Πραγματικά χτισμένο στο χείλος του γκρεμού. Mε την άφιξή σου στην μονή αποζημιώνεσαι. Καταπληκτική θέα στο φαράγγι και στα γύρω βουνά. Υπέροχο τοπίο.
Απέχει από το Λεωνίδιο 17 χιλιόμετρα και από τον Κοσμά 14. Eίναι ανοικτό για τους φυσιολάτρες-προσκυνητές που καταφθάνουν μέχρι εδώ.
Για την επωνυμία της Μονής δεν υπάρχει κάποια ικανοποιητική ερμηνεία. Η επωνυμία «Έλωνα» αποδίδεται στον τόπο όπου βρέθηκε η εικόνα ή κτίστηκε το μοναστήρι. Η Μονή Ελώνης, είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία η ονομασία της Μονής συνδέεται με την παράδοση ότι κάτοικοι από το Ελος της Λακωνίας κατέφυγαν εδώ, φέρνοντας μαζί τους τη θαυματουργή εικόνα της Οδηγήτριας, η οποία θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.
Λαογραφικά στοιχεία
Σύμφωνα με την παράδοση, βοσκοί που είχαν το ποίμνιό τους στις απέναντι πλαγιές, έβλεπαν τη νύχτα κάποιο φως στον απότομο βράχο του Πάρνωνα. Ανέφεραν το γεγονός αυτό στον επίσκοπο Ρέοντος και Πραστού και εκείνος με τον κλήρο της περιοχής, τους τοπικούς προεστούς και πολλούς χριστιανούς πλησίασαν στο σημείο, όπου με θαυμασμό διαπίστωσαν ότι στο μέσον του πανύψηλου βράχου ήταν τοποθετημένη η αγία εικόνα της Θεοτόκου, την οποία φώτιζε ένα αναμμένο καντήλι.
Με προτροπή τότε του επισκόπου Ρέοντος και Πραστού, δύο ασκούμενοι μοναχοί, οι Καλλίνικος και Δοσίθεος, εγκαταστάθηκαν στο σημείο εύρεσης της εικόνας, έκτισαν ναΰδριο και δύο κελιά και στον 16ο αιώνα μ.Χ. είχαν ήδη συστήσει με τις σκήτες τους τον μοναστικό πυρήνα της Έλωνας. Σύμφωνα με την ίδια παράδοση, οι κτήτορες της μονής σε προχωρημένη ηλικία έγιναν μάρτυρες της πίστεως και νεομάρτυρες της Κυνουρίας, όταν σφαγιάστηκαν από δύο Τούρκους που «διήρπαζον περιπλανώμενοι» τους χριστιανούς. Οι δύο Τούρκοι, τιμωρήθηκαν από την Παναγία, αφού τυφλώθηκαν τη στιγμή που έμπαιναν στο ναΰδριο για να το συλήσουν. Έτσι, μετανόησαν, βρήκαν πάλι το φως τους και αφιέρωσαν τα υπάρχοντά τους στη μονή, η οποία για το λόγο αυτό δέχτηκε πολλά προνόμια εκ μέρους των Οθωμανών κατακτητών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα επόμενα χρόνια η μονή να αναπτυχθεί σε αριθμό μοναχών και κτισμάτων, προσκυνητών και δωρεών.
Η μονή σήμερα
Μια επιμελημένη κλίμακα με πλατιά σκαλοπάτια οδηγεί στην τοξωτή είσοδο της μονής, ενώ πάνω από την είσοδο υπάρχει μία καταχύστρα. Ένας ανοικτός διάδρομος, 15 περίπου μέτρων, οδηγεί στη δεύτερη πύλη, που καλύπτεται επίσης με καταχύστρα. Από το σημείο αυτό ξεκινάει ο δεύτερος διάδρομος, 100 περίπου μέτρων, ο οποίος στα δεξιά του έχει τον πανύψηλο κόκκινο βράχο και στα αριστερά του τον απότομο γκρεμό. Ο διάδρομος αυτός οδηγεί στον κεντρικό χώρο της μονής με τα εσωτερικά οικοδομήματα. Τα διαφορετικά επίπεδα, οι διάδρομοι, οι στοές και οι κλίμακες προσδίδουν ένα ρυθμό κίνησης και εσωτερικής ζωής στο κτιριακό συγκρότημα.
Μια κλίμακα οδηγεί κάτω αριστερά σε έναν στενόμακρο διάδρομο, όπου στην ανατολική του πλευρά υψώνεται τριώροφο κτίριο με κελιά και ξενώνες στον πρώτο όροφο, τραπεζαρίες και αποθήκες κάτω, ενώ παραπλεύρως συνεχίζει με τα γραφεία και τους χώρους υποδοχής. Τα χαγιάτια-βεράντες και τα μπαλκόνια προσφέρουν μια εξαιρετική θέα.
Μια άλλη κλίμακα οδηγεί στο απέναντι κτίριο της δυτικής πλευράς της μονής. Πρόκειται για τριώροφο κτίριο, οι άνω όροφοι του οποίου χρησιμοποιούνται ως ξενώνες και το ισόγειο ως αποθήκες. Μια κλίμακα πίσω από το κτίριο αυτό οδηγεί στο παρεκκλήσι των Αγίων Πάντων. Παραπλεύρως διατηρείται ένα παλαιό ασκητήριο σε βραχώδη κοιλότητα.
Στο νότιο άκρο του διαδρόμου μια διπλή κλίμακα με δέκα σκαλιά οδηγεί σε μια μικρή τριγωνική πλακόστρωτη αυλή, που ανοίγεται μπροστά από το καθολικό. Στο προαύλιο της μονής υπάρχει σκάλα που οδηγεί σε χαμηλότερα επίπεδα διαμορφωμένων χώρων, ενώ πιο πέρα, κάτω από στοά υπάρχουν χώροι που ανήκουν στις βοηθητικές υπηρεσίες της μονής (ζυμωτήρια, φούρνοι κλπ.). Η ύδρευση της μονής επιτυγχάνεται από το νερό που πηγάζει από τον βράχο. Το νερό αυτό στη συνέχεια συγκεντρώνεται σε ειδική στέρνα στα δυτικά του καθολικού.
Το εσωτερικό της εκκλησίας είναι πανέμορφο και διαθέτει ξυλόγλυπτο τέμπλο του 19ου αιώνα και χώρο με εκθέματα.
Aπό το 1971 το μοναστήρι, είναι γυναικείο ενώ τα μετόχια της Μονής βρίσκονται στο Λεωνίδιο και στον Κοσμά.
Με το ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ30/50540/1116 (ΦΕΚ 59/Β/31-1-1990) η Ιερά Μονή κηρύχτηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ζώνη προστασίας 250 μέτρα γύρω του.
Στις 18 Αυγούστου του 2006 η ιστορική εικόνα της Παναγίας κλάπηκε από τη Μονή μαζί με τα αφιερώματά της. Η εικόνα εντοπίστηκε 38 ημέρες αργότερα στο Φαρακλό Λακωνίας. Η εικόνα επιστράφηκε στη θέση της με μία πανηγυρική τελετή.
Στην τοποθεσία που βρέθηκε χτίστηκε εικονοστάσι, στο οποίο τοποθετήθηκε πιστό αντίγραφό της εικόνας, ακριβώς ένα χρόνο μετά τον εντοπισμό της.
Προς τιμή της τελώνται θρησκευτικές εκδηλώσεις 15 και 23 Αυγούστου και 21 Νοεμβρίου που εορτάζονται τα Εισόδια της Θεοτόκου.
