01. Οι καλαματιανοί με πρώτους τους πιτσιρικάδες, περιεργάζονται τροχαίο ατύχημα με θέμα τα δέντρα, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 1930, έξω από το κτήριο του ΑΣΟ στο λιμάνι.
2. Αδιαμόρφωτη η πλατεία Τζανή, μετέπειτα κεντρική πλατεία Καλαμάτας. Με φόντο το κτήριο Σκια, πρώην Μούστου και νυν Bistroteca.
3. Το λιμάνι γεμάτο καΐκια που εκτελούσαν συγκοινωνιακό έργο ελλείψει δρόμων, η άμαξα που περιμένεις επιβάτες, το "Αμέρικα" αριστερά και το "Πανελλήνιον" στο βάθος. Κάπου στο μεσοπόλεμο.
4. Το τραμ στη Φαρών και δεξιά η φάμπρικα (μεταξοβιομηχανία) Στασινόπουλου που γκρεμίστηκε μετά το σεισμό.
5. Η Σιδηροδρομικού Σταθμού, στο βάθος το ιστορικό κτήριο και άχτιστη η πλευρά προς την κεντρική πλατεία όπου απολαμβάνουν την ημέρα τους κότες και κοκόρια!
6. Το σημερινό ξενοδοχείο "Rex" από την πλευρά του Νέδοντα στις αρχές του 20ου αιώνα. Εστιατόριο στο ισόγειο, δεξιά το σημερινό Δημαρχείο και στο μπαλκόνι ίσως νεόνυμφοι!
7. Η Αριστομένους στη νότια πλευρά της με τραμ (αριστερά οι στύλοι), γαϊδούρια και σιδηροδρομική γραμμή (δεξιά)
8. Οι καταρράκτες του Νέδοντα, λίγο πιο πάνω από την σημερινή Κεντρική Αγορά.
9. Η κεντρική πλατεία στη βόρεια πλευρά της γεμάτη δέντρα.
10. Παρέα καλαματιανών στους καταρράκτες του Νέδοντα.
11. Το λιμάνι όπως φαινόταν από ψηλά, φωτογραφία τραβηγμένη από τους μύλους.
12. Η σημερινή οδός 23ης Μαρτίου (Κάτω Πλατεία όταν δεν υπήρχαν αυτοκίνητα) με φόντο προς τη γέφυρα.
13. Πλατεία Κρεοπωλείων, η σημερινή πλατεία Οθωνος, τα σφαχτά διακρίνονται κρεμασμένα στα τσιγκέλια. Φωτογραφία του 1905.
14. Η Καλαμάτα από τις Τούρλες, ανατολικά του Κάστρου.
15. Η οδός Σιδηροδρομικού Σταθμού, Ελευθερίου Βενιζέλου ίσως μετά το θάνατό του (1936) και για μικρό χρονικό διάστημα.
16. Το λιμάνι με τα κτήρια του Τελωνείου, αριστερά οι μύλοι.
17. Η Παραλία ανατολικά του λιμανιού, όπως φαινόταν από ψηλά και από το κτήριο των μύλων.
18. Το κτήριο του σημερινού Δημαρχείου με τις άμαξες στην Αριστομένους. Παλαιότερα στέγαζε την Τράπεζα Αθηνών και μετά την Εθνική.
19. Η Υπαπαντής πριν την κατεδάφιση κτηρίων για να φαίνεται η εκκλησία.
20. Η μεγάλη πηγάδα στην Υπαπαντής από την οποία υδρευόταν η Καλαμάτα.
21. Ο Νέδοντας από τους λόφους βορείως του Κάστρου.
22. Η Αριστομένους στο μεσοπόλεμο, πρώτο κτήριο δεξιά η Λαϊκή Σχολή.
23. Το λιμάνι με το καΐκι μεταφοράς εμπορευμάτων.
24. Το τραμ στην Αριστομένους στα 1920.
25. Το "Πανελλήνιον" κέντρο αναψυχής των εχόντων της Καλαμάτας στο μεσοπόλεμο.
