχρι το βράδυ "κρέμασε" εκατοντάδες και μεταξύ των τελευταίων τον πρώτο πολίτη της γείτονος και μάλιστα ενώπιον επισήμων παρατηρητών.
Περί την 7ην εσπερινήν εκάησαν πυροτεχνήματα.
Τέλος ο κ. Κούτσικας εδεξιώθη τους προσκεκλημένους εις ένα μπαρ της Μεσσήνης.
Γενικώς οι εκδηλώσεις επέτυχον απολύτως και αξίζουν θερμά συγχαρητήρια τόσον εις την Περιηγητική Λέσχη Μεσσήνης όσο και εις την δημοτική αρχή και εις όλους όσοι συνετέλεσαν εις την επιτυχίαν των.
Από τα χαρακτηριστικά της επιτυχίας ήταν η πρωτοφανής κοσμοσυρροή και το γεγονός ότι στα κέντρα της γείτονος γλέντησαν χθες 100άδες ξένοι και ντόπιοι έστω με σαρακοστιανούς μεζέδες.
Τ."

Ενθουσιώδης είναι η περιγραφή και στην εφημερίδα "Σημαία" που προσθέτει τις δικές της πινελιές (246):
"Καθαρά Δευτέρα στο Νησί... Είναι πραγματικά μια μοναδική ευκαιρία ψυχαγωγίας όχι μόνον για τους ντόπιους, αλλά και τους Καλαματιανούς που σπεύδουν πατείς με πατώ σε να παρακολουθήσουν την πομπή του Καρναβάλου και να... κρεμαστούν στην πατροπαράδοτη κρεμάλα στο "Αργαστηράκι". Βαθειές είναι οι ρίζες του καθαροδευτεριάτικου αυτού γλεντιού. Τόσο βαθειές που σχεδόν συγχέονται με την ίδια την ίδρυση της Μεσσήνης. Και οι Νησιώτες έχουν συνηθίσει να την γλεντούν την ημέρα αυτή με κάθε είδους εκδηλώσεις που στα τελευταία χρόνια με το ενδιαφέρον του Δήμου και του τμήματος Μεσσήνης της Περιηγητικής Λέσχης τείνουν να προσλάβουν ευρύτερη προβολή. Είναι πραγματικά άξιοι συγχαρητηρίων και ο σημερινός Δήμαρχος κ. Κούτσικας και οι διοικούντες το τμήμα της Περιηγητικής για την προσπάθειά τους ν’ αξιοποιήσουν ένα ωραίο έθιμο και να το καταστήσουν παράγοντα αναπτύξεως του τουρισμού της πόλεώς των".

***
Ο φετεινός εορτασμός καλλίτερα οργανωμένος από κάθε άλλη φορά, με μεγαλύτερη τάξη, με περισσότερες εορταστικές εκδηλώσεις και προ πάντων με μεγαλύτερο κέφι συγκέντρωσε ένα μεγάλο πλήθος ξένων και κυρίως Καλαματιανών που αργά το βράδυ έφυγαν με τις καλλίτερες εντυπώσεις κατενθουσιασμένοι και από την ίδια την εορτή και από τη φιλοξενία των κατοίκων. Ανοιξε ο εορτασμός αυτός το πρωί με την είσοδο του Καρναβάλου στην πόλι, την παρέλασί του από τους κεντρικούς δρόμους και τις πλατείες. Με τον... εξάψαλμο που έψαλε προς ντόπιους και ξένους ο Καρνάβαλος από... εξώστου και όχι πια εξ αμάξης, έφθασε στο αποκορύφωμά του το απόγευμα με τη νέα παρέλαση της εορταστικής... καρναβαλοπομπής, με τους χορούς και τα τραγούδια στην κεντρική πλατεία και τη βράβευσι των καλλιτέρων αρμάτων και των πιο έξυπνων... μασκαρεμάτων.

***
Στο πρώτο πλάνο του εορτασμού ο Δήμαρχος κ. Κούτσικας πανταχού παρών και συνοδευόμενος από τον Πρόεδρο του τοπικού Εμπορικού Συλλόγου κ. Κ. Φωτόπουλου και του Προεδρείου της Περιηγητικής Λέσχης, δίδει παντού τον τόνο του εορτασμού με το κέφι του. Στο δεύτερο πλάνο ο διαρκώς... γκρινιάζων Μπάρμπα Σίμος που όλα τα ελέγχει, όλα τα κριτικάρει και όλα τα επικρίνει και που σύμφωνα με τον εξάψαλμο του Καρναβάλου κατέστη ο μοναδικός... διανοούμενος της Μεσσήνης. Ακολουθούν όλοι οι άλλοι Νησιώτες άρχοντες και αρχόμενοι που με την συμμετοχή τους έδωσαν στον εορτασμόν τον πραγματικά πανηγυρικό χαρακτήρα του.

