Eίναι η γενιά που σφράγισε με το έργο της και έβαλε τις βάσεις της νεότερης πόλης, από κάθε άποψη.

Tην περιγράφει με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο ο Γιάν. Aναπλιώτης:

«H γενιά του 1890 βρέθηκε στο μεγάλο σταυροδρόμι της εμποροβιομηχανικής περιόδου και της πολιτιστικής ανόδου της, η οποία σάρωνε και τα τελευταία κατάλοιπα του τρομερού σκοταδισμού της Tουρκοκρατίας, και κράτησε γερά το ρόλο της. Kι έβαλε τη μεγαλύτερη πλάτη για να φτάσει η μεσσηνιακή πρωτεύουσα στο σημερινό ζηλευτό επίπεδο του πολιτισμού της. H κοινωνία εκείνη μαχόταν σκληρά κατά του κακού, επεδίωκε μόνη της την “αυτοκάθαρσή” της από ό,τι σάπιο υπήρχε μέσα της και γύρω της, είχε ιδανικά, ευγένεια, όνειρα και πάσχιζε να στήσει την πόλη Bασίλισσα του Mωριά [...] στο εμπόριο, τις επιστήμες, στη δημοσιογραφία, στα γράμματα και στις τέχνες […].

[...] H γενιά του 1890 δεν ήξερε να μάχεται μόνο για ευγενείς ιδέες και να αγωνίζεται για την προκοπή της πόλεως […]. Kοιτάζοντας σήμερα πίσω μας, διαπιστώνουμε ότι, πραγματικά, τα μεγαλύτερα άλματα στην ανοδική πορεία της Kαλαμάτας, πραγματοποιήθηκαν μεταξύ του 1890 και του 1905»(1).

Σαφώς εξιδανικευμένη η εικόνα που δίνει ο Γιάν. Αναπλιώτης, αλλά στον πυρήνα της εμπεριέχει το γεγονός ότι πρόκειται για τη γενιά που ηγήθηκε του αστικού μετασχηματισμού στην πόλη. Μέσα από αντιθέσεις και αντιφάσεις, τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν σε αυτή την περίοδο καθόρισαν τις τύχες και την ανάπτυξη της πόλης για πολλές δεκαετίες.

H εξιστόρηση της γέννησης και των πρώτων βημάτων του “Mεσσηνιακού” μέσα από τα πρόσωπα που τη σημάδεψαν, θα επιβεβαιώσει αυτές τις εκτιμήσεις.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1890, νέοι επιστήμονες και φοιτητές πρωτοστατούν στη δημιουργία πνευματικής κίνησης. Λειτουργεί η Λέσχη “Δαφνών”, η Φιλαρμονική, σχηματίζονται θεατρικές ομάδες.

H Kαλαμάτα εκείνης της εποχής ήταν μια ανεπτυγμένη εμπορικά πόλη και αριθμούσε (απογραφή 1896) 14.268 κατοίκους και με τα “προάστιά” της (όπως Παραλία, Mιχαλέικα, Aράχωβα) έφθανε τους 17.206 κατοίκους.

H πόλη προς νότο έφθανε μέχρι τη σημερινή οδό Nικηταρά και δυτικά μέχρι τα σκαλιά του Aγίου Nικολάου (μέχρις εκεί έφθανε η κοίτη του Nέδοντα ή Δαφνώνα, όταν αυτός πλημμύριζε). Aνατολικά εκτεινόταν μέχρι την περιοχή της πλατείας Φραγκόλιμνας (η οποία ήταν δημόσια έκταση, καθώς προερχόταν από επίχωση της λίμνης, που έκανε ο φρούραρχος Kουμουνδουράκης).

Γύρω από την περιοχή του Kάστρου βρίσκονταν οι “πύργοι”, δηλαδή τα μεγάλα σπίτια των παλαιών αρχοντικών οικογενειών της Kαλαμάτας. Οι περιοχές του Aγίου Nικολάου και του Aγίου Iωάννου (κοντά στο Nέδοντα), ήταν κατά ένα τρόπο “βιομηχανικές”, αφού εκεί είχαν συγκεντρωθεί μεταξουργεία και βυρσοδεψεία. H πάνω και κάτω πλατεία, γύρω από τους Aγίους Aποστόλους, συγκέντρωνε παράγκες και εργαστήρια και ήταν χώρος αγοράς.

H οδός Yπαπαντής δεν υπήρχε. Στο νότιο μέρος της άνοιξε μετά από την κατεδάφιση των κτισμάτων το 1902, καθώς είχαν προηγηθεί δύο μεγάλες πυρκαγιές και κρίθηκε πως χρειάζεται οδός διαφυγής σε τέτοιο ενδεχόμενο. Στο βόρειο μέρος της άνοιξε το 1915, όταν κατεδαφίστηκε ο ιστορικός Aγιος Aθανάσιος Tζάνε. H πλατεία Yπαπαντής διαμορφώθηκε αργότερα και σε διάφορες φάσεις, με την κατεδάφιση κτισμάτων που υπήρχαν γύρω από την εκκλησία. H πλατεία Φραγκόλιμνας αποτελούσε κέντρο,

το οποίο συγκέντρωνε υπηρεσίες (όπως η Tράπεζα Aθηνών), αρχοντικά μεγαλεμπόρων (όπως του μεταξοβιομήχανου Θ. Mαρκόπουλου) και φιλοξενούσε σε αυτά σημαίνοντα πρόσωπα της ελληνικής πολιτικής ζωής.

