Η συζήτηση για την Airbnb και τις βραχυχρόνιες μισθώσεις συχνά γίνεται με γενικεύσεις που δημιουργούν περισσότερη σύγχυση παρά κατανόηση. Και είναι ευθύνη των δημοσιογράφων να ξεκαθαρίζουν τις διαφορές: άλλο ο μικροϊδιοκτήτης που συμπληρώνει το εισόδημά του νοικιάζοντας ένα σπίτι και άλλο οι μεγάλες επενδυτικές πρακτικές που μετατρέπουν ολόκληρες πολυκατοικίες και πρώην ξενοδοχεία σε «τουριστικές μηχανές».
Πόσο ξοδεύει ο τουρίστας;
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, ο επισκέπτης που μένει σε Airbnb πληρώνει περίπου 50% λιγότερο από έναν που διαμένει σε ξενοδοχείο: 62 € ανά νύχτα στην Αθήνα έναντι 123 € σε ξενοδοχειακό κατάλυμα. Αυτό σημαίνει ότι μένει λιγότερο χρήμα στην τοπική οικονομία, καθώς τα ξενοδοχεία συνεργάζονται με τον αγροτικό τομέα, τη μεταποίηση και τις υπηρεσίες, δημιουργώντας πολλαπλασιαστικά οφέλη για την κοινωνία.
Οι κοινωνικές επιπτώσεις
Σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως Παρίσι, Ρώμη και Βαρκελώνη, η μαζική εξάπλωση της Airbnb έχει οδηγήσει σε:
• αύξηση ενοικίων έως και 18%,
• εκτίναξη τιμών αγοράς ακινήτων,
• εκτοπισμό μόνιμων κατοίκων,
• αλλοίωση της φυσιογνωμίας ολόκληρων γειτονιών.
Στην Ελλάδα ήδη βλέπουμε ανάλογες πιέσεις, ιδιαίτερα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, όπου οι γειτονιές αλλάζουν χαρακτήρα και οι νέοι δυσκολεύονται να βρουν κατοικία.
Οι οικονομικές επιπτώσεις
Δεν είναι μόνο οι ξενοδόχοι που στηρίζουν την τοπική ανάπτυξη. Μαζί τους βρίσκονται οι παραγωγοί, οι εστιάτορες και οι επαγγελματίες της πόλης, που προμηθεύουν προϊόντα, υπηρεσίες και παραδοσιακές τοπικές γεύσεις στους επισκέπτες:
• Ο παραγωγός που πουλάει το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, την ΠΟΠ ελιά Καλαμάτας και τοπικά αγροτικά προϊόντα στο εστιατόριο.
• Ο εστιάτορας που τα χρησιμοποιεί για να φτιάξει τοπικές συνταγές και να τις σερβίρει σε τουρίστες.
• Το ξενοδοχείο που προτείνει στους πελάτες του να δοκιμάσουν την εμπειρία.
• Ο τουρίστας που μένει ικανοποιημένος και αγοράζει λάδι ή άλλα προϊόντα για να τα πάρει μαζί του στην πατρίδα του.
‘Έτσι δημιουργείται ένας κύκλος αξίας που ωφελεί πολλούς, όχι μόνο παραγωγούς, εστιάτορες, εμπόρους, αλλά και εργαζόμενους. Γιατί έτσι ο τουρισμός γίνεται μοχλός τοπικής ανάπτυξης, ενισχύει πραγματικές θέσεις εργασίας και στηρίζει την κοινωνία.
Αντίθετα, ο τουρίστας του Airbnb συχνά περιορίζει την κατανάλωσή του στα ελάχιστα: μένει σε ένα διαμέρισμα, αγοράζει λίγα πράγματα από σούπερ μάρκετ, κυρίως τα ίδια που χρησιμοποιεί στη χώρα του και σπανίως επισκέπτεται εστιατόρια ή δοκιμάζει τοπικά προϊόντα. Το αποτέλεσμα - Μικρό αποτύπωμα στην τοπική οικονομία και μεγαλύτερη πίεση στις υποδομές της πόλης χωρίς αντίστοιχο όφελος για την κοινωνία.
