Οι περισσότεροι άλλωστε συμφωνούν πως η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου είναι ένας άνθρωπος εξαιρετικός: τόσο ζωντανή παρουσία και ταυτόχρονα τόσο οικεία, τόσο χαμογελαστή και προσιτή σε όλους... που μιλώντας της κινδυνεύει κανείς να ξεχαστεί και να «ξεχάσει» τον όγκο των ακαδημαϊκών προσόντων της, την ευρυμάθεια, την τεράστια γλωσσομάθεια και την πολυεπίπεδη σκέψη της συνομιλήτριάς του. Βέβαια, εδώ ακριβώς συνοψίζεται η επιτυχία της. Γιατί με πνεύμα ανοιχτό, χιούμορ και πάθος, υπερεπάρκεια γνώσεων, μεταδοτικότητα και βαθιά ευγένεια, η Μαρία Ευθυμίου διδάσκει πρώτα απ' όλα πώς πρέπει να είναι ένας δάσκαλος - και πώς όλος ο κόσμος θα μπορούσε να αγαπά την Ιστορία.
Αν υπήρχαν πολλοί τέτοιοι δάσκαλοι, αλλά και περισσότεροι πολίτες πρόθυμοι ν' αγκαλιάσουν την αλήθεια, ίσως να τη γλυτώναμε αυτή την κάθοδο. Και ν' αποφεύγαμε, κυρίως, τα χειρότερα... τα οποία προβλέπει εκείνη, παρόλο που τα απεύχεται.
- Η Ιστορία, αντί για ένα συναρπαστικό μάθημα, για τον περισσότερο κόσμο είναι συνώνυμη της πλήξης. Τι φταίει - και τι μπορεί ν’ αλλάξει;
«Η Ιστορία είναι η ζωή των ανθρώπων. Επομένως, είναι ό,τι πιο ελκυστικό μπορείς να διδάξεις και να διδαχθείς. Αν σ’ ενδιαφέρει η ζωή και η πορεία της, τότε μπορείς να διδάξεις την Ιστορία με τρόπο συναρπαστικό. Οπως και η ζωή, όμως, θέλει ψυχή και πάθος. Αλλιώς, είναι ένας πληκτικός μονόλογος».
- Εσείς κινείστε στον αντίποδα του «ακαδημαϊσμού», προσεγγίζοντας και ένα ευρύτερο κοινό σε όλη την Ελλάδα. Ποια νιώθετε πως είναι η «αποστολή» σας;
«Είναι μία ευλογία. Θεωρώ τον εαυτό μου εξαιρετικά τυχερό που έρχομαι σε επαφή με τόσους ανθρώπους. Μαθαίνω πολλά από αυτούς και πλουτίζω η ίδια σαν άνθρωπος.
Ταυτόχρονα, αισθάνομαι χαρά που μπορώ να προσφέρω κάτι χρήσιμο στην κοινωνία μου, σε δύσκολες ώρες της Ιστορίας της».
- Στα μαθήματά σας γκρεμίζετε κάποιους μύθους, με αποφασιστικότητα αλλά και σεβασμό στο ακροατήριο. Συναντάτε ποτέ αντιδράσεις;
«Παραδόξως, δεν συναντώ, παρά σπανιότατα, αντιδράσεις. Αντίθετα, το ελληνικό ακροατήριο αποδεικνύεται βαθυστόχαστο, ευρυμαθές, υγιώς κριτικό, πολιτισμένο, υπομονετικό, γενναιόδωρο».
- Ο πατριωτισμός και η αλήθεια είναι φίλοι ή αντίπαλοι;
«Οταν κανείς αντιμετωπίζει τα θέματα με ψυχραιμία, μέτρο και εντιμότητα, ο πατριωτισμός και η αλήθεια συνταιριάζονται γόνιμα και ευεργετικά».
- Οι Ελληνες επικαλούμαστε συχνά το ένδοξο παρελθόν μας. Το θεωρείτε φυσικό ή πρόκειται για κάποιου είδους σύνδρομο;
«Είναι σύνδρομο ανασφάλειας και λειψής αυτοεκτίμησης. Καθώς δεν εκτιμούμε τους εαυτούς μας και τον πολιτισμό που έχουμε παραγάγει στους νεότερους χρόνους, χρησιμοποιούμε το ένδοξο παρελθόν μας όχι σαν πηγή γνώσης παρά σαν δεκανίκι - για να στηριχθούμε κάπου. Στην ουσία, είναι δείγμα ήττας».