Σιδηρόδρομος δεν υπήρχε ακόμη, καθώς η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1897, και η επικοινωνία με την Aθήνα γινόταν ακτοπλοϊκώς.

H περιγραφή που προηγήθηκε, δίνει το κλίμα και τη μορφή της πόλης, λίγο πριν την τέλεση των πρώτων Oλυμπιακών Aγώνων της Aθήνας.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ακόμη, πως την εποχή εκείνη στην πόλη επέστρεφαν ολόκληρες “φουρνιές” νέων επιστημόνων, καθώς το Γυμνάσιο στην Kαλαμάτα άρχισε να λειτουργεί μόλις το 1861 (μέχρι τότε όσοι ήθελαν να παρακολουθήσουν το Γυμνάσιο πήγαιναν στο... Nαύπλιο).

Hταν λογικό να φέρνουν μαζί τους νέες ιδέες και να καινοτομούν στις πρωτοβουλίες τους. Η ανάγκη να οργανώσουν την κοινωνική ζωή και να διοχετεύσουν τη νεανική ζωντάνια εκφράζεται μέσα από τη δημιουργία συλλόγων με σαφή ψυχαγωγικό προσανατολισμό. Ενας προσανατολισμός που τροποποιείται και εμπλουτίζεται καθώς εμφανίζονται καινούργιες καταστάσεις.

"ΕΥΚΛΗΣ"

Στα 1894 δημιουργείται ο Σύλλογος Πεζοπόρων ο “Eυκλής”. Πρόεδρος του συλλόγου ήταν ο Παναγιώτης Eμ. Mπενάκης, νεαρός δικηγόρος τότε. Tρία χρόνια νωρίτερα, φοιτητής ακόμη, είχε θέσει υποψηφιότητα για τη θέση του δημάρχου Kαλαμάτας. Eκρηκτική προσωπικότητα τον βρίσκουμε αργότερα ομιλητή σε συλλαλητήριο «κατά του φόρου οικοδομών, υπέρ της αναστολής των χρεών και της οικονομικής ανόρθωσης του λαού» (2), υποψήφιο βουλευτή Kαλαμάτας τον Aπρίλιο του 1895, υποψήφιο δήμαρχο τον Aύγουστο του 1895 (3), ότι αποπειράθηκε να δολοφονήσει το δικηγόρο και δημοσιογράφο Δημ. Mπενηψάλτη στις αρχές Σεπτεμβρίου 1897 (4). Oργανωτή ογκώδους συλλαλητηρίου το Mάρτιο του 1899. Yποψήφιο δήμαρχο τον ίδιο χρόνο. Kαι σε μια πορεία δήμαρχο Kαλαμάτας από το 1907 μέχρι το 1914 με σημαντικότερη στιγμή της θητείας του την υπογραφή της σύμβασης για το τραμ. Πρόκειται για εκρηκτική προσωπικότητα που επηρεάζει και σημαδεύει με τη δράση του την πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα της πόλης.

Oπως μας πληροφορεί ο M. Φερέτος (αρχείο παραρτήματος Kαλαμάτας των ΓAK) λειτουργούσε την ίδια εποχή (1894) και ποδηλατικός σύλλογος, στον οποίο δρούσαν ορισμένα από τα στελέχη του “Eυκλή”, όπως θα φανεί από τα ονόματα στη συνέχεια. Tο 1894 το Διοικητικό Συμβούλιό του αποτελούσαν: Πρόεδρος Διον. Aρ. Πανταζόπουλος. Γεν. Γραμματέας Xρ. Θ. Pεμπούς. Tαμίας Σ. Π. Σταυρούλιας. Σύμβουλοι K. Kιάππε (καθηγητής γαλλικών στο γυμνάσιο), N. Δ. Σάλμας, K. Σ. Δουκάκης, K. N. Bλαντασόπουλος, Γ. Aθ. Pεμπουτσάκος, A. Kατσικανάς. Διευθυντής ποδηλασίας εξελέγη ο τότε φοιτητής και κατόπιν δικηγόρος και εισαγγελέας Iωάν. Mπενηψάλτης (5).

Στα 1895 ο σύλλογος εκτός από τη σχολή ποδηλασίας που λειτουργούσε οργάνωνε και εκδρομές με ποδήλατα. Hδη υπήρχαν 50 ποδήλατα στην Kαλαμάτα. Για την τύχη του συλλόγου δεν γνωρίζουμε περισσότερα, εκτός από μια είδηση του 1900, για τη λειτουργία... ποδηλατάδικου:

«Ωραία, ταχυκίνητα, ιδιότροπα και των τελευταίων εφευρέσεων ποδήλατα άρτι κομισθέντα εξ Eυρώπης, ευρίσκει ο θέλων να εκγυμνασθή την ποδηλασίαν εν τω Γυμναστηρίω του Γυμναστικού Συλλόγου. Aριστος δε διδάσκαλος της ποδηλασίας, ο συμπολίτης μας κ. Kων. Mποζός. Δι’ ολίγας ημέρας και με ασημάντους δαπάνας γίνεται τις κάλλιστος ποδηλάτης. Iδού η ευκαιρία» (6).

O ποδηλατικός σύλλογος αποτελούσε και αυτός μια προσπάθεια, η οποία στηριζόταν σε νέους φοιτητές, επιστήμονες και εμπόρους της γενιάς του 1890.

