Πρόσφατα κυκλοφόρησε συλλογή κειμένων του κ. Χρήστου Δ. Κορομηλά με τον τίτλο: «Η Επανάσταση στην Καλαμάτα (Μάρτιος 1821) Το Χρονικό», Μάρτιος 2025 και ευχόμεθα να τύχει της καταλλήλου θέσεως στην βιβλιοθήκη των αντιστοίχων μελετών.

   Περιερχόμενος τις σελίδες του εν λόγω πονήματος διαπίστωσα ορισμένα σημεία, τα οποία χρήζουν σχολιασμού, προς αποκατάσταση της Ιστορίας.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τα κάτωθι :

1. Στην σελίδα 105, της εν λόγω συλλογής, αναφέρεται ότι: «Ο Γεράσιμος Παγώνης, λόγιος και επιφανής άνδρας, που συνδέθηκε με την αυλή του Πετρόμπεη, δεν φαίνεται να είχε άμεση συμμετοχή στη σύνταξη της Διακήρυξης. Ήδη εκτελούσε καθήκοντα τοποτηρητή στη Μητρόπολη Μονεμβασίας ενώ ο θείος του, βρισκόταν φυλακισμένος στην Τριπολιτσά. Αλώστε, εφόσον επέζησε επι μακρού ύστερα ως μητροπολίτης Αργολίδος, θα έγραφε ότι είναι και συντάκτης της Διακηρύξεως της Καλαμάτας, έστω και μετά από πολλά έτη ευκλεούς βίου…», χωρίς να υπάρχει κάποια παραπομπή, στην οποία να σχολιάζεται κριτικά το ανωτέρω κείμενο.

   Όμως τον Μάρτιο του 1821 ο Γεώργιος Παγώνης ή Παγωνόπουλος ήταν λαϊκός και μάλιστα υπογράφει στην Προκήρυξη της 31ης Μαρτίου 1821, της οποίας ήταν και ο συντάκτης της, κατά κάποιους ιστορικούς. Συνεχίζει να υπογράφει σε έγγραφα και τον Ιούλιο του 1821. Ο Γεώργιος Παγώνης χειροτονήθηκε κληρικός και έλαβε το όνομα Γεράσιμος, μετά τον θάνατο του θείου του (Σεπτέμβριος 1821), Μητροπολίτου Μονεμβασίας και Καλαμάτας Χρυσάνθου και προφανώς τότε ανέλαβε ως τοποτηρητής, γενόμενος αργότερα και Πρωτοσύγκελλος.

   Στην σελίδα 105 του εν λόγω βιβλίου αναφέρεται: «Είναι βεβαιωμένο ότι όλοι οι ανώτεροι κληρικοί, με μόνη εξαίρεση Τον μπουρλοτιέρη των ψυχών Αρχιμανδρίτη και πρωτοεπαναστάτη Παπαφλέσσα, δεν είχαν ενεργή και επίσημη συμμετοχή στην Επανάσταση της Καλαμάτας».  Δεν αναφέρεται και πάλι καμία πηγή, άρα από πού είναι βεβαιωμένο; Στην Εκκλησία δεν υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι κληρικοί όπως κάποιοι αποδομητές της ελληνικής ιστορίας προπαγανδίζουν, μιλώντας για ανώτερο και κατώτερο κλήρο, όλοι είναι διάκονοι της Εκκλησίας και αυτοί οι δήθεν διανοούμενοι κάνουν λάθος και από πλευράς ορολογίας και από ιστορικής απόψεως. Στην Εκκλησία ανώτερος κλήρος είναι οι επίσκοποι, οι πρεσβύτεροι και οι διάκονοι και κατώτερος κλήρος ο υποδιάκονος και ο αναγνώστης, οι οποίοι είναι λαϊκοί.

   Στην Μεσσηνία οι Εθνομάρτυρες Αρχιερείς θυσίασαν τον εαυτό τους για την πατρίδα. Ο Μητροπολίτης Μονεμβασίας και Καλαμάτας Χρύσανθος, ο Μητροπολίτης Χριστιανουπόλεως Γερμανός και ο Επίσκοπος Ανδρούσης Ιωσήφ, ήταν φυλακισμένοι στην Τρίπολη, ο Πρωτοσύγκελλος του Χριστιανουπόλεως Αμβρόσιος Φραντζής μετακινούμενος συνεχώς προετοίμαζε την εξέγερση στην περιοχή των Κοντοβουνίων, το ίδιο και ο αρχηγός πολεμικού σώματος Επίσκοπος Μεθώνης Γρηγόριος Παπαθεοδώρου στην περιοχή του και ο Επίσκοπος Κορώνης Γρηγόριος Μπίστης ήταν εντός του κάστρου της Κορώνης κλεισμένος από τους Τούρκους. Άρα οι λεγόμενοι κατά τον συγγραφέα «ανώτεροι κληρικοί» της Μεσσηνίας δεν ήταν δυνατόν να ευρίσκονται στην Καλαμάτα.