26. Το Τελωνείο στις αρχές του 20ου αιώνα.
27. Το τραμ στην Υπαπαντής, δίπλα στη σημερινή πλατεία 23ης Μαρτίου.
28. Ποδοσφαιρικός αγώνας στην Καλαμάτα, στις αρχές του 20ου αιώνα.
29. Η φάμπρικα Στασινόπουλου στην οδό Φαρών.
30. Η σημερινή οδός 23ης Μαρτίου, δεξιά η Τράπεζα Κωστόπουλου (Alpha Bank), αριστερά στο κέντρο η συμβολή με την Αριστομένους.
31. Η κεντρική πλατεία ως Πλατεία Λαϊκής Σχολής γύρω στα 1920.
32. Αποψη της Υπαπαντής με δέντρα στο προαύλιο.
33. Το σημερινό Πάρκο Σιδηροδρόμων, στο κέντρο ο σταθμός του τρένου, δεξιά το εργοστάσιο Ζαν και Ρος.
34. Το Τελωνείο και το σημερινό Πάρκο Λιμενικού, στο βάθος το λιμάνι.
35. Αποψη του Νέδοντα, κατά πάσα πιθανότητα από το Rex.
36. Το λιμάνι σε φωτογραφία του 1908.
37. Τραμ, εργοστάσιο Ζαν και Ρος, σιδηροδρομικές γραμμές.
38. Η οδός Αριστομένους στις αρχές του 20ου αιώνα όταν λεγόταν Οδός Παραλίας.
39. Το λιμάνι της Καλαμάτας στα 1905.
40. Το ιστορικό ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετάνια που κατέρρευσε στους σεισμούς του 1986.
41. Αποψη της Υπαπαντής.
42. Καφενείο στην Παραλία γύρω στα 1900.
43. Το σημερινό Πάρκο Λιμενικού, διακρίνονται οι μπορντούρες αριστερά, κάπου εκεί διέρχεται η σημερινή οδός Κρήτης.
44. Γέφυρα Σταματελάκη, γέφυρα μεταφοράς υλικών για το σιδηρόδρομο, γέφυρα σιδηροδρόμου από βορά προς νότο κάπου στα 1900.
45. Το Κάστρο από τα Καλύβια δυτικά του Νέδοντα.
46. Η Αριστομένους όπως φαινόταν από το κτήριο δίπλα στο Πνευματικό Κέντρο.
47. Η οδός 23ης Μαρτίου κάπου στα 1900 με φουστανελάδες και άντρες με ευρωπαϊκές ενδυμασίες.
48. Οδος Αριστομένους τη δεκαετία του 1950.
49. Οδός 23ης Μαρτίου με τραμ, φουστανελάδες και καφενεία.
50. Η Παραλία από τον αντιβραχίονα πριν κατασκευαστεί το "Πανελλήνιο".
51. Αποψη του Νέδοντα.
52. Σιδηροδρομικού Σταθμού κάπου στη δεκαετία του 1950.
53. Η Αριστομένους στις αρχές του 20ου αιώνα.
54. Οδός Αριστομένους με τραμ από τη συμβολή της με την 23ης Μαρτίου.
55. Η αγορά της Καλαμάτας βορειοδυτικά της μεγάλης πηγάδας, δεξιά ο σεισμολογικός-μετεωρολογικός σταθμός που κατεδαφίστηκε το 1909 για να περάσει το τραμ.
56. Αποψη του λιμανιού στις αρχές του 20ου αιώνα.
57. Η Αριστομένους, στο βάθος ένα από τα πρώτα λεωφορεία.
58. Το Κάστρο φωτογραφημένο από το βορά.
59. Εδώ το σημείο είναι υπό διερεύνηση.
60. Η κεντρική πλατεία της Καλαμάτας τη δεκαετία του 1950. Μπροστά τα "Ψαράκια", αριστερά σε παράταξη καρέκλες και τραπέζια καφενείων, ντάλα καλοκαίρι αν κρίνουμε από τους πιτσιρικάδες με τις φανέλες.