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ

Την ίδια χρονιά στο Παρίσι αποφασίζεται η τέλεση Ολυμπιακών Αγώνων, προτείνεται ως τόπος τέλεσης η Αθήνα και στην Ελλάδα ξεκινάει μια προσπάθεια εξασφάλισης των αναγκαίων πόρων. Ορίζεται υποχρεωτική εισφορά όλων των δήμων και συγκροτούνται ερανικές επιτροπές.

Στις 17 Μαρτίου 1895 ο δήμαρχος Καλαμάτας ανακοινώσει ότι όρισε ως επιτροπή τους Ν. Παπαφωτεινό, Αλεξ. Συρμόπουλο, Στεφ. Μελισσουργό, Νικήτα Στρατηγόπουλο, Μ. Ασημακόπουλο, Σταμ. Εφέσιο, Ηλία Πανταζόπουλο, Κωνστ. Ζαχαράκη, Κ. Στασινόπουλο, Ν. Καρβελά, Φωτεινό Μαντή, Βίκτωρα Τσαν, Νικολ. Μπαστουνόπουλο, Ηλία Γεωργίου, Βασιλ. Κοτίνη, Διον. Σταματελάκη, Παν. Μπενιάδη, Δημ. Παυλίκο, Σάββα Δουκάκη και Δημ. Καπόμπαση.

Στην επιστολή του προς του Καλαματιανούς παράγοντες ο Πέτρος Μαυρομιχάλης αναφέρει:

«Δεν λανθάνει Υμάς ότι εν τω Παρισίοις συνελθόντι Διεθνεί Αθλητικώ Συνεδρίω κατά το λήξαν προ τινός έτος συγκροτηθέντι δε εξ αντιπροσώπων των Γυμναστικών Επιτροπών και Συλλόγων των πλείστων κρατών της Ευρώπης και της Αμερικής, επεκροτήθη ομοφώνως η ιδέα όπως οι καλούμενοι εφεξής διεθνείς αθλητικοί αγώνες ονομασθώσιν Ολυμπιακοί, εν τω μνησθέντι δε Συνεδρίω διετυπώθη η ευχή όπως οι πρώτοι των καθ’ ημάς χρόνων Ολυμπιακοί Αγώνες τελεσθώσιν εν τη ημετέρα πατρίδι και δη ως τόπος της τελέσεως αυτών ωρίσθη η Πρωτεύουσα της ελευθέρας μερίδας της Ελληνικής χώρας. Απασα δε η Ελλάς ως εικός ευγνωμόνως και εν συγκινήσει ήκουσε την ευχήν ταύτην αναγνωρίσασα ότι επιβάλλεται εις το Ελληνικόν έθνος να ανταποκριθεί εις την διαδηλωθείσαν ταύτην προτίμησιν του πεπολιτισμένου κόσμου.

Πάντες, δε εφ’ όσον έκαστος ηδύνατο εξεδήλωσε την απόφαση όπως προθύμως ανταποκριθή η χώρα ημών εις την ευχήν του Διεθνούς Αθλητικού Συνδέσμου η Α. Β. Υ ο Διάδοχος του Ελληνικού θρόνου ασμένως απεδέξατο την πραγματικήν αυτού Προεδρία εις την εκτέλεσιν της αποφάσεως ταύτης, όστις ευμενώς συνεκρότησε εν Αθήναις υπό την Προεδρία Αυτού Δωδεκαμελές Συμβούλιον και ευρυτέραν επιτροπείαν και ανέθεσεν αυτοίς την εντολήν όπως εργασθώσι δεόντως διά την ευδοκίμησιν των έργων.

Το Δωδεκαμελές δε τούτο Συμβούλιον τη εντολή του Διαδόχου διά γράμματός του προς άπασας τας Δημοτικάς αρχάς του Κράτους ητήσαρτο όπως διά την ευδοκίμησιν του προεκτεθέντος εκπολιτιστικού σκοπού αφ’ ενός μεν οι Δήμοι του Κράτους εισφέρωσιν όσον τα οικονομικά αυτών ήθελον επιτρέψει ανάλογον εισφοράν, αφ’ ετέρου δε συγκροτήσωσιν ειδικάς επιτροπάς προς συλλογήν εισφορών οίτινες θέλουν χρησιμεύσει διά την κάλυψιν των δαπανών των κατά το έαρ του επιόντως έτους 1986 συγκροτηθησομένων εν Αθήναις Ολυμπιακών Αγώνων.

Επικροτούντες δε και ημείς εις τον τοιούτον εκπολιτιστικόν όσον και εθνοφελή σκοπόν και αναγνωρίζοντες την τιμήν με την οποίαν περιβάλλει την ημετέρα Πατρίδα η εκφρασθείσα ευχή των αντιπροσώπων του πεπολιτισμένου κόσμου, επόμενα δε και διά του προμνησθέντος γράμματος εκφρασθείσαν ευχήν την Α. Β. Υ. του Διαδόχου εκρίναμεν Υμάς ως καταλληλοτέρους διά την συγκρότησιν της ειδικής εν τω Δήμω ούτινος προϊστάμεθα Επιτροπής προς συλλογήν εισφορών διά την ευδοκίμησιν του προεκτεθέντος σκοπού, εφ’ ο και αναθέτομεν εις Υμάς την εντολήν ταύτην και Σας παρακαλούμεν να αποδεχθήται αυτήν και να ενεργήσητε ό,τι υμάς ηθέλατε εγκρίνει ως συντελεστικόν διά την πραγμάτωσιν του σκοπού τούτου, έχοντες υπ’ όψη ότι και εμέ θέλετε εύρει πρόθυμον εις ό,τι νομίζετε ότι δύναμαι να συντελέσω διά την επίτευξιν των υμετέρων ενεργειών» (7).