- Πόσο καλά, πόσο ουσιαστικά γνωρίζουμε όμως την Ιστορία του τόπου μας και της ευρύτερης περιοχής;
«Φοβάμαι, καθόλου. Αρκούμαστε στα γενικά, στα έτοιμα, στα ψεύτικα, στα πεποιημένα, στα εύκολα, στα διαστρεβλωμένα. Μας βλάπτει πολύ αυτό. Και μας φτωχαίνει».
- Πέρα από τους απλούς ανθρώπους: Η πολιτική και η οικονομική ελίτ της χώρας γνωρίζουν στοιχειωδώς Ιστορία; Δρουν σύμφωνα με τα διδάγματά της;
«Η αίσθησή μου είναι πως, σε γενικές γραμμές, ελάχιστοι είναι εκείνοι που έχουν σκύψει με σοβαρότητα και μέθοδο στην Ιστορία, προκειμένου να δημιουργήσουν την απαραίτητη βάση γνώσεων για να χαράξουν τη δράση τους».
- Στη δύσκολη σχέση μας με τη Δύση, παρατηρεί κανείς μια γενική ασυνεννοησία. Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης;
«Η ελληνική κοινωνία απομακρύνεται όλο και πιο σταθερά -και συνειδητά, πια- από τη Δύση. Δεν έχει ακόμα επιλέξει με σαφήνεια τον δρόμο προς τον οποίο θέλει να κινηθεί. Ισως, καθώς ζούμε σε εποχή μεταβατική, τα ίδια τα γεγονότα θα της επιβάλουν τον κόσμο στον οποίο θα ενταχθεί - και από τον οποίο φοβάμαι ότι θα απορροφηθεί. Και αυτός, κατά την γνώμη μου, δεν θα είναι η Δύση».
- Με τους γείτονες Τούρκους και Αλβανούς έχουμε επίσης μια δύσκολη σχέση, απ' όπου λείπει η ψυχραιμία και περισσεύουν τα στερεότυπα. Πού θα μπορούσε να στηριχτεί μια μεγαλύτερη αλληλοκατανόηση;
«Δεν πιστεύω ότι θα υπάρξει κάτι τέτοιο στο προσεχές μέλλον. Αντίθετα, οι σχέσεις μας με τις δύο αυτές χώρες θα γίνονται, κατά την εκτίμησή μου, όλο και πιο δύσκολες και πιο επικίνδυνες - για την Ελλάδα».
- Γνωρίζετε 7 ξένες γλώσσες... Πόσο μας βοηθά μια γλώσσα να καταλάβουμε έναν λαό;
«Πολύ. Μέσα από τη γλώσσα, μπαίνουμε στην πυρήνα της σκέψης και της ψυχοσύνθεσης ενός λαού. Ταξιδεύουμε στην ψυχή του και οσφραινόμαστε το άρωμά του».
- Εχετε ταξιδέψει πολύ, και είστε μάλλον από τους λίγους περιηγητές που γνωρίζουν τόσο πολλά για τους τόπους που επισκέπτονται. Τι είναι εκείνο που κυρίως αναζητάτε στα ταξίδια σας;
«Ταξιδεύω πολύ με τα πόδια. Εχω διασχίσει χώρες μόνη μου, αλλά και με συντροφιά. Ταξιδεύοντας συνομιλώ με την Ιστορία του κάθε τόπου και, έτσι, το ταξίδι γίνεται διπλό. Μαγικό. Σχεδόν μεταφυσικό».
- Αυτό το διάστημα έχουμε την τιμή να επισκέπτεστε και τα μέρη μας. Ποια είναι η γνώμη και η προτροπή σας για την Καλαμάτα και τη Μεσσηνία;
«Πράγματι, χάρις στον Σύνδεσμο Φιλολόγων, έχω τη χαρά να διδάσκω αυτόν τον καιρό στην Καλαμάτα. Το ακροατήριο δεν είναι μεγάλο, ωστόσο οι ευάριθμοι άνθρωποι που παρακολουθούν τα μαθήματα είναι φιλομαθείς, ουσιαστικοί, θερμοί, καλλιεργημένοι και ευγενείς».
