Το ψωμί ή διαφορετικά άρτος, αποτελεί το βασικό είδος τρόφιμου των περισσότερων λαών της γης και έχει σημαντική διατροφική αξία. Στην Ευρώπη, στην Αμερική, στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή το ψωμί είναι διαχρονικά το κυριότερο είδος τροφής, με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Είναι τόσο μεγάλη η σημασία του ψωμιού στην καθημερινή διατροφή που συχνά αναφέρεται και ως «η ουσία της ζωής» ή «ο στύλος της ζωής». Το ψωμί έχει μία ιστορία 7.000 – 8.000 ετών, που χάνεται στο παρελθόν της ανθρωπότητας. Είναι βέβαιο ότι το πρώτο ψωμί που καταναλώθηκε ήταν άζυμο, χωρίς μαγιά. Το πρώτο ζύμωμα και συνεπώς η παρασκευή ψωμιού στη σημερινή του μορφή είναι πιθανό να έγινε στην Αίγυπτο πριν από περίπου 3.000 χρόνια. Σε Αιγυπτιακούς τάφους ανακαλύφθηκε μάλιστα η εικόνα του παλαιότερου ψωμιού που είναι σήμερα γνωστό.

Στην Αρχαία Ελλάδα το ψωμί ήταν επίσης πολύ διαδεδομένο. Το αναφέρουν δε οι σημαντικότεροι ιστορικοί και συγγραφείς μας, Το ψωμί παρασκευάζεται βασικά από αλεύρι και νερό. Επιπλέον, το αλάτι και οι διογκωτικοί παράγοντες, όπως είναι η μαγιά και η μαγειρική σόδα είναι συνήθη συστατικά, αν και μπορεί να περιέχει και άλλα, όπως γάλα, αυγά, μπαχαρικά, ζάχαρη, ελιά, ξηρούς καρπούς ή σπόρους κ.α.

Συνήθως, το ψωμί φτιάχνεται από αλεύρι σίτου (λευκό αλεύρι) και νερό αναμειγμένο με μαγιά. Ο παραγόμενος πολτός λέγεται ζύμη ή προζύμι. Η ζύμη αφήνεται να φουσκώσει και τελικά ψήνεται στο φούρνο. Η ζύμωση απαιτεί 1 έως 5 ώρες, όμως ο ιδανικός χρόνος για να γίνει άριστο ένα ζυμωτό "χωριάτικο" ψωμί είναι 4 ώρες. Αν αφεθεί λιγότερο είναι άνοστο και δύσπεπτο, ενώ αν αφεθεί περισσότερο φουσκώνει πολύ και ξινίζει.                                                                                                       Πόσο σημαντικό είναι το ψωμί στη ζωή μας; Από την ενέργεια που μας δίνει η διατροφή μας μέσα σε ένα 24ωρο, το 45-55% αυτής είναι καλό να προέρχεται από τους υδατάνθρακες, αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς ότι το ψωμί δεν βρίσκεται τυχαία στη βάση της Μεσογειακής Πυραμίδας της διατροφής.

«Το ψωμί παχαίνει»: Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τρόφιμο το οποίο να ευθύνεται αποκλειστικά για την αύξηση του βάρους. Η ποσότητα της μερίδας παίζει το μεγαλύτερο ρόλο στις τελικές θερμίδες, παρά το είδος του τρόφιμου Οι υδατάνθρακες που περιέχει το ψωμί αντιπροσωπεύουν την πιο σημαντική πηγή ενέργειας για τον οργανισμό, με την συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη να φτάνει το 50-55%, και το 35% αυτών από αμυλούχες τροφές όπως το ψωμί, το ρύζι, τα μακαρόνια, τις πατάτες κ.α.

Για αυτό το λόγο καλό είναι να περιέχονται καθημερινά στη διατροφή μας και να καταλαμβάνουν το ¼ του κυρίως γεύματος. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο ότι στην πυραμίδα της μεσογειακής μας διατροφής αποτελούν τη βάση, περιέχοντας τρόφιμα τα οποία πρέπει να καταναλώνονται καθημερινά και τακτικά μέσα στη μέρα.                                                                                                                                  «Δεν κάνει να τρως υδατάνθρακες (π.χ. ψωμί) το βράδυ» Στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει και είναι λίγο δύσκολο, αφού το συγκεκριμένο συστατικό υπάρχει σχεδόν παντού από τα φρούτα και τα λαχανικά μέχρι τα φασόλια και τους σπόρους.

Τι γίνεται όμως όταν καταναλώνουμε μεγαλύτερες ποσότητες υδατανθράκων από αυτές που χρειαζόμαστε; Όταν τρώμε περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειαζόμαστε κάποιες από αυτές θα αποθηκευτούν ως λίπος στο σώμα μας, για τον λόγο αυτό δίνουμε έμφαση στο είδος υδατανθράκων που θα επιλέγουμε και στη σύνθεση του πιάτου μας συνολικά! Ωστόσο, καλό είναι να προσέχουμε και το είδος των υδατανθράκων που καταναλώνουμε. Πιο συγκεκριμένα, επιλέγοντας τρόφιμα ολικής άλεσης κερδίζουμε μεγαλύτερη ποσότητα σύνθετων υδατανθράκων, επιβραδύνοντας τη διαδικασία της πέψης και λαμβάνοντας μεγαλύτερο κορεσμό. Σημασία δεν έχει, λοιπόν, το πότε καταναλώνουμε τους υδατάνθρακες, αλλά η ποσότητα και το είδος που καταναλώνουμε.

[Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή την Γιορτή του Ψωμιού, που είναι την Κυριακή 16 Οκτωβρίου]