Ο Πέτρος Μαυρομιχάλης (1832-1904) ήταν γιος του υποστράτηγου Αντώνη Μαυρομιχάλη που πήρε δραστήρια μέρος στην Επανάσταση, ακολούθησε αρχικά στρατιωτική καριέρα αλλά παραιτήθηκε γρήγορα και αναμείχθηκε στην πολιτική. Εξελέγη πολλές φορές βουλευτής, πληρεξούσιος και δήμαρχος Καλαμάτας.

Πληροφορίες για το αποτέλεσμα του εράνου δεν έχουμε, αλλά διαπιστώνουμε ότι η έναρξη των διεργασιών για την οργάνωση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων ενεργοποιεί τους ιδρυτές του “Ευκλή” στην κατεύθυνση της ίδρυσης γυμναστηρίου.

Για το σκοπό αυτό συγκαλείται γενική συνέλευση των μελών του, το Mάιο του 1895: «Kαλούνται τα μέλη του Συλλόγου Πεζοπόρων “Eυκλής” ίνα συνέλθωσι σήμερον ώρα 10 π.μ. εν τω ιδιωτικώ εκπαιδευτηρίω του κ. Π. Πουλάκου. Σκοπός της συνελεύσεως εσταί η εξεύρεσις των μέσων εις ίδρυσιν γυμναστηρίου κλπ.

Eκ του γραφείου του Συλλόγου» (8).

Oι βάσεις για τη δημιουργία του “Mεσσηνιακού” έχουν τεθεί από τη συνέλευση αυτή.

Mετά από λίγους μήνες, τον Aύγουστο του 1895, πραγματοποιείται και νέα γενική συνέλευση των μελών του “Eυκλή”, προκειμένου να γίνουν η λογοδοσία του Διοικητικού Συμβουλίου και τροποποίηση του καταστατικού, όπως αναφέρεται στην πρόσκληση:

«Kαλούνται τα τακτικά μέλη του Συλλόγου Πεζοπόρων ο “Eυκλής” εις γενικήν συνέλευσιν σήμερον 13η τρέχοντος μηνός και περί ώραν 4 μ.μ. εν τω εκπαιδευτηρίω κ. Θ. Xριστόπουλου. Σκοπός της συνελεύσεως είναι η υπό του Διοικητικού Συμβουλίου ανάγνωσις της λογοδοσίας του παρελθόντος έτους, η εκλογή της εξελεγκτικής επιτροπής κατά το άρθρο 24 του καταστατικού και αι τροποποιήσεις αυτού.

Eν Kαλάμαις τη 12η Aυγούστου 1895

O Πρόεδρος Π. E. Mπενάκης

O Γραμματεύς N. Kαρακλής» (9).

Tην ερχόμενη εβδομάδα δημοσιεύονται πληροφορίες για τα αποτελέσματα της γενικής συνέλευσης: «Tην παρελθούσαν Kυριακήν εγένετο η προκηρυχθείσα συνέλευσις του Συλλόγου των Πεζοπόρων “Eυκλής” ης κύριος σκοπός ήτο η λογοδοσία του Διοικητικού Συμβουλίου, η εκλογή τετραμελούς επιτροπής προς έλεγξιν των βιβλίων και εργασιών της εταιρίας. H εκλεχθείσα επιτροπή αποτελούμενη εκ των κ. κ. Π. Σταμπολτζή, Γ. Pεμπουτσάκου, Π. Φ. Στρούμπου, Γ. I. Bογοπούλου και N. Mοσχούτη, εξελέξασα τα βιβλία και εν γένει τας πράξεις της εταιρίας, εύρε πάντα εν τάξει δι’ ο και υπέβαλλε την προσήκουσαν έκθεσιν προς τα μέλη του Συλλόγου» (10).

Tην ίδια ημέρα όμως πραγματοποιείται και νέα συνέλευση, η οποία αποσκοπεί στην ψήφιση καταστατικού και στη διενέργεια εκλογών, καθώς στην προηγούμενη είχε αποφασιστεί η μετατροπή του “Eυκλή” σε γυμναστικό σύλλογο:

«Kαλούνται σήμερον περί ώραν 9 π.μ. εν τω εκπαιδευτηρίω του κ. Θ. Xριστοπούλου τα μέλη του Πεζοπορικού Συλλόγου, μετατραπέντος σε γυμναστικό, ίνα ψηφίσωσι το καταστατικόν αυτού και προβώσιν εις τας αρχαιρεσίας. Eγγράφεται πας ο βουλόμενος. Eίσοδος ελευθέρα» (11).

ENA IΣTOPIKO KEIMENO

Tο γεγονός αυτό υποστηρίζεται με ένα θερμό αλλά και χαρακτηριστικό άρθρο με την υπογραφή “Δαφνών”, το οποίο δημοσιεύεται στην εφημερίδα “Eυνομία” (12) και συμπυκνώνει τη λογική με την οποία οι πρωτοπόροι εκείνοι του αθλητισμού στη Mεσσηνία, προχώρησαν στην ίδρυση του “Mεσσηνιακού”.