- Γνωρίζοντας τόσο καλά τους νόμους της Ιστορίας και τη διαδρομή του κόσμου ώς το σήμερα, πώς βλέπετε το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας;
«Είμαι απαισιόδοξη, ελπίζοντας με όλη μου την ψυχή να διαψευστώ. Φοβάμαι πως η ηθική και πολιτισμική καταστροφή που επέφερε η γενιά μου -η μετεμφυλιακή γενιά- στη χώρα μας είναι ανήκεστη και μοιραία. Και το χειρότερο, πως δεν επιθυμούμε καν να βελτιωθούμε και να ανακάμψουμε. Είμαστε μία αυτοκτονική κοινωνία σε ηδονική κάθοδο συντριβής».
Ποια είναι η Μαρία (Μαρώ) Ευθυμίου
Γεννήθηκε στη Λάρισα και σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Ολοκλήρωσε τους κύκλους των μεταπτυχιακών της σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, στο Παρίσι. Από το 1981 ανήκει στο Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό του ΕΚΠΑ. Στην τρέχουσα περίοδο κατέχει τον τίτλο της αναπληρώτριας καθηγήτριας. Εχει διδαχθεί 7 ξένες γλώσσες: Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ιταλικά, Ισπανικά, Αλβανικά, Τουρκικά. Xρημάτισε διευθύντρια του Τομέα Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε Επιτροπές Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Επίσης, έχει παρουσιάσει επιστημονικές ανακοινώσεις σε πολυάριθμα διεθνή συνέδρια Ιστορίας. Επιπλέον έχει μετάσχει σε δεκάδες ατομικές και ομαδικές εκπαιδευτικές δράσεις, σε επίπεδο δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κατά την τελευταία 10ετία διδάσκει δωρεάν στο ευρύ κοινό, σχεδόν καθημερινά σε εσπερινή βάση, σε ολόκληρη την Αττική και την Ελλάδα, κύκλους Παγκόσμιας και Ελληνικής Ιστορίας. Μέχρι στιγμής έχουν παρακολουθήσει τα μαθήματα αυτά περί τα 35.000 άτομα. Από τις 20 Ιανουαρίου και για 5 τριήμερα διδάσκει «Μαθήματα Παγκόσμιας Ιστορίας» και στην Καλαμάτα, στο 1ο Γυμνάσιο. Το 2013 τιμήθηκε με το «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας εις μνήμην Β. Ξανθόπουλου - Στ. Πνευματικού». Εχουν εκδοθεί 3 βιβλία της κι έχουν δημοσιευθεί περισσότερα από 50 άρθρα της σε περιοδικά Ιστορίας, σε ένθετα και σε Πρακτικά Συνεδρίων. Ακόμη, έχουν δημοσιευθεί παρεμβάσεις και τοποθετήσεις της -περί τα πανεπιστημιακά και κοινωνικά- στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Οπως αναφέρει η ίδια η Μαρία Ευθυμίου μιλώντας για την οικογένεια, τα πρότυπα αλλά και τους φίλους της, είναι μητέρα δύο ξεχωριστών νεαρών ανδρών, του Γιωργή και του Ρήγα Χατζηλάκου, έχει δύο υπέροχες νύφες, την Claudia Marota και την Isaure Maiza, κι είναι γιαγιά της Μάγιας και της Ελενας. Είχε την ευλογία να είναι θυγατέρα δύο ακέραιων ανθρώπων, της Χριστίνας και του Δημήτρη Ευθυμίου, αδελφή ενός αγαπημένου αδελφού, του Πέτρου, και μαθήτρια ενός σπουδαίου πανεπιστημιακού δασκάλου και χαλκέντερου ιστορικού, του Βασ. Βλ. Σφυρόερα. Τέλος, έχει την τιμή να συγκαταλέγεται στον κύκλο των φίλων δεκάδων ζεστών, ουσιαστικών, αυθεντικών, ταλαντούχων, δοτικών και φωτεινών ανθρώπων - φίλων, συγγενών, συνορειβατών, συνγκωπηλατών, συγχορευτών, συντραγουδιστών, συνοραματιστών, συνσυζητητών, συναδέλφων.
