Η παγκόσμια οικονομία σύμφωνα με μελέτες που πρόσφατα δημοσιεύτηκαν θα λειτουργεί τα επόμενα χρόνια διαφορετικά από ό,τι ξέραμε μέχρι σήμερα. Θα διέπεται από άλλους κανόνες και από άλλες σχέσεις με τις κοινωνίες. Αυτό βεβαίως με τη γνωστή καθυστέρηση θα ισχύσει κάποια στιγμή και εδώ. Για να τα πούμε όμως απλά, ας δούμε τι συμβαίνει παγκοσμίως, ποιες λύσεις συζητιούνται και πού βρισκόμαστε εμείς:
Αυτό που συμβαίνει είναι πρώτον ότι ο πλούτος έχει πρωτοφανή συγκέντρωση σε λίγα χέρια, η ψαλίδα μεταξύ πλουσίων και "μεσαίας τάξης" αυξάνεται ραγδαία, και για το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών δεν χρειάζεται καν να μιλήσουμε, είναι αστρονομικού μεγέθους.
Δεύτερον η πολιτική έχει υποκύψει απολύτως στις αγορές, οι μεγάλοι διαχειριστές χρήματος υπαγορεύουν πολιτικές που αφορούν ακόμη και τον τελευταίο εργαζόμενο, και οι πολιτικές ιδεολογίες έχουν εξαφανιστεί από την ατζέντα όλων των κομμάτων στο κόσμο. Στην Ελλάδα αυτό το είδαμε πολύ ξεκάθαρα τα τελευταία χρόνια και δεν κρίνω σκόπιμο να επεκταθώ περαιτέρω.
Τρίτον οι αγορές που νομίζουν ότι τα πηγαίνουν καλά, δεν τα πηγαίνουν καθόλου καλά και έχουν φτάσει να λειτουργούν σε συνθήκες αρνητικών επιτοκίων, οι οποίες τελικά καταλήγουν εναντίον του ίδιου του συστήματος ελεύθερης οικονομίας. Από τη μία περιορίζουν σημαντικά την αξία του χρήματος και συνεπώς της εργασίας, και από την άλλη δεν γεννούν επενδύσεις, πράγμα που θα έπρεπε θεωρητικά να συμβαίνει. Οι αγορές αναζητούν διέξοδο και οι πολιτικοί δεν ξέρουν να τους τη δώσουν.
Την ουσία του ζητήματος έπιασαν πρώτοι οι Αμερικανοί μεγάλοι επιχειρηματίες, οι οποίοι έθεσαν τη νέα ατζέντα λέγοντας ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να μοιράζουν τα κέρδη τους, όχι μόνο στους μετόχους τους, αλλά και στους εργαζόμενους και στους προμηθευτές και στους πελάτες τους και στο κράτος, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα.
Αλτρουιστές επιχειρηματίες, είναι δυνατόν; Οπως φαίνεται είναι, εξ ανάγκης. Διότι δεν μπορείς να ζεις διαρκώς σε γκέτο για να μη σε φάνε οι ορδές των πεινασμένων. Για να μη νομίζετε ότι υπερβάλλω με τους πεινασμένους, ο αριθμός των φτωχών στην Ευρώπη που ανακοινώθηκε πρόσφατα είναι 112,8 εκατομμύρια σε σύνολο 511 εκατομμυρίων πολιτών των 28 χωρών.
Η λογική του αλτρουιστικού είναι ότι το κέρδος θα μοιράζεται πλέον σε ολόκληρες τις κοινωνίες και σε όλους όσοι συμμετέχουν αμέσως ή εμμέσως στις επιχειρήσεις, και όχι μόνο στους μετόχους τους. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες θα κρίνονται ως καλές ή κακές, ανάλογα με το όφελος που παρέχουν στην κοινωνία.
Με ποιον τρόπο θα παρέχουν το όφελος και πόσο θα είναι αυτό; Θα είναι καταρχήν υπολογίσιμο ποσοστό επί των κερδών, δεν θα είναι το μισό ή το 1 τοις εκατό, αλλά θα πρέπει να ξεπερνάει το 20% συνολικά, σύμφωνα με τη σχετική αρθρογραφία, σε πολλές δε περιπτώσεις ίσως να είναι και αρκετά μεγαλύτερο.
Μέχρι τώρα αυτές οι κινήσεις γίνονταν μέσω της φιλανθρωπίας. Ο Μπιλ Γκέιτς για παράδειγμα είναι ο μεγαλύτερος φιλάνθρωπος. Αυτή η μέθοδος πλέον δεν είναι επαρκής, ούτε απόλυτα αποδεκτή. Η εταιρική υπευθυνότητα θα είναι μετρήσιμη, θεσμοθετημένη και αυξημένη.
Ολα αυτά θα αρχίσουν να εφαρμόζονται πολύ γρήγορα, μέσα σε λίγα χρόνια, και σε μεγάλο βαθμό θα λύσουν αρκετά από τα προβλήματα των κρατών και των πληθυσμών.
Πάμε στην περίπτωση της Ελλάδας. Οι μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις ξοδεύουν χρήμα για την "εταιρική κοινωνική ευθύνη". Αλλες περισσότερο, άλλες λιγότερο. Η χορηγία ενός εκατομμυρίου ευρώ, π.χ. για τους πλημμυροπαθείς, θεωρείται μεγάλη από έναν λαό που δεν έχει συνηθίσει σε τέτοια. Αλλά όταν είναι ένα ελάχιστο κλάσμα των κερδών της εταιρείας που τα χορηγεί, και είναι και ένα πολύ μικρό κλάσμα των αναγκών των πληγέντων, δεν ακούγεται και πολύ εντυπωσιακή.
Επιπλέον στην Ελλάδα πρέπει οι επιχειρηματίες να σκεφτούν και με μια άλλη διάσταση. Μια πατριωτική διάσταση. Οχι εθνικιστική, αλλά πατριωτική. Αφού το κράτος δεν τα καταφέρνει να υλοποιήσει τις δημόσιες επενδύσεις, ακριβώς επειδή προτιμά να ξοδεύει τα λεφτά σε ψηφοθηρικές παροχές, ο Ελληνας επιχειρηματίας πρέπει να κάνει εκείνος την επένδυση που χρειάζεται η χώρα. Είτε είναι σε υποδομή είτε είναι σε παιδεία και άλλες υπηρεσίες. Οι χορηγίες λοιπόν που εντάσσονται στα κονδύλια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης δεν πρέπει να είναι ούτε μικρές, ούτε αναλώσιμες, δεν πρέπει να έχουν τον χαρακτήρα της φιλανθρωπίας, αλλά πρέπει να καλύπτουν μεγάλες και άμεσες εθνικές ανάγκες.
Το θέμα λοιπόν της συμμετοχής των επιχειρήσεων στη βελτίωση της χώρας και της κοινωνίας είναι νέο σήμερα. Αλλά το αύριο έρχεται πολύ γρήγορα. Και σήμερα είναι μια στιγμή που η αντιπάθεια κράτους και πολιτών για την επιχειρηματικότητα δείχνει να κάμπτεται, οπότε είναι ευκαιρία οι επιχειρήσεις να ανοίξουν τις τσέπες και τα μυαλά τους και να βοηθήσουν τη χώρα. Διότι ο πατριωτισμός και η επιχειρηματικότητα δεν μπορεί πλέον να είναι "κακές λέξεις" σε μια ταλαιπωρημένη από τη μακροχρόνια κρίση χώρα.