61. Η κεντρική πλατεία της Καλαμάτας από βορά προς νότο, μάλλον τη δεκαετία του 1950. Αριστερά το κτήριο Βαρβουτσή και δίπλα το περίφημο κτήριο Κατσαούνη που κατεδαφίστηκε για να κατασκευαστεί το σημερινό τσιμεντοκούτι της Εθνικής Τράπεζας. Πιο κάτω η Τράπεζα Ελλάδος και στο βάθος οι Ταξιάρχες. Το φουγάρο αριστερά του δρόμου από τα υπολείμματα του Ζαν και Ρος (βιομηχανία Οίνων και Οινοπνευμάτων) και δεξιά οι μύλοι. Από πάνω προς τα κάτω τα παρτέρια με τις αντικρυστές προτομές Παπαφλέσσα και Αναγνωσταρά και μια τριγωνική πλατεία μπροστά από το Τριανόν ως συνέχεια του κτηρίου. Η Σιδηροδρομικού Σταθμού έφθανε απέναντι από τη Λαϊκή Σχολή που φαίνεται κάπου στο κέντρο της φωτογραφίας. Ενα και μοναδικό αυτοκίνητο, παίρνει τη στροφή προς το σταθμό.
62. Η βόρεια πλευρά της πλατείας όταν κατασκευάζονταν τα παρτέρια (φαίνονται εργασίες καλουπώματος) γύρω στα 1938. Η βόρεια πλευρά της πλατείας όταν κατασκευάζονταν τα παρτέρια (φαίνονται εργασίες καλουπώματος) γύρω στα 1938.
63. Η πλατεία και η Νέδοντος από ψηλά στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Φαίνονται καθαρά οι θερινοί κινηματογράφοι "Τριανόν" και "Εσπερος" στο κέντρο της φωτογραφίας και ο τρόπος που αυτή είχε διαμορφωθεί. Εικόνα εποχής το σκουπιδιάρικο με το καπάκι που έκλεινε στη γωνία Νέδοντος και Νικηταρά (νυν Κροντήρη) και ο δεμένος γάιδαρος λίγο πιο πάνω.
64. Η κεντρική πλατεία από τα Ψαράκια, μάλλον μετά από κάποια εθνική γιορτή, ίσως στις αρχές της δεκαετίας του 1960.
65. Η κεντρική πλατεία τη δεκαετία του 1970, με χαρακτηριστικό στοιχείο τον χειμερινό "Εσπερο" δίπλα από τη Λαϊκή Σχολή που "συντέθηκαν" στο σημερινό Πνευματικό Κέντρο. Και φυσικά με τις διαφημιστικές πινακίδες των κινηματογράφων.
66. Η βόρεια πλευρά της πλατείας με τα παρτέρια και την προτομή του Αναγνωσταρά, τέλη της δεκαετίας του 1950.
67. Σπάνια φωτογραφία της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου Τζάνε (εχρονολογείτο ως εκκλησία του 17ου αιώνα). Βρισκόταν κοντά στη συμβολή των οδών Μητροπολίτου Μελετίου και Υπαπαντής, είχε χαρακτηρισθεί ως μνημείο και παρά τις μάχες που δόθηκαν, κατεδαφίστηκε το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου 1913. Η επίσημη αιτιολογία ήταν πως η κατεδάφιση έγινε για να περάσει το τραμ, ο Γιαν. Αναπλιώτης όμως τόνιζε ότι ο πραγματικός σκοπός ήταν η οπτική προβολή της Υπαπαντής. Ο ναός ξαναχτίστηκε δίπλα και νοτίως της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου που χρονολογείται στη σημερινή της μορφή τον 17ο αιώνα, ενώ ο Μπον είχε εντοπίσει βυζαντινά σημάδια.
