Στην έκθεση του μεγάλου Ελληνα χαράκτη, με καταγωγή από τη Λευκοχώρα Μεσσηνίας, παρουσιάζονται ξυλογραφίες του καθώς και κάποιες ξυλογραφικές πλάκες. Η έκθεση περιλαμβάνει πρώιμες ξυλογραφίες του καλλιτέχνη (1940- 1950), έγχρωμες ξυλογραφίες με θέματα από την Μεσσηνία (1950-1960), ασπρόμαυρες συνθέσεις από την περίοδο 1960-1966, μνημειακές συμβολικές ξυλογραφίες από την περίοδο της δικτατορίας 1967-1974, καθώς και έργα των τελευταίων του χρόνων (1975-1985).

Η καλλιτεχνική του κληρονομιά συνεχίζει να εμπνέει και να συγκινεί, διατηρώντας ζωντανή τη μνήμη και το έργο ενός καλλιτέχνη που αφιέρωσε τη ζωή του στην τέχνη και τον άνθρωπο. Η Ειρήνη Οράτη, ιστορικός Τέχνης και καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου, πρόεδρος της Εταιρείας Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος», μοιράζεται μαζί μας τις πτυχές και τα επιτεύγματα της Εταιρείας για τη διάσωση και την προβολή του έργου του καλλιτέχνη. Αναφέρεται επίσης στη σημασία της πρόσφατης έκθεσης στην Καλαμάτα, σε συνεργασία με τη Συλλογή Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια», καθώς και στις μελλοντικές δράσεις της Εταιρείας για την ανάδειξη νέων χαρακτών.

Ειρήνη Οράτη, πρόεδρος της Εταιρείας Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος».

Συνέντευξη στην Κωνσταντίνα Δρακουλάκου

Πότε και πώς ιδρύθηκε η Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος» και ποιος είναι ο σκοπός της;

H Eταιρεία Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος» είναι ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο που ιδρύθηκε το 1986, έναν χρόνο μετά τον θάνατο του «Α. Τάσσου», από συνεργάτες και φίλους του «Α. Τάσσου» και με την πρωτοβουλία της γυναίκας του, ζωγράφου Λουκίας Μαγγιώρου. Οι σκοποί της Εταιρείας είναι δύο: Πρώτον, η διαφύλαξη του αρχείου του χαράκτη και η προβολή του έργου του και δεύτερον, η ανάδειξη των νέων Ελλήνων χαρακτών.

Ποια είναι τα κύρια πεδία δράσης της Εταιρείας;

Όσον αφορά την προβολή του έργου του «Α. Τάσσου», γίνονται εκθέσεις για το έργο του σε συνεργασία με διάφορα μουσεία και πινακοθήκες της Ελλάδος. Οι εκθέσεις αυτές, είτε έχουν χαρακτήρα αναδρομικό, όπως η έκθεση στο Μουσείο Ενδυμασίας του Ιδρύματος Β. και Γ. Καρέλια στην Καλαμάτα, είτε θεματικό, όπως μια έκθεση για τα εξώφυλλα δίσκων που σχεδίασε ο «Α. Τάσσος». Επίσης, έργα του συμμετέχουν σε διάφορες θεματικές, επετειακές ή ομαδικές εκθέσεις, όπως πρόσφατα στην έκθεση «Προσφυγόσημο» στη Λευκωσία το 2023,  στην έκθεση για τα διακόσια χρόνια από το 1821 στο Μουσείο Μπενάκη το 2021, ή στην έκθεση «Τέσσερις καλλιτέχνες για την δικατατορία» στο Μουσείο Άλεξ Μυλωνά το 2024. Κάθε χρόνο, τον Αύγουστο, γίνεται μια μικρή θεματική έκθεση για τον χαράκτη στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Λευκοχώρα Μεσσηνίας.  Επιπλέον γίνεται συνεργασία με μελετητές οι οποίοι ασχολούνται με ειδικά θέματα πάνω στην χαρακτική, την τέχνη του βιβλίου, ή το γραμματόσημο, ώστε να αντλούν υλικό και πληροφορίες από το αρχείο του καλλιτέχνη που φυλάσσεται στην Εταιρεία. Όσον αφορά την υποστήριξη των νέων χαρακτών, ήδη από το 1991 οργανώνεται κάθε τέσσερα χρόνια η ομαδική έκθεση «Νέοι Χαράκτες», με έργα χαρακτών από 25 έως 40 ετών, η οποία περιοδεύει σε μουσεία και πινακοθήκες σε όλη την Ελλάδα. Το 2025 διοργανώνεται η όγδοη κατά σειρά έκθεση των νέων χαρακτών. Επιπλέον επιδιώκουμε την συνεργασία με τα τμήματα χαρακτικής των σχολών καλών τεχνών, με προγράμματα επισκέψεων των σπουδαστών στον χώρο της Εταιρείας. 