Οι αδυναμίες του συστήματος
Το κράτος και οι δήμοι υστερούν στη διαχείριση αυτού του φαινομένου. Το τέλος παρεπιδημούντων, που στηρίζει τις τοπικές ανάγκες, δεν καταβάλλεται από τον «αθέατο τουρίστα» πελάτη της Airbnb. Έτσι το κόστος για καθαριότητα, ύδρευση, αποχέτευση και υποδομές μετακυλίεται στις τοπικές κοινωνίες, χωρίς οι ίδιες να έχουν λόγο ή ανταπόδοση.
Και εδώ ανακύπτουν κρίσιμα ερωτήματα για την Καλαμάτα:
• Γνωρίζει κανείς πόσα Airbnb λειτουργούν σήμερα στην πόλη;
• Από αυτά, πόσα αποδίδουν κανονικά το τέλος παρεπιδημούντων στον Δήμο;
• Σε ποιες γειτονιές συγκεντρώνονται;
• Υπάρχουν επαρκείς θέσεις στάθμευσης;
• Τελικά, ποιος επωφελείται και ποιος πληρώνει το τίμημα αυτού του «αθέατου τουρισμού»;
• Υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης αυτής της μορφής τουρισμού; Και σε ποιες περιοχές της Καλαμάτας και της ευρύτερης περιοχής
Στρατηγικός σχεδιασμός χωρίς γνώση προϊόντος;
Η προβολή μιας πόλης και ο στρατηγικός σχεδιασμός για βιώσιμο τουρισμό δεν είναι μόνο θέμα κόστους, απαιτούν συνεχή έρευνα marketing. Για να μπορείς να σχεδιάσεις πολιτικές, πρέπει πρώτα να ξέρεις ποιο είναι το προϊόν σου και συγκεκριμένα, πόσες κλίνες διαθέτεις, τι τύπου καταλύματα υπάρχουν, ποιες είναι οι υποδομές που στηρίζουν τον επισκέπτη και τον τομέα.
Στην περίπτωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων αυτό είναι σχεδόν αδύνατο. Πώς να σχεδιάσεις στρατηγικές προβολής και ανάπτυξης, όταν δεν γνωρίζεις πόσα δωμάτια προσφέρονται; Πώς να διαβουλευτείς με τους ιδιοκτήτες, όταν στην πραγματικότητα δεν ξέρεις καν ποιοι είναι;
Ανάμεσα στους αφανείς αυτούς ιδιοκτήτες βρίσκονται και οι κάτοχοι της χρυσής βίζας, που αγοράζουν ακίνητα για καθαρά επενδυτικούς λόγους. Συχνά τα αξιοποιούν μέσω Airbnb, χωρίς καμία σχέση με την τοπική κοινωνία και χωρίς διάθεση να συμβάλουν στη βιώσιμη ανάπτυξή της. Έτσι, η κατοικία παύει να είναι κοινωνικό αγαθό και μετατρέπεται σε επενδυτικό προϊόν, συνήθως αγνώστων συμφερόντων.
Το αποτέλεσμα είναι ένας «αθέατος τουρισμός» που αναπτύσσεται εκτός στρατηγικής, χωρίς σχεδιασμό, χωρίς στοιχεία και χωρίς κανόνες. Έτσι, η πόλη αδυνατεί να χαράξει δρόμο βιώσιμης ανάπτυξης και καταλήγει να ακολουθεί αντί να προηγείται των εξελίξεων.
Συμπέρασμα
Η βραχυχρόνια μίσθωση μπορεί να είναι χρήσιμη για μικροϊδιοκτήτες και επισκέπτες, αρκεί να έχει όρια και σαφείς κανόνες. Διαφορετικά, οδηγεί στον «τουρισμό της αρπαχτής» που καταστρέφει γειτονιές, ανεβάζει το κόστος ζωής και στερεί πόρους από την κοινωνία.
ΝΑΙ στη βιώσιμη και ισόρροπη τουριστική ανάπτυξη, όπου όλοι – κράτος, ξενοδοχεία, μικροϊδιοκτήτες, παραγωγοί, εστιάτορες και δήμοι – αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους και απολαμβάνουν τα νόμιμα κέρδη τους. ΟΧΙ στον ανεξέλεγκτο τουρισμό που αποδυναμώνει τον τόπο και τις τοπικές κοινωνίες του.