68. Το θύρωμα της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου Τζάνε όπως ήταν πριν την κατεδάφιση της εκκλησίας το 1913. Παρουσιάζει εξαιρετικές ομοιότητες αλλά και σημαντικές διαφορές με το θύρωμα του Αγίου Νικολάου που φαίνεται από την Μητροπολίτου Μελετίου. Οι ομοιότητες ταυτοποιούν την κοινή ηλικία (17ος αιώνας) και οι διαφορές προσδιορίζουν ποιά είναι η κάθε εκκλησία.
69. Κατά την παράδοση αυτό ήταν το σπίτι στο οποίο έγινε η πρώτη συνέλευση της Μεσσηνιακής Γερουσίας στις 23 Μαρτίου 1821. Σήμερα έχει μείνει το όνομα του δρόμου που βρισκόταν (ανεβαίνοντας προς το Κάστρο) και μια αναμνηστική πινακίδα εκεί όπου έστεκε το κτήριο το οποίο έχει κατεδαφιστεί εδώ και δεκαετίες.
70. Περιμένοντας στο σιδηροδρομικό σταθμό Καλαμάτας, την εποχή του μεσοπόλεμου. Και ένας... προνομιούχος με ποδήλατο.
71. Το τρένο μόλις έφθασε στην Καλαμάτα, έξοδος επιβατών από το σταθμό, μάλλον τη δεκαετία του 1950.
72. Η πλατεία Σιδηροδρομικού Σταθμού πριν την επέλαση του τσιμέντου, μονώροφα κτήρια και αριστερά το ξενοδοχείο "Λευκός Οίκος"
73. Η Σιδηροδρομικού Σταθμού από το υπερώο της Μεγάλης Βρετάνιας, στο βάθος της φωτογραφίας το κτήριο της Λαϊκής Σχολής. Κάπου στο μεσοπόλεμο.
74. Η Σιδηροδρομικού Σταθμού περίπου από το ίδιο σημείο αλλά από το επίπεδο του οδοστρώματος.
75. Η Σιδηροδρομικού Σταθμού με φόντο το κτήριο του σταθμού και μεταφορικό μέσο το δίτροχο κάρο του αγωγιάτη.
76. Η Σιδηροδρομικού Σταθμού περίπου από το ίδιο σημείο με μεταφορικό μέσο ένα από τα πρώτα λεωφορεία.
77. Η Σιδηροδρομικού Σταθμού από το ίδιο σημείο σε γιορτασμό εθνικής επετείου. Διακρίνεται η πρόχειρη κατασκευή στην οποία έγιναν καταθέσεις στεφάνων ελλείψει μνημείου.
78. Ο Νέδοντας έπνιξε κυριολεκτικά την Καλαμάτα στις 16 Οκτωβρίου 1924. Η οδός Κολοκοτρώνη από τα σκαλιά του Αγίου Νικολάου μοιάζει με λίμνη. Για τον προσανατολισμό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το κτήριο δεξιά από το δέντρο είναι το σημερινό διατηρητέο Αλειφέρη στη βορειοανατολική γωνία της συμβολής της Κολοκοτρώνη με την Αριστομένους.
79. Η Κολοκοτρώνη στην πλημμύρα του 1924 σε άλλη λήψη από χαμηλότερο σημείo, πάλι από τα σκαλιά του Αγίου Νικολάου.
80. Η εκκλησία της Υπαπαντής γύρω στο 1900. Σπάνια καρτ ποστάλ, η μοναδική που δείχνει ότι ο περίβολος ήταν επικλινής από δύση προς ανατολή και η εκκλησία είχε υπόγειο.
81. Η πλατεία Μαυρομιχάλη στα μέσα του 20ου αιώνα με φόντο τη βορειοδυτική γωνία όπου σώζεται ακόμη το κτήριο που στεγάζει το φαρμακείο Καπουλέα με σπάνια επίπλωση και μουσειακό υλικό.