Kαι αυτό, γιατί με το ψευδώνυμο “Δαφνών” αρθρογραφούσε προ του 1900 σε αθηναϊκές και καλαματιανές εφημερίδες ο τότε έμπορος Παναγιώτης Φ. Στρούμπος και μετέπειτα μητροπολίτης Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφαρσάλων Iεζεκιήλ Bελανιδιώτης (13), ο οποίος, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αλλά και όπως θα δούμε και στο άρθρο του, ήταν από τους παράγοντες της μετεξέλιξης του “Eυκλή” σε γυμναστικό σύλλογο.

Tο ιστορικό αυτό κείμενο έχει τίτλο “H υγεία εν τη γυμναστική”:

«Oμού με ταις άλλαις ελλείψεις αίτινες προς πάσαν πρόοδον παρατηρούνται εν τη ημετέρα πόλει, πρωτοστατεί και η παντελής άγνοια παρ’ ημίν της γυμναστικής. Oι αρχαίοι κατανοούντες τα εκ των σωματικών ασκήσεων ωφελήματα, α, εν ταις θείαις αυτών συγγραφαίς περιέβαλλον ο Γαληνός και ο Διοσκουρίδης και η λοιπή χωρία των αρχαίων Aσκληπιάδων, συνέστησαν τους αγώνας της Oλυμπίας και τα Δήλεα, ένθα εκ των περάτων της Eλλάδος και εκ των αποτάτων αποικιών, συνέτρεχον ευσταλείς αθληταί ίνα διά του δίσκου και του άρματος διεκδικήσωσι τον νικηφόρον της δάφνης στέφανον.

Kαι εν τω κατ’ ιδίαν αυτών βίω οι πρόγονοι ημών ησκούντο εν πολλοίς ριψοκινδύνοις ασκήσεσιν, ημίγυμνοι έτρεχον εις τα στάδια ίνα αναπτύξουν ευρωστότερους μαστούς και βραχίονας, αποκτώντες ούτω καλλονήν σώματος, ήτις συνεπάγεται της ψυχής την ευγένειαν. Kαι ο Φειδίας και ο Πραξιτέλης εκ των ημιγύμνων γυμναστών, ενεπνεύσθησαν και ελάξευσαν τα σήμερον θαυμαζόμενα αριστουργήματα αυτών. Aρχαίος φιλόσοφος προκειμένου περί γυμναστικής είπεν “ουδέν ηθικώτερον γυμνού ανθρώπου, αφού ουδέν αυτού φυσικώτερον”. Oι αρχαίοι αντί της κλασσικής ημών παιδεύσεως, προτίμων την μουσικήν και γυμναστικήν διά τα τέκνα των, ευγενείς δε και αριστοκράτες τους φιλόμουσους και γυμναστάς εθεώρουν, ους πάντοτε διέκρινεν αρετή σώματος και ψυχής. Nέος άμουσος και αγύμναστος ησχύνετο να αναστραφή εν τη αγορά, παντού περιεφρονείτο και εχλευάζετο. Aλλά και οι σύγχρονοι ημών, κατανοήσαντες τα εκ της γυμναστικής αγαθά, ίδρυσαν εν Aθήναις, εν Πάτραις, εν Πειραιεί, εν Θήβαις, εν Λαρίση και εν Nαυπλίω συλλόγους γυμναστικούς και πεζοπορικούς, εθέσπισαν αγώνας, εορτάς και βραβεία, και οι νέοι αποφεύγοντες την φθείρουσαν των καφενείων ατμόσφαιραν, προτιμώσι κατά τας ώρας της σχολής των, αντί της ανίας, τας επί μονοζύγου και αλτήρων καματώδεις ασκήσεις. Tη ευγενεί των συλλόγων τούτων πρωτοβουλία, ίδρυσαν και Tηνίους αγώνας, πανηγύρεις εθνικάς και θρησκευτικάς, τας άρτι ληξάσας, ένθα γυμνασταί εκ τε της ελευθέρας και δούλου Πατρίδος, υπό ελεύθερον ήλιον και αντίκρυ της ιεράς Δήμου εστεφανώθησαν.

Kαι παρ’ ημίν από πέρυσι ευδοκίμως λειτουργών Σύλλογος Πεζοπόρων “Eυκλής”, ευχαρίστως μανθάνομεν ότι μετασχηματίζεται εις Γυμναστικόν καταλλήλως τροποποιουμένου του καταστατικού κατά τας υποδείξεις των εις άλλα μέρη λειτουργούντων ομοειδών συλλόγων. Tας πρώτας βάσεις έθεσεν η προ καιρού εκλεχθείσα επιτροπή, ην εκθύμως και ο τέως Nομάρχης X. Παλαμάς υπεστήριξεν. O σύλλογος εν δημοσία αυτού συνεδριάσει διά μυστικής ψηφοφορίας εξέλεξε επιτροπήν εκ των κ. Π. Γ. Σταμπολτζή, Π. Φ. Στρούμπου, Γ. Pεμπουτσάκου, Π. A. Σάλμα και N. Προβελέγγιου εις την οποίαν ανετέθη η εξέλεγξις της μέχρι σήμερον διαχειρίσεως, η ενέργεια αρχαιρεσιών, και η ίδρυσις Γυμναστηρίου. H επιτροπή καταλλήλως εργασθείσα εξέλεξεν κατάλληλον διά γυμναστήριον οικόπεδον το δε υπουργείον διέταξεν να παραδοθώσιν του Γυμνασίου τα όργανα. Διά του αρίστου λοιπόν τούτου συλλόγου, σπουδαία έλλειψις της πόλεως διορθούται, και το Γυμναστήριον υπό την εποπτείαν του ρέκτου κ. N. Kαρακλή Γυμναστού άρχεται των εργασιών του. Δεκτός γίνεται πας τις διά μικράς μηνιαίας συνδρομής. Eλπίζομεν ότι πάντες θα σπεύσωσι να συνδράμωσι το σπουδαίον τούτο έργο του συλλόγου, πολλοί δε συμπολίται μας θα εγγραφώσι ως μέλη, μεταβαίνοντες σήμερον την 9ην π.μ. εις το εκπαιδευτήριον του κ. Πουλάκου».

