Με το βλέμμα στραμμένο στις επικείμενες Ευρωεκλογές, οι αλλεπάλληλες δημοσκοπήσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας εξάγουν λίγο πολύ το ίδιο συμπέρασμα: η κυβέρνηση εμφανίζει σημαντική πτώση της εκλογικής της επιρροής, ενώ ταυτόχρονα η αντιπολίτευση αδυνατεί να καρπωθεί ουσιωδώς την κυβερνητική φθορά. Όμως, το πιο αξιοσημείωτο εύρημα είναι η έκρηξη της αδιευκρίνιστης ψήφου και η απάντηση «Κανένας» που επί της ουσίας προηγείται πλέον στο ερώτημα για τον καταλληλότερο πρωθυπουργό.
Ακόμα πιο ανησυχητικά όμως είναι τα ποιοτικά στοιχεία των δημοσκοπήσεων για το βαθμό εμπιστοσύνης των Ελλήνων στους θεσμούς του κράτους, καθώς το 70% των πολιτών δεν εμπιστεύεται τη Δικαιοσύνη, το 55% δυσπιστεί προς την Αστυνομία, μόλις το 18% εμπιστεύεται τη Βουλή, ενώ τα κόμματα παραμένουν πλήρως απαξιωμένα, καθώς τα εμπιστεύεται μόλις το 9% των πολιτών. Ακόμα και ο θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας βρίσκεται σε ιστορικό χαμηλό, με βαθμό εμπιστοσύνης μόλις 27%.
Τα παραπάνω ευρήματα προφανώς δεν παραπέμπουν σε μια χώρα με ανάπτυξη και αισιοδοξία, όπως παρουσιάζεται από τα συστημικά ΜΜΕ, αλλά σε μια χώρα σε διαρκή και μάλιστα επιδεινούμενη κρίση: μια κρίση αξιών και θεσμών.
Είναι όμως αυτά εύλογα;
Αν παρατηρήσει κανείς τη συμπεριφορά της μεγάλης πλειοψηφίας των δημοσίων λειτουργών στη χώρα, εύκολα θα αντιληφθεί την απάντηση. Από την αρχηγό του Κράτους, που παραβαίνοντας το πνεύμα του Συντάγματος συμμετέχει ανοικτά σε εκδηλώσεις υπέρ της ψήφισης άκρως αμφιλεγόμενων νομοσχεδίων, από τον επικεφαλής της Κυβέρνησης που φέρεται να καταχράται κυβερνητικά αεροσκάφη για «ιδιωτικές αποδράσεις» σε προορισμούς διακοπών, από πρώην Υπουργούς που πεισματικά αρνούνται να κριθούν από τη Δικαιοσύνη για τυχόν ποινικές τους ευθύνες κρυπτόμενοι πίσω από το απαράδεκτο άρθρο 86 του Συντάγματος περί ευθύνης Υπουργών, από νάρκισσους αρχηγούς κομμάτων που υπερπροβάλλουν αδιάφορες λεπτομέρειες της προσωπικής τους ζωής αντί για πολιτικά επιχειρήματα, από αυτοδιοικητικούς άρχοντες που αρνούνται να παραδώσουν θεσμικά στους διαδόχους τους που εξέλεξε ο λαός, αρνούμενοι να παρασταθούν ακόμα και στην τελετή ορκωμοσίας των συλλογικών οργάνων, από υψηλόβαθμους δικαστές και εισαγγελείς που ενεργούν ως κομματάρχες στη διαχείριση κρίσιμων για το δημόσιο βίο δικαστικών υποθέσεων, από αστυνομικούς που προσβάλλουν τους πολίτες με απαξιωτικές συμπεριφορές αρνούμενοι να κάνουν το καθήκον τους, συχνά με ολέθρια αποτελέσματα.
