Με τη χώρα να οδεύει στις δεύτερες εκλογές της 25ης Ιουνίου και το αποτέλεσμα προεξοφλημένο, με βάση όσα προηγήθηκαν, η πολιτική δεν αποτελεί, δυστυχώς, επίκεντρο των συζητήσεων της πλειοψηφίας των πολιτών. Αντίθετα, αξιομνημόνευτο γεγονός υπήρξε η πρόσφατη απώλεια του διακεκριμένου μουσικοσυνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου, ενός από τους τελευταίους μεγάλους Έλληνες του περασμένου αιώνα. Ενός ανθρώπου που προσπαθούσε πάντοτε να ενεργεί ταπεινά, ενωτικά, ακομμάτιστα και υπερβατικά, όπως κάθε γνήσιος καλλιτέχνης. Πόσοι άραγε εμπνέονται σήμερα από το φωτεινό παράδειγμα του Μαρκόπουλου;
Όποιος, ατυχώς, διαθέσει έστω και λίγα λεπτά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα βρει σχεδόν αποκλειστικά εμπαθείς και ημιμαθείς τοποθετήσεις, ύβρεις και εξευτελισμούς για θεσμικούς παράγοντες του δημοσίου βίου αλλά και ανθρώπους με σημαντική διαδρομή στον επαγγελματικό τους χώρο. Κάθε άποψη που δεν συμφέρει και ασκεί κριτική στα κακώς κείμενα απαξιώνεται προκλητικά ή λοιδορείται. Ελάχιστοι ασχολούνται με τα πραγματικά ζητήματα, ενώ προτάσσονται μόνο επικοινωνιακές πομφόλυγες. Κι όμως, η ερχόμενη τετραετία θα είναι ίσως μια τελευταία ευκαιρία για την πραγματική αναγέννηση της χώρας σε οικονομικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο. Μπορεί άραγε το σύστημα να διαχειριστεί αποτελεσματικά το τεράστιο ποσό των 90 δις από ευρωπαϊκούς πόρους και να αλλάξει τη χώρα προς το καλύτερο;
Οι προτεραιότητες της επόμενης κυβέρνησης: ένα déjà vu του 2019
O γράφων ανακαλεί στη μνήμη όσα εξέθετε σε άρθρο του στη εφημερίδα αυτή λίγο πριν από τις εκλογές του 2019. Εκεί είχε θέσει τρεις βασικές προτεραιότητες που συνοψίζονταν α) στη δημογραφική αναγέννηση ως αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη, β) στην παραγωγική ανασυγκρότηση με μετάβαση από τον κρατισμό στη συνέργεια με τις υγιείς κοινωνικές δυνάμεις και γ) στην επανίδρυση του κράτους με βαθιές θεσμικές τομές. Τι υλοποιήθηκε όμως 4 χρόνια μετά;
Στον τομέα του δημογραφικού, η απογραφή του 2021 επιβεβαίωσε την περαιτέρω καθοδική τάση του πληθυσμού και με επιδεινούμενο ρυθμό. Ορισμένα θετικά μέτρα ελήφθησαν μεν (€ 2.000 για κάθε νεογέννητο, αύξηση αφορολογήτου € 1.000 για οικογένειες), αλλά ήταν αποσπασματικά. Χρειάζονται πολλά περισσότερα, ενταγμένα σε μια Εθνική Στρατηγική για το Δημογραφικό με διακομματική στήριξη. Ως θετικό στοιχείο αξιολογείται η πρόσφατη εξαγγελία ίδρυσης Υπουργείου Οικογένειας. Την ίδια στιγμή, πρέπει να δοθεί έμφαση σε ουσιαστικές παροχές προς την οικογένεια και τον εργαζόμενο πληθυσμό (υγεία, παιδεία, στέγαση) και όχι σε μποναμάδες για συνταξιούχους με ψηφοθηρική στόχευση. Τέλος, το brain drain επιβραδύνθηκε αλλά δεν αντιστράφηκε, παρά τις εξαγγελίες. Και εδώ μένει να γίνουν πολλά και όχι μόνο στα οικονομικά αλλά και σε θέματα αξιοκρατίας, κράτους δικαίου κλπ.