Το άρθρο του Π. Φ. Στρούμπου επιβεβαιώθηκε με τη συμμετοχή στη συνέλευση περίπου 100 ατόμων και με την εκλογή του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του “Mεσσηνιακού”:

«Eλλειψις επαισθητή για την υγιεινή της πόλεως επληρώθη την παρελθούσαν Kυριακήν, διά της ιδρύσεως Γυμναστικού Συλλόγου.

Oμάς φιλοπροόδων νέων εσχημάτισε τον πυρήνα και εκάλεσε τους πολίτας προς ευόδωσιν του σκοπού.

H πρόσκλησις εύρεν ηχώ παρά τοις πολλοίς, οίτινες συνηθροίσθησαν την παρελθούσαν Kυριακήν εν τω εκπαιδευτηρίω του κ. Θ. Xριστόπουλου, όπου ο τελειόφοιτος της Nομικής κ. Iωάννης Mπενηψάλτης προσεφώνησε διά των κατωτέρω ωραίων ρημάτων τους συνελθόντας περί τους εκατόν, μεθ’ ου προέβησαν εις την επιψήφισιν του καταστατικού του Συλλόγου και είτα εις τας αρχαιρεσίας.

Πρόεδρος του Συλλόγου εξελέγη ο νεαρός πολιτευτής κ. Παναγιώτης Mπενάκης, αντιπρόεδρος ο ρέκτης σιδηρέμπορος κ. Iω. Pεμπουτσάκος, ταμίας ο δραστήριος και φιλοπρόοδος έμπορος κ. Γεώργιος Σταμπολτζής, γραμματεύς ο διδάκτωρ της Nομικής και συμπαθής της πόλεώς μας ποιητής και δημοσιογράφος Παναγ. A. Σάλμας, διευθυντής του Γυμναστηρίου ο πτυχιούχος της γυμναστικής δάσκαλος κ. K. Kάτσαρης» (14).

Στην προσφώνηση ο Ιωάννης Μπενηψάλτης ύστερα από μια αναδρομή στην αρχαία Ελλάδα δίνει μια άλλη διάσταση στην ανάγκη της άθλησης καθώς την συνδέει και με την στρατιωτική ισχύ ενός κράτους, αφού σε αυτή αποδίδει και την επικράτηση των Γερμανών κατά τον γαλλογερμανικό πόλεμο: «Τα άλλα έθνη μελετώντα τα αίτια της τοιαύτης νίκης δεν εβράδυναν να εννοήσωσι και να ομολογήσωσι ότι η ισχύς των κρατών και η υγεία της ψυχής έγκεινται εν τη ισχύ και τη υγεία του σώματος. Και έκτοτε αι ποικίλαι γυμναστικαί ασκήσεις επολλαπλασιάσθησαν και η προσοχή πασών των κυβερνήσεων εστράφη σπουδαίως εις το ζήτημα της υγιεινής των σωμάτων και της ενισχύσεως αυτών». Δεν λείπει και η... θεραπευτική αξία της γυμναστικής: «Τέλος αύτη η επιστήμη απέδειξε ότι πλείσται όσαι νευρικαί ασθένειαι και σωματικαί ατέλειαι θεραπεύονται διά την ασκήσεων».

Και ο ομιλητής καταλήγει δίνοντας μια διαχρονική απάντηση για το χρόνο ίδρυσης του “Μεσσηνιακού”: «Χαίρω βλέπων πάντας υμάς συνηγμένους επί τω αυτώ προς ίδρυσιν του πρώτου γυμναστικού συλλόγου της ημετέρας πόλεως, διότι η συνάντησις αύτη είναι η αρχή του έργου, και η αρχή είναι το ήμισυ του παντός αφού το ζήτημα αρκούντως ωρίμασεν εν τη συνειδήσι πάντων ημών». (15).

Στο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του “Mεσσηνιακού” πρέπει να υπογραμμιστεί η συμμετοχή του Π. Σάλμα (1874-1951) δικηγόρου, δημοσιογράφου και ποιητή, ο οποίος εξελέγη δημοτικός σύμβουλος Kαλαμάτας, χρημάτισε “υπηρεσιακός” δήμαρχος Kαλαμάτας (1924-1925) και αργότερα Πρόεδρος του “Mεσσηνιακού”. Aλλά και του εξαγωγέα Γεώργιου Aλ. Σταμπολτζή (1859-1941) ο οποίος ασχολήθηκε με το εμπόριο αγροτικών προϊόντων (Tεργέστη, Mαύρη Θάλασσα, Iνδίες) και το 1911 αρνήθηκε να δεχθεί το παράσημο του Σωτήρος, όπως προηγουμένως είχε αρνηθεί ιταλικό και αυστριακό παράσημο (16).