   Στην Μεσσηνία εκτός από τα γνωστά πρόσωπα όπως ο ήρωας Παπαφλέσσας και οι προαναφερθέντες Εθνοϊερομάρτυρες υπήρχαν και πολλοί άλλοι απλοί έγγαμοι ιερείς και μοναχοί, οι οποίοι προσέφεραν στον Αγώνα είτε τις στρατιωτικές τους υπηρεσίες, είτε συμμετείχαν στην οργάνωση της επανάστασης, είτε προσέφεραν οικονομική ενίσχυση. Περίπου 473 κληρικοί κάθε βαθμού από τη Μεσσηνία, συμμετείχαν αποδεδειγμένα στον Αγώνα, όπως καταγράφεται στο τρίτομο έργο με τον τίτλο: «ΜΕΣΣΗΝΙΟΙ ΚΑΙ ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821», που εκδόθηκε το έτος 2023 στην Καλαμάτα απο την εφημερίδα Μεσσηνιακός Λόγος.

2. Στην σελίδα 118 της εν λόγω συλλογής αναφέρεται ότι ο ιδρυτής της Μονής Καλογραιών Καλαμάτας Ιερομόναχος Γεράσιμος Παπαδόπουλος ανακηρύχθηκε Όσιος. Πότε; Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία πράξη αγιοκατάταξής του.

   Παραθέτουμε αυτά τα ολίγα, με πνεύμα κριτικό και όχι κατάκρισης, στηριζόμενοι στην αξία της προσφοράς του Κλήρου στον Αγώνα του 1821 και όχι μόνο, και στις πηγές που ακολουθούν, ως ενδεικτική βιβλιογραφία, ευχόμενοι το ανωτέρω βιβλίο του κ. Κορομηλά να καταλάβει την θέση που του αναλογεί στην τοπική  ιστοριογραφία.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία για την σύνταξη του παρόντος συντόμου σχολιασμού.

1. Γριτσόπουλος Τάσος εν Θ.Η.Ε., λήμ.: «Ιωσήφ. Επίσκοπος Ανδρούσης», Αθήναι 1965, τ. 7, σελ. 135.
2. Καπετανάκη Σοφία, «Οι Εθνομάρτυρες Μητροπολίτης Μονεμβασίας και Καλαμάτας Χρύσανθος Παγώνης, Επίσκοπος Κορώνης Γρηγόριος Μπίστης, Επίσκοπος Μεθώνης Γρηγόριος Παπαθεοδώρου», εν Ημείς γαρ επ’ ελευθερία εκλήθημεν, Πρακτικά Επιστημονικών Ημερίδων που διοργάνωσε το έτος 2021 η Ιερά Μητρόπολις Μεσσηνίας για τα 200 έτη από την Ελληνική Επανάσταση, επιμέλεια εκδόσεως Αρχιμανδρίτης Φίλιππος Χαμαργιάς, εκδ., Ιερά Μητρόπολις Μεσσηνίας, Καλαμάτα 2024, σελ. 129-150
3. Καραμπάτσος Θ. Γεώργιος, Γεράσιμος Παγώνης (1790-1867), εκδ. Ιερά Μητρόπολις Ελβετίας, Αθήνα 2023 εκ σελίδων 267.
4. Μπουγάς Π. Ιωάννης, Ιωσήφ Επίσκοπος Μεσσήνης 1770-1844 (ο από Ανδρούσης), Ο πρώτος μινίστρος της Θρησκείας και του Δικαίου και πρώτος Επίσκοπος Μεσσηνίας. Συμβολή στην τοπική Ιστορία της Μεσσηνίας, εκδ. open line Αθήνα 2011, εκ σελίδων 281.
5. Παρασκευόπουλος Ηλ. Στάθης, Ο Χριστιανουπόλεως Γερμανός, Αθήνα 1991, εκ σελίδων 60.
6. Παρασκευόπουλος Ηλ. Στάθης, Ο Πρωτοσύγκελλος Αμβρόσιος Φραντζής, Αθήνα 1991, εκ σελίδων 64.

Διαβάστε επίσης: Ο Χρήστος Κορομηλάς για το βιβλίο του για την Επανάσταση