Στον τομέα της οικονομίας, όλα επισκιάστηκαν από την πανδημία, το ουκρανικό και την ενεργειακή κρίση. Μειώθηκαν αρκετοί άμεσοι φόροι, ενισχύθηκαν οι επενδύσεις και ο τουρισμός επανέκαμψε σε προ πανδημίας επίπεδα με θετική τάση. Ταυτόχρονα όμως καλλιεργήθηκε μια νέα κουλτούρα εκτεταμένων παροχών (επιστρεπτέες προκαταβολές, pass κλπ) όχι απαραίτητα προς τους μη προνομιούχους αλλά και στρεβλές αναπτυξιακές τάσεις με δυσμενείς επιπτώσεις για το περιβάλλον (υπερτουρισμός νησιών) και την κοινωνία (έκρηξη τιμών αγοράς και ενοικίασης ακινήτων). Η ορθή αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και του νέου ΕΣΠΑ για την υλοποίηση μακρόπνοων, παραγωγικών επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς (ενέργεια, παιδεία, πολιτισμός, ορυκτός πλούτος, ορισμένα αγροτικά προϊόντα) όπως και για την ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ των Περιφερειών και των Νομών της χώρας παραμένει το μεγάλο και καθοριστικό ζητούμενο.
Στο τομέα του κράτους, σημαντική επιτυχία αποτελεί η ενίσχυση της ψηφιακής διακυβέρνησης μέσω gov.gr που εξυπηρέτησε δισεκατομμύρια συναλλαγών και απάλλαξε εν μέρει από τη γραφειοκρατία πολίτες και επιχειρήσεις. Η διοίκηση όμως παρέμεινε αναποτελεσματική, η δικαιοσύνη αργή και προβληματική, ενώ η αδιαφάνεια και αναξιοκρατία ζουν και βασιλεύουν. Απαιτείται λοιπόν εδώ και τώρα ριζική επανεκκίνηση. Βαθιές τομές στο πολιτικό σύστημα, ενίσχυση ανεξάρτητων ελεγκτικών μηχανισμών, μείωση σπατάλης, ανεξάρτητες διοικήσεις σε όλους τους δημόσιους οργανισμούς, ηλεκτρονική διακυβέρνηση παντού, κωδικοποίηση και δραστική απλοποίηση της νομοθεσίας, αποκομματικοποίηση της διοικητικής μηχανής.
Η κουλτούρα του ελληνικού δημοσίου βίου: πρόοδος ή οπισθοδρόμηση;
Την προηγούμενη τετραετία, η κοινωνική πλειοψηφία αξιολόγησε θετικά τη σταθερότητα, τη βελτίωση ορισμένων οικονομικών μεγεθών και τις πολιτικές σε συγκεκριμένους τομείς (εξωτερική πολιτική, άμυνα, μεταναστευτικό). Η προσδοκία για ακόμα καλύτερες μέρες σε συνδυασμό με την αυτοκαταστροφικότητα της αντιπολίτευσης αιτιολογούν το εκλογικό αποτέλεσμα της 21ης Μαΐου και προδικάζουν αυτό της 25ης Ιουνίου. Όμως, ταυτόχρονα ο δημόσιος βίος βιώνει τον κίνδυνο μιας «ορμπανοποίησης»: χωρίς σοβαρά και ανεξάρτητα ΜΜΕ αλλά με κατευθυνόμενα διαδικτυακά trolls, χωρίς σοβαρή θεσμική αντιπολίτευση αλλά με πολυδιασπασμένη βαβέλ, χωρίς επαρκώς ανεξάρτητη δικαιοσύνη και δημόσια διοίκηση αλλά με αδιαφανείς και αναξιοκρατικές πρακτικές. Το μείζον ζήτημα για τον Έλληνα ψηφοφόρο είναι πάντα η τσέπη του σήμερα. Ευρωπαϊκή Ελλάδα σημαίνει όμως και χώρα με διάκριση εξουσιών και θεσμικά αντίβαρα, ισόρροπη ανάπτυξη και κοινωνική δικαιοσύνη, κράτος ισχυρό, παραγωγική οικονομία. Μένει να φανεί αν θα κερδηθεί το δύσκολο στοίχημα για το καλό της πατρίδας ή αν θα πάνε χαμένα τα λόγια και τα επόμενα χρόνια.
*Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