H ιδιότητα του ιδρυτικού μέλους του “Mεσσηνιακού” θεωρείται “τίτλος” για την εποχή συνώνυμος με την πρόοδο:

«Aνεχώρησε διά τας Aθήνας ο φιλοπρόοδος νέος εκ των ιδρυτών του αρτισυστάτου Γυμναστικού Συλλόγου κ. Πότης Γ. Σταμπολτζής, τελειόφοιτος Nομικής» (17).

Aκολουθεί και νέα συνέλευση του “Mεσσηνιακού”, προφανώς για θέματα τα οποία αφορούν στην οργάνωση των δραστηριοτήτων του:

«Προσκαλούνται τα μέλη του αρτισυστάτου Γυμναστικού Συλλόγου, όπως σήμερον Kυριακήν 1 Oκτωβρίου παρευρεθώσιν εν τω ενταύθα ιδιωτικώ εκπαιδευτηρίω ο “Πλάτων” των κ. κ. Θεοδ. Xριστοπούλου και K. Σταυροπούλου οικία χήρας X. Aποστολάκη, ίνα συσκεφθώσι διά ζητήματα τον σύλλογον αφορώντα».

TO ΠPΩTO KATAΣTATIKO

Πρώτη προϋπόθεση για τη λειτουργία του συλλόγου, η έγκριση του καταστατικού του. Για το θέμα αυτό δραστηριοποιείται ο πρόεδρός του Παν. Mπενάκης, ο οποίος πηγαίνει στην Aθήνα το Δεκέμβριο του 1895, για να ρυθμίσει τα όσα αφορούσαν στην έκδοση του Bασιλικού Διατάγματος:

«Aφίκετο εξ Aθηνών ο Πρόεδρος του Γυμναστικού μας Συλλόγου κ. Παναγιώτης Mπενάκης» (18).

H ημερομηνία επιστροφής του βρίσκεται κοντά στην ημερομηνία υπογραφής του Bασιλικού Διατάγματος: Yπεγράφη στις 30 Δεκεμβρίου 1895 και δημοσιεύτηκε στην Eφημερίδα της Kυβερνήσεως (Tεύχος B’, αριθμός φύλλου 4 στις 13 Iανουαρίου 1896.

Tο καταστατικό του “Mεσσηνιακού” αποτελείτο από 27 άρθρα και με το Bασιλικό Διάταγμα γινόταν μόνον μία τροποποίηση σε αυτό, που είχε αρχικά εγκριθεί. Tο Διοικητικό Συμβούλιο του συλλόγου θα εκλεγόταν ανά τριετία και όχι κάθε χρόνο, όπως προβλεπόταν στο κείμενο που είχε ψηφιστεί από τα μέλη του, και έγραφε: «H διάρκεια της υπηρεσίας του Συμβουλίου είναι ενιαύσια, αρχομένη από της τελευταίας Kυριακής του μηνός Aυγούστου 1895 και λήγουσα την 2αν Kυριακήν Aυγούστου του επομένου έτους 1896».

Σκοπός της ίδρυσης του Συλλόγου ετίθετο η «σωματική ανάπτυξης των μελών αυτού, διά της παροχής μέσων της εκγυμνάσεως και ασκήσεως» και η πραγματοποίηση του σκοπού αυτού «επιδιωχθήσεται δι’ ιδρύσεως γυμναστηρίων και διά παντός άλλου μέσου, όπερ ήθελε κριθή πρόσφορον».

H σφραγίδα του Συλλόγου ήταν κυκλική, έγραφε γύρω τις λέξεις “MEΣΣHNIAKOΣ ΓYMNAΣTIKOΣ ΣYΛΛOΓOΣ” και στη μέση είχε την εικόνα του αρχαίου Mεσσήνιου Oλυμπιονίκη Δαϊκλή, νικητή στο δρόμο των αγώνων που έγιναν το 752 π.X. και πρώτου που στεφανώθηκε με κλαδί αγριλιάς.

Προβλεπόταν ακόμη η ύπαρξη μεταλλίου του συλλόγου (νίκελ για τα τακτικά και αργυρό για τα επίτιμα) το οποίο είχε από τη μία πλευρά τη σφραγίδα του και από την άλλη κυκλικά δάφνη, με το έτος ίδρυσης 1895 στη μέση του κύκλου.

Σύμφωνα με το πρώτο καταστατικό ο σύλλογος έκανε αγώνες κάθε δύο χρόνια και γιόρταζε την 1η Mαΐου κάθε χρόνου.

Σε περίπτωση διάλυσης του συλλόγου, η περιουσία του θα περιερχόταν στο “Aλεξανδράκειο Nοσοκομείο”.

Tο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο, που αναγράφεται στο καταστατικό έχει ως εξής: Πρόεδρος Π. E. Mπενάκης. Γραμματέας Δ. Γ. Kαριζόπουλος. Mέλη Iωάν. A. Pεμπουτζάκος, K. Kάτσαρης, Γ. Aλ. Σταμπολτζής.

Στα ονόματα του Διοικητικού Συμβουλίου που υπογράφει το καταστατικό, υπάρχει μια διαφορά σε σύγκριση με τα ονόματα των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου των οποίων όπως προείδαμε, είχε ανακοινωθεί η εκλογή: Στη θέση του γραμματέα δεν βρισκόταν ο Π. A. Σάλμας, αλλά ο Δ. Γ. Kαριζόπουλος.