Μπορείτε να μας περιγράψετε κάποιες από τις πιο σημαντικές εκθέσεις ή έργα που έχετε υλοποιήσει;

Επιλεκτικά, θα ήθελα να αναφέρω την έκδοση της μονογραφίας «Α. Τάσσος. 1914-1985» το 1998, που πλέον έχει εξαντληθεί και προσπαθούμε να επανεκδώσουμε με την μορφή πλήρους καταλόγου. Από εκθέσεις, την αναδρομική του έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη το 2015, όπου παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά και ξύλινες πλάκες του και βεβαίως την επανεκτύπωση του μεγάλου τριπτύχου «Επιτάφιος», με αίτημα της εταιρείας Αττικό Μετρό, και την τοποθέτησή του στον σταθμό Νίκαια του μετρό.  Επιδιώκουμε πάντα συνεργασίες και την δυνατότητα να παρουσιάζονται άγνωστες πλευρές του έργου του Α. Τάσσου με αφορμή εκθέσεις και εκδόσεις.  Πρόσφατα, τον Νοέμβριο του 2023, για τα πενήντα χρόνια από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου,  η Εταιρεία κυκλοφόρησε μια επετειακή έκδοση για το μεγάλο έργο του Α. Τάσσου «17 Νοεμβρίου 1973», που ανήκει στην Συλλογή της Βουλής των Ελλήνων. Η έκδοση μοιράστηκε σε όλους τους βουλευτές.

Υπάρχουν εκπαιδευτικά προγράμματα ή εργαστήρια που προσφέρει;

Ο χώρος δεν είναι πολύ μεγάλος, άλλωστε στην Εταιρεία φυλάσσονται και όλες οι ξύλινες πλάκες του «Α. Τάσσου» και έτσι υπάρχει η δυνατότητα για μικρές ομάδες σπουδαστών κυρίως, αλλά και κοινού, για γνωριμία με το έργο του, αλλά και ειδικές ξεναγήσεις πάνω στην ξυλογραφία. Επίσης έχουμε οργανώσει σεμινάρια λινόλεουμ για μικρές ομάδες, ώστε να γίνει μια πρώτη γνωριμία με την χάραξη.

Έχετε πραγματοποιήσει πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα. Εντυπώσεις από την Καλαμάτα και τον εκθεσιακό χώρο της Συλλογής Ελληνικών Ενδυμασιών «Βικτωρία Γ. Καρέλια»;

Οι εκθεσιακοί χώροι είναι εξωπραγματικά όμορφοι και οι φορεσιές, έτσι όπως παρουσιάζονται είναι απίστευτα εντυπωσιακές. Οι επιμελήτριες του Μουσείου, που έκαναν την τοποθέτηση των έργων του Α. Τάσσου μέσα στον χώρο, συνδύασαν τα κοστούμια με τις θεματικές των έργων, όπου αυτό ήταν δυνατόν, όπως τις έγχρωμες ξυλογραφίες πλάι στις προθήκες με κοστούμια, ενώ αλλού άφησαν τις ασπρόμαυρες ξυλογραφίες ανεξάρτητες, έτσι όμως ώστε να τονίζονται από αντικείμενα που πλαισίωναν τις φορεσιές. Θα ήθελα εδώ να αναφέρω -το έκανα και μιλώντας στα εγκαίνια- την τοποθέτηση της μεγάλης ασπρόμαυρης ξυλογραφίας «Αύριο θα κάνει ξαστεριά» στην είσοδο του εκθεσιακού χώρου και την τοποθέτηση της επίσης ασπρόμαυρης ξυλογραφίας «Κύπρος 1974» επίσης μόνης της, με την μορφή μνημείου και με την προσθήκη ενός μικρού δάφνινου στεφανιού στο έδαφος, ως ανάμνηση και τιμή στα 50 χρόνια από την εισβολή στην Κύπρο.

Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά η τέχνη της χαρακτικής και η ενασχόληση με αυτήν;

Την χαρακτική την έχω προσεγγίσει ως ερευνήτρια και αυτό που μπορώ να πω είναι ότι η χαρακτική στην Ελλάδα, έτσι όπως διαμορφώνεται από το 1930 και μετά, είναι ένα πεδίο με τεράστιο ενδιαφέρον και με πάρα πολύ άξιους καλλιτέχνες. Ας μην ξεχνάμε ότι οι πρώτοι χαράκτες, πέρα από την χαρακτική, ασχολούνταν και με την εικονογράφηση βιβλίων και λευκωμάτων, με τον σχεδιασμό βιβλίων, με το γραμματόσημο, με την εικονογράφηση σχολικών βιβλίων, τον σχεδιασμό ημερολογίων, αφισών και εντύπων κάθε είδους (όχι φυσικά διαφημιστικών).

Η γνώση των πρώτων χαρακτών πέρασε και στις επόμενες γενεές, έτσι ώστε σήμερα το επίπεδο των χαρακτών να είναι αρκετά καλό. Δυσκολίες υπάρχουν φυσικά, όμως μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι υπάρχουν και άνθρωποι που μελετούν και γνωρίζουν καλά την χαρακτική, αλλά και ένα επίπεδο καλλιτεχνών χαρακτών που παλεύουν με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Η έκθεση  θα διαρκέσει έως τις 23 Ιουνίου. Σάββατο 9 π.μ. – 2 μ.μ. και 5.30 – 8.30 μ.μ., Κυριακή 10 π.μ.– 1 μ.μ.