Όλα τα παραπάνω απολύτως ενδεικτικά παραδείγματα καταδεικνύουν την έκπτωση των θεσμικών λειτουργιών μιας πολιτείας σε κρίση. Τούτο δε σε συνδυασμό με την έκρηξη περιστατικών βίας και εγκληματικότητας στην κοινωνία, ακόμα και μέσα στις οικογένειες αλλά κυρίως στους νέους ανθρώπους, δημιουργούν μια άκρως αρνητική παρακαταθήκη για το μέλλον του τόπου. Υπάρχει διέξοδος;
Η απογοήτευση από τη λειτουργία των θεσμών, τα διαρκώς ογκούμενα πραγματικά προβλήματα και η αγωνία για ένα καλύτερο αύριο συνιστούν τις αιτίες γέννησης του κινήματος του «Κανένα». Παρά το γεγονός ότι δεν πρόκειται για πολιτικά ομοιογενές ακροατήριο, οι «υποστηρικτές» του κινήματος αυξάνονται και θα αυξάνονται όσο οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις αδυνατούν να δώσουν πειστικές απαντήσεις στις εθνικές και κοινωνικές προκλήσεις.
Αυτό όμως που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι ποια θα είναι η επόμενη μέρα για τη χώρα με αφετηρία τις επερχόμενες ευρωεκλογές. Και τούτο διότι την επόμενη περίοδο 2024-2029, η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει ενδεχομένως ακόμα σοβαρότερες κρίσεις από αυτές της προηγούμενης περιόδου. Μια αρνητική για την Ουκρανία εξέλιξη του πολεμικού μετώπου θα ενισχύσει τη θέση της Ρωσίας και σε συνδυασμό με την εξαιρετικά πιθανή επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ θα προκαλέσει ρήγμα στη συλλογική ασφάλεια της Ευρώπης, οδηγώντας σε επώδυνους συμβιβασμούς. Περαιτέρω, η μάλλον δεδομένη άνοδος των ευρωσκεπτικιστικών και αντιευρωπαϊκών δυνάμεων στις επικείμενες Ευρω-κάλπες θα δυσκολέψει τόσο τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσο κυρίως τη θέση πολλών κυβερνήσεων στα κράτη-μέλη της ΕΕ, οδηγώντας τες σε ακόμα μεγαλύτερη διστακτικότητα ως προς τη λήψη αναγκαίων αποφάσεων για το μέλλον της Ευρώπης. Κι ενώ η οικονομία της ΕΕ φλερτάρει με την ύφεση, η Ελλάδα παραμένει ελέω και ακρίβειας στον πάτο ως προς την αγοραστική δύναμη των πολιτών (φλερτάροντας με τη…Βουλγαρία), ενώ οι καλύτεροι του μέσου ευρωπαϊκού όρου ρυθμοί ανάπτυξής της οφείλονται αποκλειστικά στην κατανάλωση και σε επενδύσεις στον τουρισμό και στα ακίνητα, δηλαδή σε εύθραυστους και μη παραγωγικούς τομείς.
Ενόψει των ανωτέρω, οι Ευρωεκλογές του Ιουνίου θα αποτελέσουν πιθανότατα δυνατό καμπανάκι για την κυβέρνηση αλλά και για την αντιπολίτευση. Αν οι προειδοποιήσεις της πλειοψηφίας των πολιτών γίνουν άμεσες διορθώσεις ως προς την πορεία της χώρας και οδηγήσουν με ενότητα, ταπεινότητα και σύνεση σε ανταπόκριση στις κοινωνικές προσδοκίες, ίσως το κόμμα του «Κανένα» να αποδειχθεί βραχύβιο. Σε διαφορετική περίπτωση, το κίνημα θα μετατραπεί σύντομα σε ρεύμα που θα επιδιώξει συγκεκριμένη πολιτική έκφραση. Κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης, το πολιτικό μας σύστημα έχει αποδειχθεί γενικά ανθεκτικό στις δυσχέρειες. Όμως, η σημερινή θεσμική κρίση και η έλλειψη πολιτικού αντίβαρου μπορεί αυτή τη φορά να γεννήσουν κάτι νέο. Ίσως και για το καλό της χώρας.
*Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία Ι, στ. 366
**Ο Νίκος Θεοδώρου είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω και Διδάκτωρ Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ludwig-Maximilians του Μονάχου. Ιστοσελίδα: www.ntheodorou.gr