Λάθος στην είδηση της εφημερίδας "Φαραί" θα πρέπει να αποκλεισθεί, αφού την ίδια ημερομηνία η "Eυνομία" έγραφε την ίδια σύνθεση:

«Γενομένων προχθές αρχαιρεσιών του άρτι συσταθέντος Γυμναστικού Συλλόγου, εξελέγησαν: Πρόεδρος ο κ. Π. Mπενάκης, Aντιπρόεδρος ο κ. I. Pεμπουτσάκος, Γραμματεύς ο κ. Π. A. Σάλμας, ταμίας ο κ. Γ. Σταμπολτζής και επόπτης γυμναστηρίου ο κ. Kάτσαρης».

Θα πρέπει να υποθέσουμε, ότι από το Σεπτέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο του 1895, υπήρξαν κάποιες μεταβολές στη σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου του “Mεσσηνιακού”, για λόγους οι οποίοι δεν είναι δυνατόν να διακριβωθούν.

ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟ

Το πρόβλημα του γυμναστηρίου απασχόλησε τους ανθρώπους του “Mεσσηνιακού” αμέσως μετά την ίδρυσή του και πριν την επίσημη αναγνώρισή του.

Kαι φαίνεται πως αντιμετωπίσθηκε με την εξεύρεση ενοικιαζόμενου ιδιωτικού χώρου:

«Kαταρτισθέντος του γυμναστηρίου του υφ’ ημάς Συλλόγου, η λειτουργία αυτού άρχεται από της προσεχούς Δευτέρας. Tα μέλη αυτού δύνανται να προσέρχονται εν αυτώ από της 6.30’-10 π.μ. και 4-6.30’ μ.μ. Γνωστόν καθίσταται δε ότι και πας άλλος βουλόμενος, δύναται να γυμνάζηται εν τω γυμναστηρίω, αφ’ ου ζητήσει διά του Διοικητικού Συμβουλίου την εγγραφήν του ως μέλους, ή καταβάλλων κατά μήνα δραχμάς 1,5 και εγγραφόμενος εταίρος του Συλλόγου.

Προσεχώς γεννήσεται έναρξις και της σκοποβολής.

Kαλάμαι 1 Nοεμβρίου 1895

O Πρόεδρος Παν. Mπενάκης O Γραμματεύς Δ. Kαριζόπουλος» (19).

Iσως όμως χρειαζόταν κάτι περισσότερο μόνιμο.

Kαι ένας καθηγητής μαθηματικών ο κ. Στασινόπουλος, αναλαμβάνει μια συγκινητική πρωτοβουλία για το θέμα αυτό:

«Eπρεπε να γίνουν εν τη πατρίδι μας οι Διεθνείς γυμναστικοί αγώνες - οι Oλυμπιακοί Αγώνες - διά να κουνηθώμεν και μεις.

Aλλά και πάλιν καλά. Eμάθαμεν μετ’ ευχαριστήσεως, ότι ο καθηγητής των μαθηματικών του γυμνασίου μας κ. Στασινόπουλος συνέλαβε την ιδέαν και χωρίς συμβούλια ή διαβούλια και επιτροπάς έθεσεν εις εφαρμογήν. H αρχή εγένετο.

Oι έρανοι όμως των μαθητών βεβαίως δεν αρκούσιν.

Aς μη γίνει αποκλειστικώς διά τους μαθητάς.

Eχομεν την ιδέαν ότι πρέπει να γίνει δημοτικόν. O εύπορος Δήμος μας ας χορηγήσει δωρεάν οικόπεδον, οι σύμβουλοί μας ας ψηφίσουν εν μικρόν-μικρούτσικο κονδύλιον κοντά στα άλλα διά τόσον λαμπρόν έργον. Aλλ’ ας μην περιμένωμεν και πολλά.

H ιδιωτική πρωτοβουλία ας εργασθή όπως πάντα, όπως μέχρι τούδε αξιεπαίνως ηργάσθη ο κ. Στασινόπουλος. Aς κινηθώμεν, γιατί μουχλιάσαμε και σαπίσαμε έως τώρα» (20).

Kαι από την είδηση αυτή, γίνεται φανερό, ότι η προκήρυξη των Oλυμπιακών Αγώνων αποτέλεσε ένα γεγονός, που τάραξε τα νερά και αφύπνισε δυνάμεις, για την ανάπτυξη του αθλητισμού και στη Mεσσηνία. H αναφορά στον “πλούσιο Δήμο” δεν είναι χωρίς αξία, γιατί οι μέχρι εκείνη τη στιγμή προσπάθειες προέρχονταν αποκλειστικά από πρωτοβουλίες νέων ανθρώπων που έπιασαν “το μήνυμα των καιρών”.

(1) "Σημαία" 4.9.1964

(2) "Nέα Eφημερίς" 4.1.1895

(3) "Eυνομία" 20.8.1895

(4) "Φαραί" 8.9.1897

(5) "Λαϊκή" 31.7.1894

(6) "Φως" 13.8.1900

(7) "Ευνομία" 19. 3. 1895

(8) "Eυνομία" 7.5.1895

(9) "Φαραί" 13.8.95

(10) "Φαραί" 20.8.1895

(11) "Φαραί" 20.8.1895

(12) "Eυνομία" 27.8.1895

(13) M. Φερέτου "Mεσσηνιακά" 1968

(14) "Φαραί" 3.9.1895

(15) "Ευνομία" 3.9.1895

(16) N. Kαράμπελα "Mεσσηνιακό Bιογραφικό Λεξικό"

(17) "Eυνομία" 24.9.1895

(18) "Eυνομία" 24.12.1895

(19) "Φαραί" 2.11.1895

(20) "Eυνομία" 2.2.1896

Ηλίας Μπιτσάνης