***
Το "Συνέδριο χορεύει" ήταν ο τίτλος μιας παληάς γερμανικής μουσικής ταινίας που παρουσιάζει τους μετέχοντες κάποιου φανταστικού συνεδρίου διασκεδάζοντας με επικεφαλής τον Αυτοκράτορα της υποθετικής χώρας. Το ίδιο περίπου συνέβη με την ελλανόδικο επιτροπή βραβεύσεων στο Νησί. Μετά την εκπλήρωσι των υψηλών καθηκόντων οι αποτελέσαντες την επιτροπήν με επικεφαλής των νομαρχούντα Διευθυντήν της Νομαρχίας μας κ. Καυκαλάν, εχόρευσαν υπό τους ήχους λαϊκών οργάνων και συνοδευόμενοι από καλλιπάρειες και καλλίκορμες νησιωτοπούλες. Ο κ. Καυκαλάς με ύφος χορευτού του χορού του... Ζαλόγγου, ο κ. Κούτσικας χορευταράς εκ των ολίγων, ο Διοικητής της Δ. Χ. κ. Ζαφειρόπουλος επίσης υπέροχος. Υπεράνω όμως όλων ο Διευθυντής του Στρατολογικού Γραφείου αντισυνταγματάρχης κ. Δ. Σπαντιδέας ο οποίος επέσυρε την προσοχήν και το ενδιαφέρον του επικεφαλής του Αθηναϊκού χορευτικού συγκροτήματος λαϊκών χορών που είχε προσκληθεί από την οργανωτικήν επιτροπή.

***
Ιδιαιτέραν εντύπωσιν έκαμεν ο όμιλος κοριτσιών ντυμένων με εθνικές ενδυμασίες που με επικεφαλής γηραιάν, αλλά καλοβαστούμενη και ακούραστη νησιώτισσα κυρία ντυμένη με... φουστανέλλες εσκόρπισε παντού το κέφι και τον ενθουσιασμό με τον ιδιότυπον αποκρηάτικο χορό που μόνον στο Νησί χορεύεται, με την... πηδηχτή και κεφάτη παρέλασί του από όλους τους κεντρικούς δρόμους και τον εν συνεχεία χορό του προ των επισήμων. Το βραβείο που του απένειμεν η Επιτροπή ήταν απολύτως δικαιολογημένο. Υπέροχες ήταν οι ομάδες των φουστανελλοφόρων και των ντομινοφόρων μουσικών με τον... αεικίνητο μαέστρο της.

***
Πολλές είναι οι δυνατότητες που παρέχει στη γετονική μας πόλι το καρναβάλι της για τη δημιουργία μιας αξιολόγου τουριστικής κινήσεως αν όχι πανελληνίου, τουλάχιστον παμμεσσηνιακού χαρακτήρα. Ο δρόμος που ακολουθεί στην περίπτωσι αυτήν και ο Δήμος και το Τμήμα της Περιηγητικής είναι πραγματικά ο ενδεδειγμένος. Θα μπορούσαν ασφαλώς να γίνουν μεγαλύτερα και ωραιότερα πράγματα στον κύκλο των καθαροδευτεριάτικων εκδηλώσεων. Χρειάζονται όμως χρήματα και δυστυχώς ο Δήμος Μεσσήνης που υπέστη και υφίσταται τα τελευταία χρόνια ολόκληρο σχεδόν το βάρος των εξόδων δεν μπορεί να διαθέση περισσότερα. Ωστόσο θα μπορούσαν να εξασφαλιστούν και άλλοι. Προς αυτήν την κατεύθυνσιν θα πρέπη να κινηθούν όλοι οι παράγοντες της Μεσσήνης.
Ω."

(240) "Σημαία" 8/2/1963
(241) "Σημαία" 20/2/1963
(242) "Θάρρος" 21/2/1963
(243) "Σημαία" 23/2/1963
(244) Το πραγματικό της επώνυμο ήταν Κουτσολία και έμενε στον Αγιάννη, λίγο βορειότερα από εκεί που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο "Μεσσήνη". Ηταν από τους σημαντικότερους παράγοντες του μεταπολεμικού καρναβαλιού. Στο λάι μπροστά από το σπίτι της έστηνε φωτιά και γλέντι, ενώ την Καθαρά Δευτέρα έπαιρνε μέρος στις εκδηλώσεις επικεφαλής χορευτικής ομάδας γυναικών από την περιοχή με παραδοσιακές στολές, ντυμένη φουστανελάς. Πρόκειται για την τελευταία γυναίκα που συνέχισε την τοπική παράδοση της συμμετοχής ομίλων γυναικών στις εκδηλώσεις της Καθαράς Δευτέρας και του ανατρεπτικού χαρακτήρα του καρναβαλιού.
(245) "Τα Νέα" 26/2/1963
(246) "Σημαία" 27/2/1963