82. Η γέφυρα της 23ης Μαρτίου με τα σκαλιά. Διακρίνονται τα ξενοδοχεία, δύο από τα πρώτα λεωφορεία του ΚΤΕΛ και φυσικά η άμαξα της εποχής. Στον τοίχο του Νέδοντα αριστερά, διαφήμιση ραπτομηχανών.
83. Τα σκαλιά της γέφυρας 23ης Μαρτίου με φόντο τα κτήρια στην πλευρά της Αρτέμιδος στο ύψος του παλαιού ΚΤΕΛ.
84. Η πλατεία Φραγκόλιμνας τη δεκαετία του 1930
85. Η πλατεία Κρεοπωλείων (η σημερινή Οθωνος) στις αρχές του 20ου αιώνα από νότο προς βορρά. Αριστερά τα κρεοπωλεία, δεξιά τα τροφοπωλεία και στο βάθος το διώροφο κτήριο που υπάρχει και σήμερα.
86. Η πλατεία 23ης Μαρτίου πριν κατασκευαστεί το ηρώο, με την προτομή του Παπαφλέσσα μπροστά από το φοίνικα. Δεξιά μάλλον αυτοσχέδιο σκέπαστρο για τους πελάτες καταστήματος.
87. Η πλατεία 23ης Μαρτίου τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, με το φοίνικα... πιτσιρίκο την εποχή εκείνη.
88. Το Δημαρχείο με δύο τραμ να κινούνται επί της Αριστομένους, φωτογραφία της εποχής του μεσοπόλεμου.
89. Το λιμάνι της Καλαμάτας τη δεκαετία του 1950
90. Ιστιοφόρο στο λιμάνι της Καλαμάτας τη δεκαετία του 1950
91. Ναυάγιο ιστιοφόρου στο λιμάνι της Καλαμάτας
92. Το λιμάνι της Καλαμάτας τη δεκαετία του 1950
93. Το λιμάνι με ιστιοφόρα και φόντο τους μύλους
94. Ιστιοφόρα και φορτηγά στο λιμάνι, δεξιά η Ναυαρίνου
95. Το Κάστρο της Καλαμάτας κάπου στη δεκαετία του 1960, όπως φαινόταν από τη νοτιοδυτική πλευρά. Μια άλλη Καλαμάτα αλλά με ένα ήδη κακοποιημένο μνημείο. Το μαρτυρά το τουριστικό περίπτερο - που διαλύθηκε στη συνέχεια- αλλά δεν ήταν και η πρώτη βίαιη επέμβαση. Η ιστορία του είναι κρυμμένη κάτω από τις ρίζες των πεύκων που φυτεύτηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα από τον τότε Νομάρχη και γνωστό λογοτέχνη Ζαχαρία Παπαντωνίου. Λίγα χρόνια αργότερα άρχισε να χτίζεται η εκκλησία του Ευαγγελισμού, σαν να μην έφταναν τόσες και τόσες που υπήρχαν (και υπάρχουν) στην πόλη. Ο αγωγός νερού και η δεξαμενή ύδρευσης ολοκλήρωσαν τις προπολεμικές καταστροφές στο μνημείο που είχε την ατυχία να βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο της πόλης. Τα νεότερα χρόνια τόννοι τσιμέντου χρησιμοποιήθηκαν για να κατασκευαστεί το αμφιθέατρο - λες και δεν υπήρχε άλλος τόπος - και ως "κορωνίδα" ασέβειας ξεφύτρωσε το τουριστικό περίπτερο ως εμπορική επιχείρηση. Από τότε έγιναν ελάχιστες σωστικές επεμβάσεις και με το σταγονόμετρο. Το σχέδιο σωτηρίας πλέον είναι πολυδάπανο, κανένας δεν ασχολείται με αυτό και ας ελπίσουμε ότι δεν θα έρθουν τα χειρότερα για ένα μνημείο που θα έπρεπε να είναι σύμβολο της πόλης.
Οι φωτογραφίες και ο σχολιασμός τους είναι από το προφίλ του Ηλία Μπιτσάνη στο facebook
